Osłona kabiny (lotnictwo)

Osłona kabiny w szybowcu SZD-9 Bocian

Osłona kabiny – górna część obudowy kabiny pilota, której zadaniem jest zabezpieczenie załogi przed działaniem czynników atmosferycznych i pędem powietrza.

Zamknięta kabina samolotu może być wykonana w dwóch podstawowych konfiguracjach: z sufitem i z osłoną. Sufit daje większe bezpieczeństwo w przypadku kapotażu, ogranicza wszakże widoczność i wymaga instalacji drzwi. Przezroczysta osłona kabiny daje dużo lepszą widoczność, co jest istotne dla bezpieczeństwa lotu; wadą osłony jest konieczność zapewnienia jej właściwej wytrzymałości i możliwość poważnego nagrzewania się kabiny w wyniku efektu cieplarnianego^[1]. W celu zapewnienia maksymalnej widoczności jest wykonana ze szkła organicznego i, jeśli to tylko możliwe, pozbawiona szkieletu, którego żebra zasłaniają widok; z reguły stosuje się instalację przeciwoblodzeniową^[2].

Najczęściej dwuczęściowa, składa się ze stałego wiatrochronu i ruchomej limuzyny (bądź kopułki), która jest otwierana i zamykana w celu umożliwienia wejścia do i wyjścia ze statku powietrznego ze szczególnym uwzględnieniem szybkiego opuszczenia kabiny w przypadku awarii^[3]. W tym celu część ruchomą konstruuje się tak, by po zwolnieniu zamków ulegała odrzuceniu przez pęd powietrza^[2]. W samolotach wyposażonych w fotel wyrzucany może posiadać wtopiony sznur wybuchowy w celu jej rozkruszenia przy konieczności katapultowania się załogi^[3].

Część ruchoma może być odchylana, przesuwana, podnoszona bądź zdejmowana^[3]. Stosuje się przesuwanie do tyłu, odchylanie do przodu (z zawiasem zamontowanym na wiatrochronie), do tyłu (z zawiasem na kadłubie, za osłoną) lub w bok^[2]. Równocześnie zamki i mocowania osłony muszą gwarantować, że nie otworzy się ona przypadkowo, na skutek działania sił aerodynamicznych lub przeciążeń. W przypadku odpadnięcia może uderzyć i uszkodzić bądź zniszczyć usterzenie; jeśli zostanie przymocowana do maszyny, będzie generować bardzo poważny i niesymetryczny opór aerodynamiczny. W obydwu przypadkach grozi to utratą sterowności samolotu i może doprowadzić do katastrofy lotniczej^[1][4]. W projektowaniu samolotu właściwy dobór kształtu osłony jest szczególnie istotny – dobrze aerodynamicznie zaprojektowana osłona generuje na ogół około 2% całościowego oporu maszyny – w przypadku źle dobranej, udział ten może wzrosnąć nawet dziesięciokrotnie^[5].

• 
  Hawker Hurricane z użebrowaną osłoną kabiny odsuniętą do tyłu
• 
  Odchylona do tyłu osłona myśliwca F-15 Eagle. Z przodu widoczny nieruchomy wiatrochron
• 
  Odchylona do przodu osłona Van RV-7, pozbawiona wiatrochronu
• 
  Sznur detonacyjny wtopiony w osłonę kabiny Hawka T1

Przypisy

1. Gudmundsson 2014 ↓, s. 88–89.
2. Osłona kabiny pilota. W: Encyklopedia techniki wojskowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978, s. 462.
3. Osłona kabiny pilota. W: Zdzisław Brodzki, Stefan Górski, Ryszard Lewandowski: Ilustrowana Encyklopedia dla Wszystkich. Lotnictwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1979, s. 143. ISBN 83-204-0005-8.
4. Poważne zdarzenie samolotu ultralekkiego ZENAIR CH 601 ZODIAC OK-LUA47 w miejscowości Łęgowo 535/13. bezpieczenstwo.dlapilota.pl. [dostęp 2019-10-14]. (pol.).
5. Gudmundsson 2014 ↓, s. 729.

Bibliografia

• Zdzisław Brodzki, Stefan Górski, Ryszard Lewandowski: Ilustrowana Encyklopedia dla Wszystkich. Lotnictwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1979. ISBN 83-204-0005-8.
• Encyklopedia techniki wojskowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978. Brak numerów stron w książce
• Snorri Gudmundsson: General aviation aircraft design: applied methods and procedures. Oxford, UK: Butterworth-Heinemann, 2014. ISBN 978-0-12-397308-5. (ang.).