Paweł Śpiewak
 Paweł Śpiewak (2009) | |
| Data i miejsce urodzenia |
17 kwietnia 1951 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 marca 2023 |
| Doktor habilitowany nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia idei, socjologia teoretyczna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1984 |
| Habilitacja |
2000 – socjologia |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Warszawski |
| Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma | |
| Okres spraw. |
3 października 2011–31 grudnia 2020 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Paweł Śpiewak (ur. 17 kwietnia 1951 w Warszawie, zm. 30 marca 2023[1] tamże[2]) – polski socjolog i historyk idei, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego, publicysta, poseł na Sejm V kadencji, w latach 2011–2020 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie polsko-żydowskiej; był synem pisarki i tłumaczki Anny Kamieńskiej oraz poety i tłumacza Jana Śpiewaka. W 1973 ukończył studia w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Związany ze środowiskiem „Więzi”. Od 1978 należał do Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1979 był współzałożycielem podziemnego kwartalnika „Res Publica”. W 1980 wstąpił do NSZZ „Solidarność”[3]. Wcześniej w tym samym roku (w okresie wydarzeń sierpniowych) był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[4].
W 1984 uzyskał stopień doktora (na podstawie pracy zatytułowanej Style liberalnego myślenia: anglo-amerykańska myśl polityczna lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, jego promotorem był Jerzy Szacki). W 2000 został doktorem habilitowanym nauk humanistycznych w dyscyplinie socjologia, przedstawiwszy rozprawę pt. W stronę wspólnego dobra. Został nauczycielem akademickim w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego (pełnił w nim funkcję kierownika Zakładu Historii Myśli Społecznej) oraz na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. Zajmował stanowiska profesorskie na UW i UWM[5]. Wykładał również w Wyższej Szkole Komunikowania i Mediów Społecznych im. Jerzego Giedroycia i Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego. Członek Collegium Invisibile[6]. W latach 1992–1993 pracował w Ośrodku Studiów Wschodnich[7]. Wśród wypromowanych przez niego doktorów znaleźli się Marta Bucholc (2006) i Karolina Wigura (2009)[5].
W wyborach w 2005 uzyskał mandat posła na Sejm V kadencji w okręgu warszawskim (kandydował jako bezpartyjny z listy Platformy Obywatelskiej). W 2007 nie ubiegał się o reelekcję.
3 października 2011 otrzymał nominację na stanowisko dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego[8]. 31 grudnia 2020 zakończył pełnienie tej funkcji[9]; zastąpiła go Monika Krawczyk[10]. Wszedł w skład Kolegium Społecznego w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie[11].
Jego pierwszą żoną była badaczka antysemityzmu Helena Datner, z którą miał dwoje dzieci: Jana[12] i Rutę. Jego drugą żoną została Hanna Gawrońska[13]. Pochowany został na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie[14].
Twórczość naukowa i publicystyczna
[edytuj | edytuj kod]Zajmował się socjologią ogólną, socjologią polityki, historią myśli i filozofii społecznej oraz politycznej. Badał i popularyzował zachodnią filozofię i teorię polityki, zwłaszcza myśl liberalną i konserwatywną (m.in. Johna Stuarta Milla, Johna Actona, Ervinga Goffmana, Michaela Oakeshotta, Leo Straussa czy Erica Voegelina). Zajmował się także problematyką przemian politycznych i społecznych w Polsce i Europie Środkowej. Był autorem prac naukowych z tych dziedzin.
