Nozdrzec

Nozdrzec
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

brzozowski

Gmina

Nozdrzec

Liczba ludności (2011)

1314[2][3]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

36-245[4]

Tablice rejestracyjne

RBR

SIMC

0357771[5]

Położenie na mapie gminy Nozdrzec
Mapa konturowa gminy Nozdrzec, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Nozdrzec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Nozdrzec”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Nozdrzec”
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego
Mapa konturowa powiatu brzozowskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Nozdrzec”
Ziemia49°46′19″N 22°12′27″E/49,771944 22,207500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nozdrzec centrum
Nozdrzec Góra – widok z Chełmu
Pałac Skrzyńskich w Nozdrzcu
Kościół pw. św. Stanisława Biskupa w Nozdrzcu
Dawna zabudowa wsi budynek przysłupowy z 1855, obecnie własność skansenu w Sanoku

Nozdrzec – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Nozdrzec[6][5][5][6]. Wieś leży na Pogórzu Dynowskim, na lewym brzegu Sanu przy ujściu Baryczki.

Miejscowość jest siedzibą gminy Nozdrzec oraz rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława Biskupa, należącej do dekanatu Dynów w archidiecezji przemyskiej.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Nozdrzec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia Nozdrzca

[edytuj | edytuj kod]

Nozdrzec zwany dawniej Nieczujów istniał w XV wieku. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1436 r. Przy sporze Małgorzaty z Dynowa, a Mikołajem Kmitą – kasztelanem przemyskim – wymieniony jest jako jedna z wielu wsi należących do dóbr dynowskich. Nozdrzec odnotowano w 1436 r. jako własność rodziny Rzeszowskich. W dokumencie źródłowym z 1448 r. występuje jako osada na prawie niemieckim. Po raz pierwszy mamy informację o sołtysie Nabrzuchu z Nozdrzca. Potem jako właściciele figurują Tarnowscy, założyciele parafii rzymskokatolickiej (przed 1548 r.), którzy sprzedali wieś Nieczujom Wapowskim. W drugiej połowie XVI w. właścicielką była Katarzyna Wapowska, a po niej jej syn Jan Stanisław Wapowski. Po jego śmierci w 1632 r. Nozdrzec przejął syn Karol Wapowski, który w 1644 r. sprzedał okoliczne dobra Olbrachtowi Grochowskiemu. W połowie XVI w. właścicielem był też Stanisław Stadnicki, który zniszczył dokumenty parafialne, a kościół przekształcił w zbór protestancki.

Prawdopodobnie w tym miejscu, gdzie zlokalizowany jest obecny pałac, istniał dwór obronny, który został zniszczony przez Rakoczego około 16 marca 1657 r.

Gdy w ziemi sanockiej wybuchła wojna polsko-austriacka, na jej czele stanął gen. Ksawery Franciszek Krasicki, były oficer kościuszkowski, a zorganizowanym na terenach przyległych do Dynowa, oddziałom dowodził dziedzic Nozdrzca, Tadeusz Prek. Władzę administracyjno-polityczną pełnił Józef Parys.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Nozdrzec z Karolówką był Ludwik Skrzyński[7]. Pałac w Nozdrzcu wybudowany został z inicjatywy Ludwika Skrzyńskiego według projektu Aleksandra Fredry, w 1843 roku.

W czasie I wojny światowej 15 listopada 1915 roku Nozdrzec wraz z dworem Skrzyńskich został spalony przez wojska rosyjskie. Następnie około 1920 roku został przebudowany z niewielkimi zmianami. W ostatnich latach został poddany gruntownej restauracji i przebudowie po zniszczeniach II wojny światowej. Po remoncie do 2011 r. służył jako ośrodek wypoczynkowy huty szkła w Krośnie. Wokół pałacu zachowały się niewielkie fragmenty parku. Rosną tu jeszcze stare lipy, miłorząb dwuklapowy, dęby szypułkowe, graby i jesiony. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu znajduje się zabytkowa dworska kaplica z 1889 r., z obrazem Matki Boskiej z dzieciątkiem, oraz przypałacowa oficyna, w której w latach 1945–1994 mieściła się szkoła podstawowa. Od strony południowej i wschodniej wokół kaplicy i przed oficyną zachowało się część umocnień ziemnych.

30 marca 1921 roku przez Nozdrzec przejeżdżał premier Wincenty Witos.

W czasie II wojny światowej w 1940 r. powstała tu Placówka ZWZAK Nozdrzec-Wesoła obejmująca Hłudno licząca 50 osób, dowodzona przez por. Kazimierza Chrzana ps. Józef, i Franciszka Dudka ps. Dąb wraz z Kapelanem ks. Stanisławem Buczkiem i mjr. ks. Jana Haligowskiego ps. Jaś, Cichy, i wchodząca w skład II Batalionu Brzozowskiego dow. przez ppor. Józefa Florczaka.

25 maja 1943 r. zorganizowano atak 50 osobowego oddziału pod dow. Józefa Maciołka – Komendanta AK Rzeszów na niemieckie siły policyjne w Pałacu w Nozdrzcu, które opuściły wkrótce ten teren.

Kościoły

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół w Nozdrzcu był drewniany, a obok niego istniał cmentarz. Nowy kościół Świętego Stanisława Biskupa[8][9] został zbudowany z kamienia i cegły w formie krzyża łacińskiegow stylu renesansowo-barokowym w 1746 r. przez proboszcza ks. Jana Banieckiego. Kościół był konsekrowany w roku 1806 przez biskupa przemyskiego Antoniego Dąb-Gołaszewskiego.

Nozdrzecka Kalwaria

[edytuj | edytuj kod]

Kalwaria na wzgórzu Chełm

 Osobny artykuł: Nozdrzecka Kalwaria.

Osoby związane z miejscowością

[edytuj | edytuj kod]

Sport

[edytuj | edytuj kod]

W miejscowości istnieje klub piłki nożnej, San Nozdrzec, grający w B klasie, grupa Krosno III.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90513
  2. ↑ Wieś Nozdrzec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-03-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-08].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 837 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c d GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 147.
  8. ↑ B. Śnieżek: Kościół św. Stanisława Biskupa. [dostęp 2012-09-10]. (pol.).
  9. ↑ Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika. [dostęp 2012-09-10]. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Nozdrzec
Wsie
Integralne
części wsi
Nieist. wieś