Palpata

Palpata
Rouse et Fauchald, 1997
Hermodice carunculata z grupy Aciculata
Spirobranchus giganteus z grupy Canalipalpata
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	pierścienice
Gromada	wieloszczety
Podgromada	Palpata
Multimedia w Wikimedia Commons

Palpata – takson pierścienic z gromady wieloszczetów, zwykle wyodrębniany w randze podgromady.

Taksonomia

Tradycyjnie wieloszczety dzieli się na podgromady błędków i osiadków^[1][2][3][4]. Wielu autorów powątpiewając w naturalność takich taksonów rezygnowała z wyróżniania podgromad i dzieliła wieloszczety bezpośrednio na rzędy^[4], np. w systemie Rodneya Phillipsa Dalesa z 1962 roku było to 14 rzędów^[5], w systemie Kristiana Fauchalda z 1977 roku 17 rzędów^[6], w systemie Mariana H. Pettibone’a z 1982 roku 25 rzędów^[7], a w systemie Gesy Hartmann-Schröder z 1996 roku 22 rzędy^[8].

W 1997 roku Greg W. Rouse i Kristian Fauchald na podstawie morfologicznych analiz kladystycznych wprowadzili inny podział wieloszczetów, wyróżniając w ich obrębie klady Scolecida i Palpata, ten drugi dzieląc na klady Canalipalpata i Aciculata^[9]. Scolecida i Palpata nadano następnie rangi podgromad. Do Palpata zaliczono większość rodzin wieloszczetów^[2]. Szczegółowy podział Palpata wprowadzony przez Rouse’a i Fauchalda prezentował się następująco po uwzględnieniu rang^[9][2]:

• nadrząd: Aciculata
  • rząd: Eunicida
    • rodziny: Amphinomidae, Diurodrilidae, Dorvilleidae, Eunicidae, Euphrosinidae, Hartmaniellidae, Histriobdellidae, Lumbrineridae, Oenonidae, Onuphidae
  • rząd: Phyllodocida
    • rodziny: Acoetidae, Alciopidae, Aphroditidae, Chrysopetalidae, Eulepethidae, Glyceridae, Goniadidae, Hesionidae, Ichthyotomidae, lospilidae, Lacydoniidae, Lopadorhynchidae, Myzostomidae, Nautillienellidae, Nephtyidae, Nereididae, Paralacydoniidae, Pholoidae, Phyllodocidae, Pilargidae, Pisionidae, Polynoidae, Pontodoridae, Sigalionidae, Sphaerodoridae, Syllidae, Typhloscolecidae, Tomopteridae
  • rząd: Aciculata incertae sedis
    • rodziny: Aberrantidae, Nerillidae, Spintheridae
• nadrząd: Canalipalpata
  • rząd: Sabellida
    • rodziny: Oweniidae, Siboglinidae, Sabellidae, Sabellariidae, Serpulidae
  • rząd: Spionida
    • rodziny: Apistobranchidae, Chaetopteridae, Longosomatidae, Magelonidae, Poecilochaetidae, Spionidae, Trochochaetidae, Uncispionidae
  • rząd: Terebellida
    • rodziny: Acrocirridae, Alvinellidae, Ampharetidae, Cirratulidae, Ctenodrilidae, Fauveliopsidae, Flabelligeridae, Pectinariidae, Poeobiidae, Sternaspidae, Terebellidae, Trichobranchidae
  • rząd: Canalipalpata incertae sedis
    • rodziny: Polygordiidae, Protodrilidae, Protodriloididae, Saccocirridae

Synapomorfią tak zdefiniowanych Palpata ma być obecność na prostomium pary przydatków zwanej głaszczkami, z zastrzeżeniem że uniknęły zatraceniu u Lumbrineridae^[9]. Dowodów na rzecz homologiczności głaszczków wieloszczetów dostarczyły zwłaszcza prace Larsa Orrhage’a z lat 1966–1996 poświęcone głównie anatomii ich układu nerwowego^{[10][11][12][13][14][15]}. Sami jednak kreatorzy Palpata zauważają, że głaszczki mogą być synapomorfią wszystkich wieloszczetów, a ich wtórny zanik nastąpił również u Scolecida, o czym świadczyć może wykrycie u niektórych rodzin Scolecida szczątkowych nerwów głaszczkowych^[9][13].

