Notamacropus

Notamacropus
Dawson & Flannery, 1985[1]
Kangur smukły (N. agilis)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Plemię	Macropodini
Rodzaj	Notamacropus
Typ nomenklatoryczny
Halmaturus agilis Gould, 1842
Gatunki
10 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Notamacropus – rodzaj ssaków z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii i na Nowej Gwinei^[2][3][4].

Morfologia

Długość ciała samic 44,7–87,9 cm, długość ogona samic 33–85,8 cm, długość ciała samców 48,2–120 cm, długość ogona samców 38–104,5 cm; masa ciała samic 3,2–15,5 kg, samców 4,1–27 kg^[5][3][6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniowali w 1985 roku australijscy teriolodzy Lyndall Dawson i Tim Flannery w artykule poświęconym statusowi taksonomicznemu i filogenetycznemu żyjących i kopalnych kangurów oraz walabii z rodzaju Macropus, wraz z opisem nowego podrodzaju dla większych walabii, opublikowanego w czasopiśmie „Australian Journal of Zoology”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) kangur smukły (N. agilis).

Etymologia

Notamacropus: gr. νοτος notos ‘południe’; rodzaj Macropus Shaw, 1790 (kangur)^[1].

Podział systematyczny

Takson wyodrębniony na podstawie danych genetycznych z Macropus^[7]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie i wymarłe w czasach historycznych gatunki^[8][6][2]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[9]	Podgatunki[5][3][2][6]	Rozmieszczenie geograficzne[5][3][2][6]	Podstawowe wymiary[5][3][6][a]	Status IUCN[10]
	Notamacropus irma	(Jourdan, 1837)	kangur zachodni	gatunek monotypowy	endemit Australii (południowo-zachodnia Australia Zachodnia (na północ od Kalbarri do Cape Arid))	DC: około 120 cm DO: 54–97 cm MC: 7–9 kg	LC
	Notamacropus greyi	(Waterhouse, 1846)	kangur rączy	gatunek monotypowy	endemit Australii (współczesne okazy znaleziono na małym obszarze w narożniku południowo-wschodniej Australii Południowej w pobliżu granicy z Wiktorią; pozostałości z holocenu dokumentują jego występowanie na zachód do Wyspy Kangura i dalej na wschód w Wiktorii i do północno-zachodniej Tasmanii)	DC: 81–84 cm DO: 71–73 cm MC: brak danych	EX
	Notamacropus rufogriseus	(Desmarest, 1817)	kangur rdzawoszyi	2 podgatunki	endemit Australii (północno-wschodni Queensland do dalekiej południowo-wschodniej Australii Południowej, wysp Cieśniny Bassa, Tasmanii i pobliskich wysp (Bruny, Robbins i Walker))	DC: 65–92 cm DO: 62–86 cm MC: 11–27 kg	LC
	Notamacropus eugenii	(Desmarest, 1817)	kangur mniejszy	2 podgatunki	endemit Australii (południowo-zachodnia Australia Zachodnia (wyspy East i West Wallabi, Garden u wybrzeżu południowego Perth, Middle i północne wyspy Twin Peak) oraz Australia Południowa (Wyspa Kangura))	DC: 52–68 cm DO: 33–45 cm MC: 3,7–10 kg	LC
	Notamacropus agilis	(Gould, 1842)	kangur smukły	gatunek monotypowy	Australia (północno-wschodnia Australia Zachodnia do południowo-wschodniego Queensland, wraz z kilkoma wyspami) oraz Indonezja i Papua-Nowa Gwinea (południowo-wschodnia i wschodnia Nowa Gwinea, wraz z Wyspami D’Entrecasteaux)	DC: 59–85 cm DO: 59–84 cm MC: 9–27 kg	LC
	Notamacropus parryi	E.T. Bennett, 1834	kangur nadobny	gatunek monotypowy	endemit Australii (północno-wschodni Queensland (od Cooktown) do północno-wschodniej Nowej Południowej Walii (Grafton, w głąb lądu do zachodnich Wielkich Gór Wododziałowych)); zakres wysokości: poniżej 1400 m n.p.m.	DC: 61–100 cm DO: 73–104 cm MC: 7–26 kg	LC
	Notamacropus parma	(Waterhouse, 1845)	kangur mały	gatunek monotypowy	endemit Australii (wschodnia Nowa Południowa Walia (nierównomiernie w pasmach przybrzeżnych od Gibraltar Range do północy od Sydney))	DC: 45–53 cm DO: 40–54 cm MC: 3,2–5,9 kg	NT
	Notamacropus dorsalis	(J.E. Gray, 1837)	kangur pasmowy	gatunek monotypowy	endemit Australii (północno-wschodni Queensland (od Chillagoe, na zachód do Blackall) na południe do północno-wschodniej Nowej Południowej Walii (Coonabarabran))	DC: 48–82 cm DO: 52–83 cm MC: 5,2–21 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  EX  – gatunek wymarły.

Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu Australii:

• Notamacropus thor (De Vis, 1895)^[11]
• Notamacropus wombeyensis (Broom, 1896)^[12]

Uwagi

1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1. L. Dawson & T.F. Flannery. Taxonomic and Phylogenetic Status of Living and Fossil Kangaroos and Wallabies of the Genus Macropus Shaw (Macropodidae: Marsupialia), with a New Subgeneric Name for the Larger Wallabies. „Australian Journal of Zoology”. 33 (4), s. 489, 1985. DOI: 10.1071/ZO9850473. (ang.). 
2. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 104–107. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
3. M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 731–735. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
4. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subgenus Notamacropus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-27].
5. K. Helgen & E. Veatch: Extinct Marsupials and Monotremes. W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 30–31. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
6. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 69. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
7. M. Celik, M. Cascini, D. Haouchar, Ch. Van Der Burg, W. Dodt, A.R. Evans, P. Prentis, M. Bunce, C. Fruciano & M.J. Phillips. A molecular and morphometric assessment of the systematics of the Macropus complex clarifies the tempo and mode of kangaroo evolution. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 186 (3), s. 793–812, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz005. (ang.). 
8. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-12]. (ang.).
9. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16–17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
10. Taxonomy: Notamacropus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
11. Ch.W. De Vis. A Review of the Fossil Jaws of the Macropodidæ in the Queensland Museum. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 20 (77), s. 102, 1895. (ang.). 
12. R. Broom. Report on a bone breccia deposit near the Wombeyan caves, N.S.W.: with descriptions of some new species of marsupials. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. Second series. 21 (81), s. 48, 1896. (ang.). 

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• NCBI: 1960649