Do sierpnia 2020 był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich[15]. Był w kolegiach redakcyjnych „Res Publiki Nowej” i „Przeglądu Politycznego”. Był też stałym współpracownikiem „Wprost” i „Życia Warszawy”. Publikował także w wielu gazetach codziennych: „Dzienniku”, „Fakcie”, „Gazecie Wyborczej” i „Rzeczpospolitej”. Podjął również współpracę z tygodnikiem internetowym „Kultura Liberalna”[16]. Był też stałym współpracownikiem „Tygodnika Powszechnego”, w którym współtworzył cotygodniową sekcję Czytania, w której pojawiły się komentarze teologiczne z perspektywy chrześcijańskiej (autorstwa Grzegorza Rysia i Wacława Oszajcy) oraz judaistycznej (autorstwa Pawła Śpiewaka). Ponadto efektem jego zainteresowania Biblią stała się publikacja książkowa Midrasze. Księga nad Księgami, za którą w 2005 został nominowany do Nagrody Literackiej „Nike”[17]. Działał na rzecz pojednania między Polakami a Żydami[18].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Gramsci (1977)
- Ideologie i obywatele (1991)
- W stronę wspólnego dobra (1998)
- Anti-Totalitarismus. Eine polnische Debatte (2003)
- Obietnice demokracji (2004)
- Midrasze: księga nad księgami (2004)
- Pamięć po komunizmie (2005)
- Pięć ksiąg Tory. Komentarze (2012)
- Żydokomuna (2012)
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Kawalerski Federalny Krzyż Zasługi na Wstążce Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2021)[19]
- Nagroda im. księdza Józefa Tischnera w kategorii „pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości (2013)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nie żyje prof. Paweł Śpiewak. onet.pl, 30 marca 2023. [dostęp 2023-03-30].
- ↑ Śpiewak Paweł, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-09-12].
- ↑ Krzysztof Dąbek: Paweł Śpiewak. encysol.pl. [dostęp 2017-05-02].
- ↑ Apel (64 intelektualistów wraz z załączonym suplementem zawierającym nazwiska sygnatariuszy apelu). karta.org.pl. [dostęp 2020-09-25].
- ↑ a b Dr hab. Paweł Śpiewak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-03-30].
- ↑ Lista tutorów Collegium Invisibile. ci.edu.pl. [dostęp 2011-07-13].
- ↑ Marek Karp, Jacek Borkowicz, Jacek Cichocki, Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz: Okręt Koszykowa: warszawski Ośrodek Studiów Wschodnich. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 378. ISBN 978-83-01-15350-2. OCLC 192135707.
- ↑ Profesor Paweł Śpiewak dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. mkidn.gov.pl, 3 października 2011. [dostęp 2011-10-14].
- ↑ Monika Krawczyk dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. rynek-ksiazki.pl, 13 stycznia 2021. [dostęp 2021-01-18].
- ↑ Monika Krawczyk dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. gov.pl, 30 grudnia 2020. [dostęp 2021-01-02].
- ↑ Kolegium społeczne. Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. [dostęp 2021-06-01].
- ↑ Jan Śpiewak z Miasto Jest Nasze. Kim jest?. fokus.tv, 1 maja 2016. [dostęp 2019-04-27].
- ↑ Haim Dov Beliak: The passing of professor Paweł Śpiewak. polishjewsreviving.org, 4 kwietnia 2023. [dostęp 2023-07-04]. (ang.).
- ↑ Radosław Opas: Nie żyje prof. Paweł Śpiewak. Znane są szczegóły pogrzebu. wp.pl, 1 kwietnia 2023. [dostęp 2023-04-02].
- ↑ Rezygnujemy z członkostwa w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich. „Zeszyty Literackie”, 14 sierpnia 2020. [dostęp 2020-08-21].
- ↑ Zespół. kulturaliberalna.pl. [dostęp 2011-07-13].
- ↑ Nagroda Nike 2005. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-05].
- ↑ Natalia Kamińska: Paweł Śpiewak nie żyje. Słynny socjolog i ojciec Jana Śpiewaka miał 71 lata. natemat.pl, 30 marca 2023. [dostęp 2023-03-31].
- ↑ Bekanntgabe vom 1. November 2021. bundespraesident.de, 1 listopada 2021. [dostęp 2023-04-20]. (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona sejmowa posła V kadencji. [dostęp 2011-07-13].