Osiedla żydowskie na Synaju

Osiedla żydowskie na Synaju – jednostki mieszkalne założone przez osadników żydowskich na zdobytym w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanym przez Izrael półwyspie Synaj po 1967 roku. Łącznie zbudowano 20 osiedli znajdujących się w trzech obszarach administracyjnych Synaju pod izraelską okupacją.

 Osobny artykuł: Osiedla żydowskie.

22 listopada 1967 roku rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 242 wezwała Izrael do wycofania się ze wszystkich terytoriów zajętych w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanych po niej^[1].

Izraelska okupacja Synaju zakończyła się w 1982 roku, kiedy zgodnie z postanowieniami izraelsko-egipskiego traktatu pokojowego (1979) zakończono proces wycofywania z półwyspu wszystkich osiedli żydowskich oraz izraelskiej armii.

Historia

Już w 1956 roku, kiedy Izrael wraz z Wielką Brytanią i Francją zaatakował Egipt, na Synaju powstały dwa osiedla założone z inicjatywy ówczesnego szefa Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela Moszego Dajana. Zostały jednak zaraz ewakuowane po wycofaniu się wojsk izraelskich z półwyspu^[2] .

W wyniku wojny sześciodniowej w 1967 roku półwysep Synaj, jak Zachodni Brzeg, Strefa Gazy i Wzgórza Golan, zostały zajęte przez Armię Obrony Izraela^[3]. Okupacja tych terenów sprawiła, że priorytety polityki wewnętrznej się zmieniły. Rząd nie musiał wspierać osiedli wojskowo-cywilnych, które tworzyła brygada Nachal. Zniknęła też presja wynikająca z potrzeby rozmieszczania kolejnych fal żydowskich imigrantów i rozwoju miast. Elisza Efrat podaje, że po 1967 roku wysiłek osadniczy państwa przeniósł się poza granicę państwa i zieloną linię^[a][4].

Ewakuacja Jamit (1982).

22 listopada 1967 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ w rezolucji nr 242 wezwała Izrael do wycofania się ze wszystkich terytoriów, w tym Synaju, zajętych w trakcie wojny sześciodniowej i okupowanych po niej^[1]. Mimo to Państwo Izrael nie wykonało jej, wskazując na błędną treść^[5].

W latach 1967–1982 na Synaju powstało 20 osiedli. Izrael w trakcie swojej okupacji podzielił Synaj na trzy obszary: Merchaw Szlomo (dosł. przestrzeń Szlomo, pięć osiedli), Minhal Ezori Ejtam (dosł. administracja regionalna Ejtam, osiem osiedli), Chewel Jamit (dosł. okręg Jamit, siedem osiedli)^[6].

Ewakuacja Jamit (1982).

W 1978, w trakcie rokowań pokojowych pomiędzy Menachemem Beginem, Jimmym Carterem i Anwarem Sadatem, Izraelczycy chcieli, aby osiedla pozostały pod jurysdykcją Państwa Izrael. Egipcjanie nie godzili się na tę propozycję od samego początku. Carter i Sadat uważali, że to nie osiedla powinny być głównym tematem rozmów pokojowych pomiędzy Egiptem a Izraelem^[7] .

W 1982 roku doszło do ostatecznej ewakuacji osiedli z półwyspu. Decyzja o wycofaniu osiedli została zaakceptowana przez Kneset (84 z 120 parlamentarzystów), ale w partii Begina Likudzie za wycofaniem zagłosowało 57% posłów. Sprzeciw wyraził również Cewi Jehuda Kuk, duchowy przywódca ruchu Gusz Emunim^[8]. Symbolicznym momentem tej operacji była ewakuacja Jamit^[9] . Rządowi nie udało się przekonać wszystkich osadników, którzy postanowili się zabarykadować się we własnych domach w Jamit lub wejść na dachy domów. W dniu ewakuacji doszło do starć części mieszkańców z policją i wojskiem. Sceny, w których mieszkańcy starli się z żołnierzami i funkcjonariuszami policji, były transmitowane w całym kraju^[10]. Osadnicy otrzymali wsparcie od członków Gusz Emunim i popierających rabina Me’ira Kahany^[9] . Doszło do sytuacji, w której Kahane został poproszony o przeprowadzenie mediacji i przekonanie osadników do poddania się siłom porządkowym^[11].

