P-5 (pocisk)

P-5
Ilustracja
Państwo

 ZSRR

Rodzaj

pocisk manewrujący woda-ziemia

Przeznaczenie

masowego rażenia

Data konstrukcji

1958

Operacyjność

1959–1968

Długość

10,82 m

Średnica

0,9 m

Rozpiętość

3 m

Masa

4500 kg

Napęd

silnik turboodrzutowy

Prędkość

1,5 Ma

Zasięg

500 km

Naprowadzanie

autopilot

Masa głowicy

800 kg

Typ głowicy

atomowa

Użytkownicy
ZSRR
Multimedia w Wikimedia Commons

P-5 (ros. П-5) – radziecki strategiczny pocisk manewrujący klasy woda-ziemia, opracowany pod koniec lat 50 XX wieku. Jego wariantami rozwojowymi były P-6, P-7, P-35 i Progriess. Cała rodzina pocisków została oznaczona w kodzie NATO jako SS-N-3 Shaddock, w tym P-5 – SS-N-3C[1], natomiast wersja bazowania lądowego jako SS-C-1 Sepal. Spotykana jest potoczna rosyjska nazwa piatiorka („piątka”).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pocisk został opracowany jako broń do strategicznych ataków na cele lądowe z wynurzonych okrętów podwodnych. Skonstruowany został w biurze OKB-52 głównego konstruktora Władimira Czełomieja, który wcześniej zebrał doświadczenia opracowując pocisk 10Ch – radziecką kopię niemieckiego V-1[2]. Wstępne prace nad projektem Czełomiej prowadził już w 1954 roku, a 8 sierpnia 1955 roku opracowanie pocisku zostało zlecone oficjalnie postanowieniem władz[3]. Równolegle pocisk takiego samego przeznaczenia P-10 opracowywało biuro Berijewa, lecz okazał się znacznie gorszy, a przy tym większy, i jego rozwój został zarzucony[3]. Nowością przyjętą w konstrukcji pocisku P-5 był start bezpośrednio z kontenera o niewielkiej średnicy i rozkładanie skrzydeł w locie, nie wymagające procedur przygotowania pocisku do startu z wyrzutni[4]. Rozwój odrzutowego silnika marszowego został zlecony biuru OKB-300 głównego konstruktora Tumanskiego, a później został przeniesiony do OKB-26 W. Sorokina w Ufie[4].

Okręt podwodny proj. 644 z dwoma wyrzutniami P-5

Pierwsze próby startów na lądzie prowadzono od 28 sierpnia 1958 roku[4][a]. Próby następnie prowadzono od listopada tego roku na zmodyfikowanym okręcie podwodnym S-146 projektu 613[4]. Kompleks P-5 został przyjęty oficjalnie na uzbrojenie postanowieniem z 19 czerwca 1959 roku[5]. W toku prób określono zasięg od 80 do 500 km, prędkość na 1250-1300 km/h, a dokładność trafienia 8 km[5]. Wysokość lotu w podstawowej wersji wynosiła 400-800 m, a ustalał ją barometryczny wysokościomierz[5]. Za skonstruowanie pocisku W. Czełomiej w 1959 roku otrzymał tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej i wraz z zespołem Nagrodę Leninowską[5].

Pocisk miał długość 10 819 mm, średnicę kadłuba do 860 mm, rozpiętość skrzydeł ok. 3 m[5]. Skrzydła miały skos 58° i cięciwę przy kadłubie 2,6 m, a na końcach 1,06 m[5]. Masa startowa z silnikami startowymi wynosiła 5,1 t, w tym silniki ok. 0,8 t[5]. W pierwszym przedziale długości 1875 mm była aparatura, w drugim długości 2050 mm głowica bojowa[5]. W trzecim przedziale był zbiornik paliwa, a w czwartym silnik turboodrzutowy KRD-26 o ciągu 2,5 tony, z chwytem powietrza pod kadłubem[5]. Start umożliwiały rakietowe silniki startowe PRD-34 pod kadłubem, o ciągu 36,6 T[5]. Pocisk miał jeden reżim lotu, z dużą prędkością, bez wykonywania manewrów[3]. Kierowanie zapewniał w pierwszej wersji prosty automatyczny pilot, w wersji P-5D uzupełniony o dopplerowski miernik radarowy prędkości i zniosu, zwiększający dokładność[6].

Pocisk P-5 używany był na okrętach podwodnych projektu 644 i 665 (kod NATO: Whiskey Twin Cylinder / Whiskey Long Bin) oraz projektu 659 (Echo I). Pociski te mogły być wystrzeliwane również z nowszych okrętów podwodnych projektu 651 (Juliett) i projektu 675 (Echo II – tylko w 6 z 8 wyrzutni), lecz faktycznie nie były na nich stosowane[7][8]. Wkrótce skrzydlate pociski strategiczne zostały uznane za broń mało przydatną w ewentualnej wojnie pełnoskalowej, gdyż wymagały podejścia przez okręty podwodne w pobliże brzegów ewentualnego przeciwnika[7]. Wobec tego, postanowieniem z 24 sierpnia 1965 roku pocisk P-5 został wycofany z uzbrojenia[7]. Faktycznie zostały wycofane z marynarki wojennej i wojsk lądowych do 1968 roku[7].

