Opieńka północna

Opieńka północna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

obrzękowcowate

Rodzaj

opieńka

Gatunek

opieńka północna

Nazwa systematyczna
Armillaria borealis Marxm. & Korhonen
Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 98(1): 122 (1982)
Multimedia w Wikimedia Commons

Opieńka północna (Armillaria borealis Marxm. & Korhonen) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Armillaria, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisały Helga Marxmüller i Kari Korhonen w 1982 r. w Niemczech[1].

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[2]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 2–18 cm, u młodych okazów stożkowaty, później wypukły, w końcu płaski, często z szerokim garbem. Powierzchnia pomarańczowo-brązowa, czasem z oliwkowym odcieniem, ciemniejszym brązowym środkiem, pokryta małymi brązowymi spiczastymi łuskami. Jest higrofaniczny; przy suchej pogodzie jaśnieje, poczynając od brzegu[3].

Blaszki

Przyrośnięte lub nieco zbiegające na trzon, gęste, początkowo prawie białe, potem stopniowo kremowe, na koniec pomarańczowe z rozsianymi brązowymi rdzawymi plamami w okresie dojrzałości[3].

Trzon

Wysokość 4,5–12 cm, smukły, z maczugowatą podstawą i zwężający się ku wierzchołkowi. Powierzchnia poniżej pierścienia w kolorze kapelusza, powyżej jaśniejsza. Podczas dojrzewania owocnika stopniowo ciemnieje. Są na niej trwałe, żółtawe, wełniste łuski, największe w pobliżu pierścienia i coraz mniejsze w kierunku podstawy. Pierścień trwały, gruby, ale wąski z żółtą krawędzią na dolnej stronie i bez ciemnych plam[3].

Miąższ

Barwy białej, jędrny[3].

Cechy mikroskopowe

Podstawki zwykle czterozarodnikowe, maczugowate, ze sprzążkami bazalnymi. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, zwykle z rynienkami, 7,5-10 × 5-7 µm, amyloidalne[3].

Gatunki podobne

Najbardziej podobna jest opieńka miodowa (Armillaria mellea). Zazwyczaj ma znacznie grubszy i trwały pierścień na trzonie. Odróżnia się także mikroskopowo; jej podstawki nie mają sprzążek bazalnych. Łuskwiak nastroszony (Pholiota squarosa) jest również podobny pod względem koloru, ma łuski i rośnie nisko na drzewach liściastych, ale ma stale podwinięty brzeg kapelusza, jego blaszki podczas dojrzewania stają się równomiernie rdzawobrązowe i ma zapach i smak podobny do rzodkiewki[3].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Opisano występowanie tego gatunku głównie w Europie i Azji, ponadto podano pojedyncze stanowiska w Afryce i Kanadzie[4]. W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył tylko jedno stanowisko w Polsce z uwagą, że występowanie tego gatunku nie jest u nas dokładnie znane[2]. Liczne i bardziej aktualne stanowiska tego gatunku podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną[5]. Prawdopodobnie nie jest rzadki, ale często nie jest odróżniany od podobnych gatunków opieniek, zwłaszcza opieńki miodowej[3].

Rośnie w lasach na spróchniałych i żywych pniach drzew, zarówno liściastych, jak iglastych, czasami dość wysoko[3]. Preferuje miejsca wilgotne. Owocniki zwykle występują w grupach[6].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Opieńka północna jest saprotofem i pasożytem. Jest grzybem jadalnym[3]. Podobnie jak inne gatunki opieniek, powoduje opieńkową zgniliznę korzeni. Jest to jedna z najgroźniejszych chorób systemów korzeniowych drzew i krzewów i zwykle prowadzi do ich obumarcia[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-30] (ang.).
  2. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  3. ↑ a b c d e f g h i Armillaria borealis Marxm. & Korhonen – Northern Honey Fungus [online], FirstNature [dostęp 2016-09-25].
  4. ↑ Występowanie opieńki północnej na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2022-11-30].
  5. ↑ Aktualne stanowiska opieńki północnej w Polsce [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2016-09-25].
  6. ↑ Opieńka północna (Armillaria borealis) [online] [dostęp 2022-11-30] (ang.).
  7. ↑ Karol Manka, Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, ISBN 83-09-01793-6.