Zniszczenia Jamit dokonało izraelskie wojsko, ponieważ Begin stwierdził, że: „żadnej arabskiej armii nie udało się i nigdy nie uda się zniszczyć izraelskiego miasta”^[12] .

Po wycofaniu osiedli z Synaju izraelski rząd na czele z Menachemem Beginem rozpoczął proces legalizacji nowych osiedli na Zachodnim Brzegu, w Strefie Gazy i na Wzgórzach Golan. Premier Izraela uznał, że wycofanie osiedli z półwyspu było jednorazowym wydarzeniem w historii Izraela^[13] .

Charakterystyka osiedli

Okupacja Synaju przez Izrael sprawiła, że Izraelczycy uzyskali dostęp 60 000 km² terenu. Początkowo Izraelczycy skupili się na rozwoju infrastruktury i komunikacji w regionie. Początkowo trasa z Ejlatu do Newi’ot (obecnie Nuwajbi) trwała ok. 10 godzin, a z Ejlatu do Szarm el-Szejk trzy dni. Izrael zaangażował geodetów w celu dopracowania dokładnych map półwyspu. Z kolei osiedla, które powstawały na Synaju związane były, ze względu na klimat, przede wszystkim z turystyką^[14] . Relacje z czasów, kiedy obszar ten był okupowany przez Izrael, przedstawiają półwysep jako miejsce, gdzie udawano się w celu prowadzenia turystyki pieszej po górach. Izraelczycy wykorzystywali Synaj jako miejsce odpoczynku i urlopów. Popularnością cieszyły się takie miasta jak Newi’ot, Di Zahaw (obecnie Dahab) oraz Szarm el-Szejk z Ofirą^[2] [14] . Na półwyspie prowadzono także prace archeologiczne^[2] .

Osadnictwo na Synaju nie miało charakteru ideologicznego, jak w przypadku Zachodniego Brzegu czy Strefy Gazy. Izraelska okupacja Synaju przedstawiana jest jako szkodliwa dla Beduinów. Dochodziło do wypędzania lub relokowania społeczności beduińskich. Część z nich znalazła zatrudnienie w sektorze turystycznym lub na plantacjach^[9] . Są również opinie, które przedstawiają zmiany, jakie zaszły w trakcie izraelskich rządów na półwyspie za pozytywne dla Beduinów (w kwestiach dostępu do żywności, pracy czy opieki zdrowotnej)^[15] .

Wśród osadników dominowali Żydzi, którzy przybyli ze Stanów Zjednoczonych i ZSRR^[9] .

Elisza Efrat zaznacza, że ze względu na warunki atmosferyczne panujące na Synaju wiele osiedli nie charakteryzowało się zaawansowanym rozwojem. Pomimo to w rozbudowę oraz rozwój Di Zahaw, Newi’ot, Jamit i Ofirę zaangażowano wiele środków finansowych. Według Efrata wkład osadników we wspomniane osiedla i gospodarkę był niewspółmierny do obszaru, na jakim się znajdowały, granicznego charakteru Synaju oraz zysków, jakie te tereny mogły przynieść Państwu Izrael^[16].

