Notoskordum

Notoskordum
Ilustracja
Nothoscordum bivalve
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Podrodzina

czosnkowe

Rodzaj

Notoskordum

Nazwa systematyczna
Nothoscordum Kunth
Enum. Pl. 4: 457 (1843), nom. cons.[3]
Typ nomenklatoryczny

Nothoscordum bivalve (L.) Britton[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Nothoscordum bivalve
Nothoscordum gracile
Nothoscordum dialystemon
Nothoscordum montevidense

Notoskordum (Nothoscordum Kunth) – rodzaj roślin należących do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), obejmujący 89 gatunków. Większość gatunków występuje endemicznie w Ameryce Południowej. Zasięg Nothoscordum bivalve obejmuje obszar od północno-wschodniej Argentyny i środkowego Chile przez Amerykę Środkową do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Gatunek Nothoscordum gracile, występujący naturalnie w Ameryce Południowej i Środkowej, został introdukowany do Stanów Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii, południowej, wschodniej i północnej Afryki, do Palestyny na Bliskim Wschodzie oraz do południowej i zachodniej Europy, gdzie występuje w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Portugalii, na Sycylii, Cyprze i w Grecji[3]. W miejscach introdukcji uległ naturalizacji, stając się organizmem kosmopolitycznym[5].

Mieszaniec N. gracile i N. entrerianum: Nothoscordum ×borbonicum jest kosmopolitycznym chwastem[6]. Bardzo szybko rozplenia się z nasion i cebulek przybyszowych i jest bardzo trudny do zwalczenia[7].

Morfologia i biologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne[8].
Pęd
Podziemne cebule okryte błoniastą tuniką[8], produkujące liczne cebulki potomne[9].
Liście
Liście odziomkowe, zwykle obecne w czasie kwitnienia roślin[8], nitkowate[8] do równowąskich, miękkie, płaskie[9], o zachodzących na siebie krawędziach, tworzące u nasady pochwę liściową[8].
Kwiaty
Zebrane po 10-25 w baldach, wyrastający na głąbiku ponad poziom liści[9], trwałe[8]. Kwiatostan wsparty dwiema (rzadziej większą liczbą[5]) małymi podsadkami wyraźnie nachodzącymi na siebie u nasady[9], stanowiącymi okrywę młodego kwiatostanu[5]. Okwiat promienisty[10], zbudowany z sześciu listków położonych w dwóch okółkach[8]. Listki okwiatu zrośnięte na długości 1/3 od nasady[8], białe do zielonkawobiałych[9], niekiedy z fioletowym zabarwieniem, u niektórych gatunków żółte, różowawe do liliowych[11]. Sześć pręcików[8], krótszych od listków okwiatu[9], o równowąsko-lancetowatych[9] do szydłowatych[8] nitkach, przylegających do siebie w dolnej połowie[9]. Pylniki podługowate, łączące się z nitką grzbietowo, skierowane do wewnątrz[8]. Zalążnia odwrotniejajowata[9], zawierająca od 4 do 12 zalążków[10], górna, siedząca, trójkomorowa[8]. Szyjka słupka nitkowata[8].
Owoce
Błoniaste, pękające torebki, zawierające czarne[8], lśniące, kanciaste nasiona[9].
Gatunki podobne
Rośliny z tego rodzaju przypominają gatunki z rodzaju czosnek, od którego różnią się okrywą kwiatostanu zbudowaną z zachodzących na siebie dwóch listków oraz brakiem charakterystycznego zapachu[9].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 10, 16, 18, 19, 24, 26. W tym rodzaju chromosomy akrocentryczne są połowy długości chromosomów metacentrycznych. Suma liczby chromosomów akrocentrycznych i dwukrotności liczby chromosomów metacentrycznych jest wielokrotnością 8[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z plemienia Gilliesieae z podrodziny czosnkowych (Allioideae) z rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae)[12].

Wykaz gatunków[3]

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Etymologia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów νόθος (nothos – nieprawowitym, fałszywy) i σκόρδο (skordo – czosnek)[10].
Nazwa zwyczajowa w języku polskim
Polska nazwa rodzaju opublikowana została w słownikach pod redakcją Ludmiły Karpowiczowej[13] (1973) i Wiesława Gawrysia (2008)[14].
Nazwa zwyczajowa w języku angielskim
Rośliny z tego rodzaju nazywa się false garlic (zgodnie z nazwą naukową) lub crow poison (mimo że rośliny nie są trujące)[11].
Synonimy taksonomiczne[3]
  • Pseudoscordum Herb., Amaryllidaceae: 11 (1837)
  • Hesperocles Salisb., Gen. Pl.: 85 (1855)
  • Oligosma Salisb., Gen. Pl.: 85 (1866)
  • Beauverdia Herter, Boissiera 7: 507 (1943)

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Rośliny ozdobne
Gatunki notoskordum o kwiatach żółtych i wonnych (N. felipponei, N. montevidense) lub bezwonnych (N. ostenii, N. hirtellum), a także różowawych lub liliowych (N. bivalve var. lilacinum) są uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym jako rośliny pokojowe[11].
Rośliny spożywcze
W Peru cebule gatunku N. andicola, o lekko czosnkowatym aromacie, są jadane po ugotowaniu[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-13] (ang.).
  3. ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
  5. ↑ a b c d K. Rahn: Alliaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 76. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 633, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Nothoscordum borbonicum. [dostęp 2021-02-16]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Nothoscordum in Flora of North America @ efloras.org. [dostęp 2021-02-16]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e f g h i j k Sarah Smith, Jonathan Stansbie: Flora of Tropical East Africa: Alliaceae. Balkema, 2003, s. 8. ISBN 90-5809-416-2. OCLC 53194492. (ang.).
  10. ↑ a b c W.T. Stearn: Nothoscordum in Flora of Australia Online. [dostęp 2021-02-16]. (ang.).
  11. ↑ a b c Thad M. Howard: Bulbs for Warm Climates. University of Texas Press, 2010. ISBN 978-0-292-78520-5.
  12. ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-14]. (ang.).
  13. ↑ a b Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 107.
  14. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych: łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
  15. ↑ Nothoscordum andicola. 2021-02-16. [dostęp 2021-02-16]. (ang.).