Ornament okuciowy
.jpg)
Ornament okuciowy – późnorenesansowy ornament składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i motywy imitujące główki gwoździ, nitów, bulli itp., a jako motywy towarzyszące maszkarony, lwie głowy, motywy fantastyczne, groteskowe, roślinne itp.
Ornament okuciowy pojawił się we wzornikach Cornelisa Florisa, a rozpropagowany został przez Hansa Vredemana de Vriesa w latach 60. XVI wieku w Niderlandach, szybko rozpowszechnił się w Europie środkowej i północnej. Miał charakter płaszczyznowy, wykonywany był w kamieniu, stiuku, metalu i drewnie, stosowany w architekturze i rzeźbie (na szczytach, wykuszach, w portalach, obramieniach otworów, na balustradach i fryzach, w płycinach pilastrów i na trzonach kolumn w nagrobkach), w snycerstwie (ołtarze, stalle, konfesjonały, ambony, meble itp.), w złotnictwie, grafice, rzadziej jako ornament malarski, niekiedy naśladowany także w intarsji. Występuje często w powiązaniu z rollwerkiem oraz (na początku XVII w.) z ornamentem małżowinowo-chrząstkowym.
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]Północna Europa i Niemcy:
- sklepienie kaplicy zamkowej w Augustusburgu, Gerhardt van der Meer, 1568–1573,
- kościół klasztorny St. Luzen w Hechingen, 1586 (ornament okuciowy z rollwerkiem),
- kaplica zamkowa Liebenstein w Neckarwestheim, 1590,
- Pellerhaus w Norymberdze, J. Wollf, 1592 (zniszczony w 1945),
- szczyt ratusza w Lejdzie, koniec XVI wieku,
- dekoracja spichlerza w Bremie, 1609–1614,
- szczyt kamienicy zw. Essighaus, Brema, 1618,
- zachodni szczyt Giełdy, Kopenhaga, Hendrik van Steenwijk, 1619–1625.
Polska:
- epitafium małżeństwa Czarnych, znajdujące się południowym wejściu do kościoła Mariackiego w Krakowie, po 1566[1],
- drzwi do Izby Pańskiej w ratuszu krakowskim (obecnie w Collegium Maius), 1593[1],
- krata prowadząca do kaplicy Gostomskich w kolegiacie Wniebowzięcia NMP w Środzie Wielkopolskiej, 1598–1602[2],
- szczyty Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku, 1602–1605,
- szczyt kościoła Bernardynów we Lwowie, pocz. XVII wieku,
- Kaplica Boimów, Lwów, 1607–17[3],
- manierystyczny wirginał oktawowy Gabrieli d'Estrees z początku XVII wieku w zbiorach Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa, Kraków 1971.
- ↑ Środa Wielkopolska: kolegiata NMP Wniebowziętej [online], www.dziedzictwo.ekai.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ T. Dobrowolski, Sztuka polska, Kraków 1974, s. 394.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Koch W., Style w architekturze, [Warszawa 1996], ISBN 83-7129-288-0.
- Meyer P., Historia sztuki europejskiej, Warszawa 1973.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pellerhaus, wygląd współczesny i zdjęcia archiwalne
- Essighaus. 80.243.55.93. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- Zdjęcie szczytu kościoła Bernardynów we Lwowie
- Opis kolegiaty w Środzie ze zdjęciem kraty
