Parnik (roślina)

Parnik
Ilustracja
Disporum cantoniense
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

liliowce

Rodzina

zimowitowate

Rodzaj

parnik

Nazwa systematyczna
Disporum Salisb. ex G.Don
Trans. Hort. Soc. London 1: 331 (1812)
Typ nomenklatoryczny

Disporum pullum Salisb. ex Hook. f.
[= Disporum cantoniense (Lour.) Merr.][3]

Synonimy
  • Lethea Noronha
  • Drapiezia Blume[4]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Kobierzec parnika wspaniałego na stanowisku naturalnym
Kwiaty parnika wspaniałego
Kwiat Disporum smilacinum

Parnik (Disporum Salisb. ex G.Don) – rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny zimowitowatych, obejmujący 20 gatunków występujących w Azji, na obszarze od subkontynentu indyjskiego przez Półwysep Indochiński i Chiny do dalekiego wschodu Rosji, Japonii, Korei i Indonezji[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów δύο (duo - dwa) i σπόρος (sporos – nasiono), z uwagi na przeważnie dwunasienne owoce[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny zielne.
Łodyga
Pędem podziemnym jest krótkie kłącze. Niektóre gatunki tworzą długie stolony. Pędy naziemne wzniesione, proste lub rozgałęzione dystalnie.
Liście
Ulistnienie naprzemianległe. Krótko ogonkowe lub siedzące liście skupione na dystalnym odcinku pędu. Blaszki liściowe równowąskie do niemal okrągłych.
Kwiaty
Kwiaty obupłciowe, sześciopręcikowe, często zwisłe, wyrastające na krótkich szypułkach pojedynczo, w parach lub kilka zebranych w baldach z wierzchołka pędu. Okwiat sześciolistkowy, biały, zielonkawy, żółty, różowy, ciemnoczerwony lub ciemnopurpurowy, rurkowato-dzwonkowaty do talerzykowatego. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu, o spłaszczonych nitkach. Zalążnia trójkomorowa, z 2–6 zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka nitkowata, wierzchołkowo trójwrębna do trójklapowanej.
Owoce
Ciemnogranatowe lub czarne jagody zawierające kuliste lub jajowate nasiona[6].
Genetyka
Liczba chromosomów homologicznych u roślin z tego rodzaju wynosi x = 7, 8, 12, 14, 15 lub 16. Ich genom jest diploidalny[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj zaliczany jest do plemienia Uvularieae w rodzinie zimowitowatych (Colchicaceae), należącej do rzędu liliowców (Liliales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)[2].
Według niektórych systemów rodzaj zaliczany jest do rodziny szparagowatych[4], Convallariaceae (= Ruscaceae s.str., = Asparagaceae-Nolinoideae)[2].
Gatunki[4]

Zagrożenie i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Disporum uniflorum jest uwzględniony w Czerwonej Liście Zagrożonych Roślin Naczyniowych Japonii ze statusem "krytycznie zagrożony"[8].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Rośliny spożywcze
Młode liście parnika wspaniałego, Disporum smilacinum i Disporum viridescens, a także liście i młode pędy Disporum cantoniense są jadalne. Po ugotowaniu są spożywane jako jarzyna[9][10][11][12].
Rośliny lecznicze
Sok z kłączy Disporum cantoniense używany jest do obniżenia gorączki[9].
Rośliny ozdobne
Dwa gatunki roślin z tego rodzaju, Disporum smilacinum[13] i parnik wspaniały (przede wszystkim jego kultywar 'Variegatum')[14] są uprawiane jako rośliny ogrodowe w krajach klimatu umiarkowanego. Rośliny te wymagają stanowiska w półcieniu i żyznego podłoża[13]. Oba gatunki są mrozoodporne (strefy mrozoodporności 5–9 w przypadku D. smilacinum[13], 4–9 w przypadku parnika wspaniałego[14]). Kwitną późną wiosną[14].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).
  3. ↑ Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
  5. ↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 143. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).
  6. ↑ Liang Songyun i Minoru N. Tamura. Liliaceae. „Flora of China”. 24. s. 154. (ang.). 
  7. ↑ B. Nordenstam: Colchicaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 185. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).
  8. ↑ National Red Lists. The Zoological Society of London. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
  9. ↑ a b Plants For A Future: Disporum cantoniense. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
  10. ↑ Plants For A Future: Disporum sessile. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
  11. ↑ Plants For A Future: Disporum smilacinum. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
  12. ↑ Plants For A Future: Disporum viridescens. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
  13. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 310, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  14. ↑ a b c Tomasz Aniśko: When perennials bloom: an almanac for planning and planting. Portland: Timber Press, 2008, s. 175-176. ISBN 978-0-88192-887-7. (ang.).