Orzyny

Orzyny

wieś
Dawne czworaki
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Dźwierzuty
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	12-120[2]
Tablice rejestracyjne	NSZ
SIMC	0473388
Położenie na mapie gminy Dźwierzuty Orzyny
Położenie na mapie Polski Orzyny
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Orzyny
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego Orzyny
53°40′41″N 21°04′07″E/53,678056 21,068611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Orzyny (niem. Erben, w jęz. pot. Orżyny) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600. Obok miejscowości znajdują się jeziora Arwiny oraz Łęsk.

W miejscowości znajdują się m.in. sklepy spożywcze, sklep przemysłowy, nowoczesna centrala telefoniczna Orange Polska, Szkoła Podstawowa oraz Biblioteka.

Historia

Dawny duży majątek szlachecki, stanowiący część rozległych dóbr rycerskich Rańska. Do połowy XV w. wieś należała do rodziny Küchmeister von Sternberg. Na początku XVIII w. majątek został podzielony na kilka mniejszych, w tym wydzielono samodzielne dobra w Orzynach. W wieku XIX dobra ziemskie w Orzynach powiększone zostały o trzy folwarki. Na początku XX w. wśród właścicieli wymieniany jest m.in. baron von Paleske i hrabina von Mirbach z Sorkwit. W 1912 r. majątek liczący ponad 1000 ha nabył Fritz Wilke ze Słupska. W 1917 dobra ziemskie przeszły w posiadanie Rudolfa Wilke. W tym czasie wybudowany został pałac, położony nad brzegiem jeziora. W roku 1930 majątek został rozparcelowany, a w południowej części folwarku wybudowano kochówki.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W latach 1954–1972 wieś była siedzibą gromady Orzyny.

W 2019 roku na terenie wsi realizowano zdjęcia do serialu „Żmijowisko”^[3].

Zabytki

• Dwukondygnacyjny pałac, wzniesiony na początku XX w., z tarasem i ryzalitowym halle na osi.
• Fragmenty dawnego parku dworskiego.
• Wiejskie domy pochodzące z początków XX w.
• Czworaki (obecnie sklep)
• Szkoła, murowana z czerwonej cegły, składająca się z parterowego budynku z końca XIX w. i połączonego z nim piętrowego budynku z lat 30. XX w.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93834
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 892 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Gmina Dźwierzuty w serialu „Żmijowisko” - Tygodnik Szczytno - to się czyta [online], tygodnikszczytno.pl, 16 listopada 2019 [dostęp 2024-01-19]  (pol.).

Bibliografia

• Mieczysław Orłowicz: "Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba", Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix", 1991, 301, ISBN 83-900155-0-1 (str. 182)
• Iwona Liżewska, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix" s.c., 1998, 171 str., ISBN 83-87031-13-5
• Orzyny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 615 .