Lista osiedli

Obszar Merchaw Szlomo^[6][17]:

• Ofira
• Di Zahaw
• Na’ama
• Newi’ot
• Szalhewet

Obszar Minhal Ezori Ejtam^[6][17]:

• Netiw ha-Asara
• Peri Gan
• Pri’el
• Sadot
• Talme Josef
• Nir Awraham
• Ugda

Obszar Chewel Jamit^[6][17]:

• Dakla
• Cholit
• Charuwit
• Machane Nurit (baza lotnicza Ejtam)
• Ne’ot Sinaj
• Sufa
• Acmona

Uwagi

1. Linia zawieszenia ognia z 1948 roku, która do 1967 roku traktowana była de facto jako granica Państwa Izrael. Po wojnie sześciodniowej Izrael zajął obszary znajdujące się poza nią, tj. Półwysep Synaj, Wzgórza Golan, Zachodni Brzeg i Strefę Gazy. Synaj został zwrócony Egiptowi na mocy porozumienia pokojowego (1979), Jerozolima (1980) i Wzgórza Golan (1981) zostały jednostronnie anektowane przez Izrael. W 2005 roku Izrael opuścił Strefę Gazy.

Przypisy

1. Resolution 242 (1967), „Organizacja Narodów Zjednoczonych”, 22 listopada 1967 [dostęp 2022-04-25] .
2. Rapoport 2022 ↓.
3. Schindler 2011 ↓, s. 147.
4. Efrat 1988 ↓, s. 1-4.
5. Schindler 2011 ↓, s. 162.
6. ישוביי חבל סיני, „חבל ימית וסיני” [dostęp 2022-05-02] .
7. Gwertzman 1978 ↓.
8. Schindler 2011 ↓, s. 185-186.
9. Stern 2022 ↓.
10. Gordis 2014 ↓, s. 182.
11. Krawczyk 2007 ↓, s. 165.
12. Shipler 1982 ↓.
13. Caliborne 1982 ↓.
14. Szapira 2017 ↓.
15. Zito 1982 ↓.
16. Efrat 1988 ↓, s. 91-92.
17. ילקוט הפרסומים 2633, „רשומות”, 10 lipca 1908 [dostęp 2022-05-02] .

Bibliografia

• WilliamW. Claiborne WilliamW., Israel Opens 11 Settlements in Bid to Offset Sinai Withdrawal, „The Washington Post”, 28 kwietnia 1982 [dostęp 2022-05-02] .
• ElishaE. Efrat ElishaE., Geography and Politics in Israel since 1967, London: Frank Cass & Co. Ltd., 1988, ISBN 0-7146-3303-8 .
• DanielD. Gordis DanielD., Menachem Begin. The Battle for Israel's Soul, New York: Schocken Books, 2014, ISBN 978-0-8052-4312-3 .
• BernardB. Gwertzman BernardB., Israel's Settlements in Sinai, Once Disregarded, Now Are a Major Obstacle to Talks, „The New York Times”, 25 stycznia 1978 [dostęp 2022-05-02] .
• AdamA. Krawczyk AdamA., Terroryzm ugrupowań fundamentalistycznych na obszarze Izraela w drugiej połowie XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007, ISBN 978-83-7441-925-3 .
• MeronM. Rapoport MeronM., הסדרה "סיני": הצצה לקולוניאליזם בצורתו הטהורה, „Mekomit”, 21 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-28] .
• Colin Shindler: Historia współczesnego Izraela. Warszawa: Książka i Wiedza, 2011. ISBN 978-83-05-13599-3.
• David K.D.K. Shipler David K.D.K., ISRAELI COMPLETES PULLOUT, LEAVING SINAI TO EGYPT, „The New York Times”, 26 kwietnia 1982 [dostęp 2022-05-02] .
• ItayI. Stern ItayI., Back to the Israeli Sinai Desert Town That Vanished, „Ha-Arec”, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-03] .
• EjalE. Szapira EjalE., מה שהיה בסיני, „Walla.co.il”, 28 maja 2017 [dostęp 2022-05-02] .
• LauraL. Zito LauraL., Settling Down: Bedouin in the Sinai, „Cultural Survival Quarterly Magazine”, 1982 [dostęp 2022-05-03] .