Oborzany
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
38 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
491[2] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
74-400[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZMY |
| SIMC |
0179996 |
Położenie na mapie gminy Dębno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego  | |
 52°44′20″N 14°39′53″E/52,738889 14,664722[1]
| |
Oborzany (do 1945 niem. Nabern) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno. Według danych z 2012 miejscowość liczyła 539 mieszkańców[4].
Wieś zalicza się do ziemi lubuskiej[a]. Od 1 połowy XIII w. znajdowała się na uposażeniu chwarszczańskich templariuszy i następnie joannitów. Od 1540 Oborzany wchodziły w skład domeny elektora brandenburskiego w Dębnie, następnie stanowiły majątek państwowy do 1945. Od 1945 leżą w granicach Polski.
Kościół zbudowany został na początku XIV w. prawdopodobnie z fundacji templariuszy, następnie przebudowany w stylu gotyckim; wieża ryglowa dobudowana w 1712.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa na przestrzeni wieków: Oboran 1243; Obran 1262; Obern 1460; Nabern 1500, Nabern do 1945.
Niektóre źródła niepoprawnie identyfikują jako Oborzany wieś Oporino, wymienioną w nadaniu templariuszom przez księcia wielkopolskiego Władysława Odonica posiadłości w Wielkopolsce oraz Chwarszczan wraz z 1000 łanami ziemi między Odrą, Wartą i Myślą – jest to Oporzyn[6][7].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona jest 119 km na południe od Szczecina, ok. 25 km od granicy z Niemcami oraz 2 km na zachód od Dębna.
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski Kondrackiego teren na którym położone są Oborzany należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
- VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
- 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską.
- 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
- 1112-1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
- Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
- 1241 (lub 1243) – wieś podarowana chwarszczańskim templariuszom wraz z Lubnem[8] przez śląskiego komesa Włosta (Własta)[9][10] zapewne jako wynagrodzenie strat poniesionych przez zakon w bitwie pod Legnicą[11]
- 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje z czasem Nowa Marchia
- 31.12.1262 – wzmianka w dokumentach templariuszy pod nazwą Obran; Jan i Otton z dynastii askańskiej zawierają ugodę z Widekindem (Widekinusem), mistrzem templariuszy w Niemczech i krajach słowiańskich, na mocy którego templariusze w zamian za zrzeczenie się praw do miejscowości leżących przy drodze do Gorzowa (oppidum – prawdopodobnie przedlokacyjna osada targowa pod Kostrzynem, Kłośnica, Warniki, Dąbroszyn, Pudignowe i Witnica) oraz dóbr komandorii w Myśliborzu, otrzymują potwierdzenie posiadania komandorii chwarszczańskiej wraz z dziesięcioma wsiami (Bogusław, Carkzowe?, Cychry, Dargomyśl, Dębno, Gudzisz, Krześnica, Nyvik?, Oborzany, Sarbinowo). Formą zadośćuczynienia jest dodatkowo wieś Kaleńsko w ziemi kostrzyńskiej, będąca wcześniej w posiadaniu rycerskim[12]
- 1300 – wzmianka o istnieniu w Oborzanach parafii, do której należało również Dębno; zatem musiał już istnieć kościół, zbudowany prawdopodobnie z fundacji templariuszy; proboszczem był Herman, przełożony klasztoru w Myśliborzu
- 02.05.1312 – rozwiązanie zakonu templariuszy bullą Ad providam papieża Klemensa V
- 1312 – posiadłości templariuszy na obszarze Marchii zajmują margrabiowie brandenburscy
- 1318 – w układzie zawartym w Cremmen, negocjowanym przez przedstawicieli przeora niemieckiego Pawła z Modeny i Leonarda de Tiburtis, margrabiowie brandenburscy potwierdzają joannitom posiadanie dóbr templariuszy
- 02.04.1335 - w Chwarszczanach wymienia się joannitów jako właścicieli[13]
- 1373 – pod zwierzchnictwem Korony Czeskiej dynastii Luksemburgów
- 1402 – w Krakowie osiągnięto porozumienie w sprawie sprzedaży przez Luksemburgów wsi wraz z Nową Marchią Koronie Polskiej, jednakże ostatecznie region został sprzedany zakonowi krzyżackiemu
- pocz. XV w. – Oborzany zostają wymienione jako przynależne administracyjnie do dekanatu kostrzyńskiego w diecezji lubuskiej[5]
- 1433-34 – zbrojne najazdy dokonane przez wójta krzyżackiego Henryka von Rabenstein na dwór chwarszczański i konfiskata mienia komandorii
- 1434 - zaangażowanie w spór najwyższych władz świeckich i kościelnych kończy spór komandorii chwarszczańskiej z Zakonem krzyżackim wydaniem wyroku korzystnego dla joannitów.