Koszt pocisku P-5 był około półtora raza mniejszy od myśliwca MiG-21 i około trzy razy większy niż pocisku przeciwokrętowego P-15[9].

Oprócz okrętów, pociski P-5 zostały zaadaptowane na uzbrojenie kompleksu bazowania naziemnego S-5 (2K17), z samobieżną wyrzutnią 2P30 na podwoziu ZiŁ-135, przyjętego na uzbrojenie 30 grudnia 1961 roku[10]. Tworzyły pułki z ośmioma wyrzutniami, używane w wojskach lądowych[10].

Wersje

[edytuj | edytuj kod]
  • P-5 (4K34) – wersja bazowa pocisku woda-ziemia z autopilotem i wysokościomierzem barometrycznym z dokładnością trafienia 8 km, przyjęta na uzbrojenie 19 czerwca 1959 roku[6].
  • P-5D (4K95) – wersja woda-ziemia z 1959 roku z radarem dopplerowskim (litera „D”) i radiowysokościomierzem, cechująca się większą dokładnością trafienia (4 km) i obniżoną wysokością lotu (200-800 m), przyjęta na uzbrojenie 3 marca 1962 roku[9].
  • wersje nieprodukowane:
    • P-5I – wersja z żyroskopowo-inercyjnym systemem kierowania, nie przyjęta na uzbrojenie[5].
    • P-5N/NA – projektowana wersja przenoszona przez samoloty (powietrze-ziemia), nie zbudowana[5].
    • P-5RG – projektowana wersja przeciwokrętowa (woda-woda) z samonaprowadzaniem radarowym, o zasięgu do 200 km, anulowana w 1960[11].
Wyrzutnia pocisków S-5
  • pociski bazowania lądowego:
    • S-5 (2K17) – wersja ziemia-ziemia na bazie P-5D, o zasięgu 80-500 km, odpalana z samobieżnej wyrzutni kontenerowej 2P30 na podwoziu ZiŁ-135, przyjęta na uzbrojenie 30 grudnia 1961 roku[10].
    • S-5M (2K17M) – zmodernizowana wersja ziemia-ziemia z 1964 roku z pociskiem 9M78 omijającym przeszkody terenowe i wyrzutnią 9P123, nie produkowana[10].
    • S-5W – wersja aeromobilna z czterokołową wyrzutnią samobieżną 9P116, przemieszczającą się samodzielnie na niewielkie odległości i przystosowaną do przenoszonia śmigłowcem Mi-10RWK, nie produkowana[10].
  • wersje pochodne:
    • P-6 – pocisk woda-woda wystrzeliwany z okrętów podwodnych[12].
    • P-7 (4K77) – pocisk woda-ziemia o zwiększonym zasięgu (900 km), pierwszy lot w 1961, program anulowany w 1965 roku[13].
    • P-35 – pocisk woda-woda wystrzeliwany z okrętów nawodnych[12].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W innym miejscu Asanin 2006 ↓, s. 38 podaje rok prób pocisku: 1957.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ A fully illustrated guide to World's Anti-ship Missiles. „War Machine”. vol. 2 (25), s. 495, 1984. Londyn: Orbis Publishing. (ang.). 
  2. ↑ Asanin 2006 ↓, s. 13-17, 21.
  3. ↑ a b c Asanin 2006 ↓, s. 21.
  4. ↑ a b c d Asanin 2006 ↓, s. 22-23.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Asanin 2006 ↓, s. 24.
  6. ↑ a b Asanin 2006 ↓, s. 21, 24.
  7. ↑ a b c d Asanin 2006 ↓, s. 43.
  8. ↑ a b Asanin 2007 ↓, s. 27.
  9. ↑ a b Asanin 2006 ↓, s. 32.
  10. ↑ a b c d e Asanin 2006 ↓, s. 34-36.
  11. ↑ Asanin 2007 ↓, s. 23.
  12. ↑ a b Asanin 2007 ↓, s. 20.
  13. ↑ Asanin 2006 ↓, s. 33.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Władimir Asanin. Rakiety otieczestwiennego fłota. Czast 1. Wpieriedi – wrażeskij bierieg. „Tiechnika i Woorużenije”. 10/2006, październik 2006. (ros.). 
  • Władimir Asanin. Rakiety otieczestwiennego fłota. Czast 2. Na okienaskich prostorach. „Tiechnika i Woorużenije”. 6/2007, czerwiec 2007. (ros.).