Naturalność podziału na Palpata i Scolecida ostatecznie odrzucono na podstawie molekularnych analiz filogenetycznych z XXI wieku. Tak w molekularnej analizie filogenetycznej Torstena H. Strucka i innych z 2007 roku, jak i w molekularno-morfologicznej analizie filogenetycznej Jana Zrzavego i współpracowników z 2009 roku przedstawiciele Scolecida zagnieżdżają się w trzech różnych miejscach w obrębie kladogramu Palpata. U obu autorów w ich obrębie zagnieżdżają się także siodełkowce, szczetnice i sikwiaki^[16][17], a oprócz tego Aphanoneura u Zrzavego i innych (2009)^[17]. Według stanu na 2021 rok World Polychaeta database listuje Palpata jako nomen dubium^[18].

Przypisy

1. Czesław Jura: Bezkręgowce: podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8. Brak numerów stron w książce
2. Jacek Siciński: Typ: pierścienice – Annelida. W: Czesław Błaszak: Zoologia. Tom 1. Bezkręgowce. Wtórojamowce bez stawonogów. Część 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, s. 601-684. ISBN 978-83-01-17336-4.
3. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6. Brak numerów stron w książce
4. Gregory W. Rouse, Kristian Fauchald. Recent views on the status, delineation, and classification of the Annelida. „American Zoologist”. 38 (6), s. 953–964, 1998. DOI: 10.1093/icb/38.6.953. 
5. R.P. Dales. The polychaete stomadeum and the interrelationships of the families of the Polychaeta. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 139, s. 289-328, 1962. 
6. Kristian Fauchald: The Polychaete Worms. Definitions and Keys to the Orders, Families and Genera. Natural History Museum of Los Angeles County, The Allan Hancook Fundation (University of Southern California), 1977. Brak numerów stron w książce
7. M.H.M.H. Pettibone M.H.M.H., Annelida, [w:] S.P.S.P. Parker (red.), Synopsis and classification of living organisms, Vol. 2, New York: McGraw-Hill Book Co, 1982, s. 1-43, .
8. G. Hartmann-Schroder: Annelida, Borstenwiirmer, Polychaeta. Jena: Gustav Fischer, 1996. Brak numerów stron w książce
9. G.W. Rouse, K. Fauchald. Cladistics and polychaetes. „Zoologica Scripta”. 26 (2), s. 139-204, 1997. DOI: 10.1111/j.1463-6409.1997.tb00412.x. 
10. Lars Orrhage. Über die Anatomie des zentralen Nervensystemes der sedentären Polychaeten. „Arkiv för zoologi”. 19, s. 99-133, 1966. 
11. Lars Orrhage. On the structure and homologues of the anterior end of the polychaete families Sabellidae and Serpulidae. „Zoomorphology”. 96, s. 113-168, 1980. 
12. Lars Orrhage. On the innervation and homologues of the cephalic appendages of the Aphroditacea (Polychaeta). „Acta Zoologica (Stockholm)”. 72, s. 233-246, 1991. 
13. Lars Orrhage. On the microanatomy of the cephalic nervous system of Nereidae (Polychaeta) with a preliminary discussion of some earlier theories on the segmentation of the polychaete brain. „Acta Zoologica (Stockholm)”. 74, s. 145-172, 1993. 
14. Lars Orrhage. On the innervation and homologues of the anterior end appendages of the Eunicea (Polychaeta), with a tentative outline of a fundamental constitution of the cephalic nervous system of the polychaetes. „Acta Zoologica (Stockholm)”. 76, s. 229-248, 1995. 
15. Lars Orrhage. On the microanatomy of the brain and the innervation and homologues of the cephalic appendages of Hesionidae and Syllidae. „Acta Zoologica (Stockholm)”. 77, s. 137-151, 1996. 
16. Torsten H. Struck, Nancy Schult, Tiffany Kusen, Emily Hickman, Christoph Bleidorn, Damhnait McHugh, Kenneth M. Halanych. Annelid phylogeny and the status of Sipuncula and Echiura. „BMC Evolutionary Biology”. 7 (57), s. 1-11, 2007. DOI: 10.1186/1471-2148-7-57. 
17. Jan Zrzavy, Pavel Ríha, Lubomír Piálek, Jan Janouškovec. Phylogeny of Annelida (Lophotrochozoa): Total-evidence analysis of morphology and six genes. „BMC Evolutionary Biology”. 9 (1), s. 189, 2009. DOI: 10.1186/1471-2148-9-189. 
18. G. Read, K. Fauchald: Palpata. [w:] World Polychaeta database (World Register of Marine Species) [on-line]. [dostęp 2021-11-21].

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• ITIS: 555667