- 1454/55 – po wybuchu wojny polsko-krzyżackiej Krzyżacy sprzedają wieś i region w celu pozyskania środków na prowadzenie wojny
- 1460 – wzmianka w dokumencie margrabiego Fryderyka II pod nazwą Obern; we wsi istnieje dwór joannitów
- 1535-1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
- 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
- 15.06.1540 - komandoria Chwarszczany przejęta przez margrabiego Jana z Kostrzyna od joannitów, którzy zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina. Oborzany należą do domeny w Dębnie.
- Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) – wieś zniszczona w wyniku działań wojennych
- 1644 - do wsi sprowadzeni zostają nowi gospodarze i zagrodnicy
- 1696 - wieś liczy 18 gospodarzy i 11 zagrodników
- 1701 – powstanie Królestwa Prus
- Wojna siedmioletnia (1756-1763) – wieś kilkukrotnie ograbiona przez wojska rosyjskie
- 1806-1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
- 1807-1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach.
- 1815-1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Kostrzyn, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej.
- 1836 (1839) – w związku z likwidacją powiatu Kostrzyn[14], wieś przechodzi do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
- 1871-1918 – Oborzany wraz z Prusami w granicach zjednoczonej II Rzeszy Niemieckiej
- 1918 – wieś poważnie zniszczona w wyniku pożaru
- 04.02.1945 – zajęcie przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego[15]
- IX.1945 – uruchomiono szkołę podstawową
- 1950 – do szkoły podstawowej uczęszczało 54 uczniów, nauczał 1 nauczyciel, kierownikiem była Adolfina Ziółkowska
- 1975–1998 – miejscowość należy do województwa gorzowskiego
- 2000 – uchwałą Rady Miejskiej w Dębnie, zlikwidowano szkołę podstawową w Oborzanach
- 2004 – budowa kanalizacji sanitarnej
| Właściciel | Lata |
|---|---|
| Komes Włost (Włast) | do 1241 (lub 1243) |
| Zakon Templariuszy | 1241(lub 1243)-1312 |
| Margrabiowie brandenburscy | 1312-1318 |
| Zakon Joannitów | 1318-1540 |
| Margrabiowie brandenburscy, królowie Prus, państwo niemieckie [w domenie Dębno] |
1540-1945 |
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Decyzją Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 18 czerwca 2021 wpisano do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego pod nrem A-413 obecnie nieużywany dawny cmentarz przykościelny wraz z jego kamiennym murem ogrodzeniowym i starodrzewem (kasztanowiec i lipa drobnolistna)[16][17].
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Liczba ludności w ostatnich 3 wiekach (wieś i majątek)[18][19][20][21]:
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Struktura działalności gospodarczej w lutym 2007[22]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| Produkcja | 1 |
| Transport | 0 |
| Handel | 3 |
| Usługi | 3 |
W Oborzanach funkcjonuje 87 gospodarstw rolnych, nastawione są one na produkcję zbóż (żyto, owies, jęczmień i pszenica), uprawę warzyw oraz hodowlę trzody chlewnej i bydła. Jest to rolnictwo tradycyjne, brak jest gospodarstw nastawionych na produkcję ekologiczną.
Powierzchnia gospodarstw:
| Pow. w ha | Ilość |
|---|---|
| 1-5 | 60 |
| 5-10 | 16 |
| 10-20 | 6 |
| 20-50 | 2 |
| 50-100 | 2 |
| >100 | 0 |
Organizacje i instytucje
[edytuj | edytuj kod]- Sołectwo Oborzany – ogół mieszkańców wsi Oborzany stanowi Samorząd Mieszkańców Sołectwa.
- Stowarzyszenie Nasze Oborzany – rejestracja 11 września 2007[23].
- Koło Kultury i Tradycji Rodzinnych - założone w 1960 jako Koło Gospodyń Wiejskich; pierwszą przewodniczącą i założycielką była Wanda Pulka. W październiku 1999 zmieniono nazwę na obecną. Działa przy Stowarzyszeniu ART Forum w Dębnie.
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Dzieci uczęszczają do Szkoły Podstawowej nr 3 w Dębnie, młodzież do gimnazjum publicznego w Dębnie[24].
Szkoła podstawowa w Oborzanach powstała w październiku 1945 i mieściła się w budynku nr 80. Nauczycielem był wówczas Jan Łąk. W 1946 szkołę już 4-klasową (do 1960) przeniesiono do budynku nr 18, nauczycielami były Michalska i Rochozińska. W latach 50. XX w. odbudowano budynek nr 48 i do niego przeniesiono szkołę. Uczniowie wyższych klas (od 5.) dojeżdżali do Szkoły Podstawowej nr 2 w Dębnie. Szkołę w Oborzanach zlikwidowano w czerwcu 2000, zaś uczniów przeniesiono do Szkoły Podstawowej nr 3 w Dębnie.
Atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jako przynależna do dawnej diecezji lubuskiej. Leżała blisko jej północnej granicy, administracyjnie w dekanacie kostrzyńskim[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90798
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 852 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Dębno, Dane Statystyczne. [dostęp 2013-09-22].
- ↑ a b Siegmund Wilhelm Wohlbrück, Geschichte des ehemaligen Bisthums Lebus und des Landes dieses Nahmens, tom I, Berlin 1829, s. 99
- ↑ „...dedi venerabili Domui militie Templi fratribusque ad eam pertinentibus hospitale Gniznense cum omnibus suis attinentiis, addens eidem villam Cinitlo cum alia parva villa adiacente et lacum etiam Rogov. Ad hec villas duas Oporino et Moclisov, pertinentes ad Zun. Contuli quoque dicte Domui Templi villam Velikavetz cum omnibus suis attinentiis. Insuper Chvartsane villam super Mizzla fluvium sitam, cum mille mansis et foro infra terminos illorum, habendo iure et more Teutonicali...”; Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I.
- ↑ Szymon Wrzesiński: Templariusze w Polsce. Wyd. I. Warszawa: Agencja Wydawnicza EGROS, 2009, s. 27. ISBN 978-83-89986-46-7.
- ↑ Wieś opuszczona w okolicach Dębna, być może w sąsiedztwie Oborzan; często niepoprawnie identyfikowana z Lubnem w województwie lubuskim. Por. Edward Rymar. Ziemia gorzowska w Księdze ziemskiej z 1337 roku. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 11, s. 13 (przypis), 2004. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
- ↑ Maria Starnawska: Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2006, s. 58. ISBN 83-7181-426-7.
- ↑ W dokumencie biskupa lubuskiego Henryka z 1243 czytamy: "...quod cum nobili Comite Volostone tractatum habui cum consensu capituli nostri in villis que Lubno ot Oboran vocantur ultra Notes sitis, quas idem Nobilis vir ad jus teutonicum locare disposuit...". Za: Wiktor Fenrych: Dzieje Ziemi Chojeńskiej od XIII-XX wieku. W: Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969, s. 72-73.
- ↑ Dariusz Hein: Zamki joannitów w Polsce. Poznań: 2009, s. 135. ISBN 978-83-929342-0-2.
- ↑ Adolph Friedrich Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis. T. XIX. Morin, 1860, s. 5-6.
- ↑ Adolph Friedrich Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis. T. XIX. Morin, 1860, s. 196-197.
- ↑ Powiat kostrzyński rozwiązano w 1836, lecz na skutek protestów junkrów król Fryderyk Wilhelm III zawiesił rozporządzenie i dopiero w 1839 ostatecznie rozwiązał powiat, pozostawiając w Kostrzynie ekspozyturę Landratury w Chojnie, która stanowiła organ zwierzchni dla południowej części powiatu chojeńskiego. Kostrzyn nad Odrą. Dzieje dawne i nowe. Jerzy Marczewski (red.). Poznań: Instytut Zachodni, 1991, s. 252. ISBN 83-85003-58-4.
- ↑ Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969, s. 500.
- ↑ 📣🔷Dawny... - Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [online], facebook.com [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków województwa Zachodniopomorskiego - BIP Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [online], bip.alfatv.pl [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Friedrich Wilhelm August Bratring: Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 119.
- ↑ Leopold Krugg: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. T. 3. K. A. Kümmel, 1822, s. 247.
- ↑ Dodatkowo 12 osób w folwarku Nabern należącym do Wysokiej. Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 22.
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Provinz Brandenburg. [dostęp 2010-05-24].
- ↑ Plan odnowy miejscowości Oborzany na lata 2009-2015. Załącznik Nr 3 do uchwały Nr XXXIX / 273 /2009 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 26 marca 2009. [dostęp 2010-05-24].
- ↑ Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2010-05-24].
- ↑ Uchwała Nr XVIII/188/04 Rady Miejskiej w Dębnie z dnia 27 maja 2004 r w sprawie: ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów na terenie miasta i gminy Dębno. [dostęp 2010-06-12].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karty z dziejów Dębna. Dębno: PPH "Zapol" Dmochowski Sobczyk, 2005. ISBN 83-60140-35-9.
- Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski: Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2001, s. 296. ISBN 83-7200-583-4.
- Urząd Miejski w Dębnie. Sołectwa. [dostęp 2010-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-28)].
