Niszczyca płotowa

Niszczyca płotowa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

niszczycowce

Rodzina

niszczycowate

Rodzaj

niszczyca

Gatunek

niszczyca płotowa

Nazwa systematyczna
Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst
Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 37: 79 (1882)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hymenofor
Niszczyca płotowa na desce

Niszczyca płotowa (Gloeophyllum sepiarium (Wulfen) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji: Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1787 r. Franz Xaver von Wulfen nadając mu nazwę Agaricus sepiarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1882 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Gloeophyllum[1].

Nazwę polską podał Stanisław Domański w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako siatkowiec płotowy, bedłka płotowa, skórzak płotowy, grzyb słupowy[2]. Niektóre synonimy naukowe:

  • Agaricus asserculorum Batsch 1783
  • Agaricus boletiformis Sowerby 1809
  • Agaricus sepiarius Wulfen 1786
  • Agaricus sepiarius var. sepiarius Wulfen 1786
  • Agaricus undulatus Hoffm. 1797
  • Daedalea sepiaria (Wulfen) Fr. 1821
  • Daedalea sepiaria subsp. sepiaria (Wulfen) Fr. 1821
  • Daedalea sepiaria var. undulata (Hoffm.) Pers. 1828
  • Daedalea ungulata Lloyd 1915
  • Gloeophyllum ungulatum (Lloyd) Imazeki 1943
  • Lenzites argentina Speg. 1898
  • Lenzites sepiaria (Wulfen) Fr. 1889
  • Merulius sepiarius (Wulfen) Schrank 1789[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocnik

Grubość do 3 cm, średnica do 10 cm. Zazwyczaj przyrasta bokiem i ma kształt półkolisty, kolisty, rozpostarty, czasami listewkowaty[4]. Kolor powierzchni od czerwonobrązowego do tabaczkowobrązowego, zewnętrzna, świeża strefa przyrostu ma kolor pomarańczowożółty. Jest faliście bruzdowana i strefowana, za młodu szczeciniasto owłosiona, u starszych okazów naga[5].

Hymenofor

Zmienny; zazwyczaj blaszkowaty, czasami blaszkowo-porowaty lub porowaty. Blaszki często połączone poprzecznymi anastomozami. Kolor od żółtawego przez pomarańczowy i rdzawy do rdzawobrązowego[4].

Miąższ

Cienki, ciemnobrązowy, skórzasty i elastyczny. Smak łagodny lub lekko gorzki[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki cylindryczne i spłaszczone z jednej strony, gładkie i bezbarwne. Rozmiar: 9–12 × 3–4,5 μm[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy trimityczny; strzępki szkieletowe grubościenne, złotobrązowe, strzępki łącznikowe rzadkie, grubościenne, jasnozłocistobrązowe, kręte, ze sprzążkami. Strzępki generatywne cienkie do grubościennych ze sprzążkami. W hymenium liczne cystydy, szydłowate do tępych, w młodości cienkościenne, potem grubościenne, niektóre niezwykle wydłużone, niektóre lekko wystające ponad hymenium, 25–95 × 3–7 µm; zwykle gładkie, rzadziej z małą koroną z kryształów. Bazydiospory cylindryczne, 9–13 × 3–5 μm, szkliste, gładkie[6].

Gatunki podobne

Jest kilka podobnych gatunków niszczyc. Niszczyca blaszkowata (Gloeophyllum abietinum) ma ciemniejsze zabarwienie (brak w nim odcieni barwy żółtej i pomarańczowej) oraz blaszki luźne, grube. Rośnie tylko na drewnie drzew iglastych. Niszczyca belkowa (Gloeophyllum trabeum) rośnie na drewnie zarówno iglastym, jak liściastym, ale hymenofor ma w postaci labiryntowatych lub anastomozujących blaszek[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce i Australii[7]. W Europie Środkowej grzyb bardzo pospolity[8], w Polsce również[2].

Owocnik jest jednoroczny, lub wieloletni. Rośnie na martwym drewnie drzew iglastych, szczególnie świerków; na pniach, pniakach. Bardzo często atakuje drewniane konstrukcje płotów, mostów, pergoli, słupy telegraficzne, konstrukcje domów, podkłady kolejowe itp.[5]

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb niejadalny. Saprotrof, rzadko tylko pasożyt atakujący drzewa stare, osłabione i zamierające. Z punktu widzenia gospodarki człowieka jest bardzo szkodliwy, wywołuje bowiem silną brunatną zgniliznę drewna o szybkim przebiegu. Jest przy tym odporny na wysuszenie i wysokie temperatury, dzięki temu potrafi rozwijać się w warunkach niedostępnych dla innych grzybów – np. na żerdziach płotu, na drewnie konstrukcyjnym. Owocniki wytwarza już w rok po zainfekowaniu drewna[9]. Jest odporny również na środki grzybobójcze[8],

Zawiera lenzytynę mającą własności bakteriobójcze[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  4. ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  5. ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  6. ↑ Gloeophyllum sepiarium (Wulfen)P. Karst. [online], Gloeophyllum sepiarium (Wulfen)P. Karst., 2011 [dostęp 2023-10-26].
  7. ↑ Występowanie Gloeophyllum sepiarium na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-04-18].
  8. ↑ a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
  9. ↑ Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
  10. ↑ {{cytuj |autor = Andrzej Szczepkowski |tytuł = Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników |czasopismo = Studia i Materiały CEPL w Rogowie |wolumin = 32 |numer = 14 |data = 2012.