Phrynium

Phrynium
Ilustracja
Phrynium pubinerve
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

marantowate

Rodzaj

Phrynium

Nazwa systematyczna
Phrynium Willdenow
Sp. Pl., ed. 4. 1: 17 (1797), nom. cons.[3]
Typ nomenklatoryczny

Phrynium capitatum Willd. (=Phrynium pubinerve Blume)[4]

Synonimy
  • Cominsia Hemsl.
  • Monophrynium K.Schum.
  • Phacelophrynium K.Schum[3].
Homonimy

Phrynium Loefl. (=Heterantera Ruiz & Pav.[5])

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiatostan Phrynium pubinerve
Ciastka zawinięte w liście Phrynium pubinerve

Phrynium Willd. − rodzaj roślin wodnych z rodziny marantowatych. Należy do niego 38 gatunków występujących w Azji na obszarze od Indii i południowych Chin przez Azję Południowo-Wschodnią do Nowej Gwinei.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Wieloletnie rośliny zielne o wysokości do 2 metrów[6].
Pędy
Pełzające kłącze[6].
Liście
Roślina wypuszcza jeden lub więcej liści odziomkowych oraz rzadko jeden liść łodygowy. Ogonki i pochwy liściowe długie[6].
Kwiaty
Kwiaty rosną w parach w zredukowanych kłosach (wierzchotkach[7]), zebranych w zwykle zwarte i silnie rozgałęzione, główkowate kwiatostany, które wyrastają odziomkowo lub powyżej wydłużonego międzywęźla pędu kwiatostanowego i wsparte są liściem łodygowym lub zredukowaną pochwą[6]. Od dwóch do wielu par kwiatów wspartych jest spiralnie wyrastającymi podsadkami[6]. Często z kątów najniżej położonych podsadek wyrastają dodatkowe kłosy, również wsparte podsadkami, a z kątów tych podsadek również mogą wyrosnąć kwiaty[6]. Listki zewnętrznego okółka okwiatu są błoniaste i zwykle dłuższe od listków wewnętrznego okółka, które zrośnięte są w rurkę. Łatki podługowate, niemal równej wielkości. Zewnętrzne dwa prątniczki odwrotnie jajowate, zrośnięte w rurkę dłuższą od rurki okwiatu. Guzowaty prątniczek bez wierzchołka przypominającego listek okwiatu[6]. Jeden pręcik z pojedynczym pylnikiem[7]. Zalążnia trójkomorowa[7]. Szyjka słupka po dotknięciu zakrzywiająca się[6]. Znamię słupka powiększone, tępe[6].
Owoce
Kulistawe do elipsoidalnych, pękające torebki[6], o twardej owocni, zawierające od jednego do trzech nasion[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny marantowatych (Marantaceae) z rzędu imbirowców (Zingiberales)[2]. W systemie Takhtajana z 1997 roku zaliczany do plemienia Phrynieae w rodzinie marantowatych, zaliczanej do rzędu Cannales[8].
Wykaz gatunków[3]

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Etymologia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa φρύνος (frinos) oznaczającego ropuchę i odnosi się do bagnistych siedlisk tych roślin[9].
Nazwy zwyczajowe w języku polskim
W wydanym w 1848 roku „Ukazicielu polskich nazwisk na rodzaje królestwa roślinnego” autorstwa Antoniego Wagi ujęta jest polska nazwa rodzaju Phrynium: sitrza[10]. Taką samą nazwę podał Erazm Majewski w wydanym w 1894 roku „Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich”[11] oraz Józef Rostafiński w wydanym w 1900 roku „Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin”, podając dodatkowo nazwę fryna[12]. W pracach bardziej współczesnych, takich jak „Słownik nazw roślin obcego pochodzenia” pod redakcją Ludmiły Karpowiczowej z 1973 roku[13], „Słownik polsko-łacińsko-francuski roślin i zwierząt” pod redakcją Rajmunda Leperta i Ewy Turyn z 2005 roku[14] oraz „Słownik roślin zielnych łacińsko-polski” Wiesława Gawrysia z 2008 roku[15], rodzaj nie został ujęty.

Zastosowanie użytkowe

[edytuj | edytuj kod]
Rośliny lecznicze
Phrynium parvum stosowane jest w medycynie tradycyjnej Malezji przy nadmiernym oddawaniu moczu u dzieci[9]. W Chinach gatunek ten często stosowany jest w leczeniu przeziębienia, wysokiej gorączki, czerwonki, krwawych wymiotów, krwotoku i dysurii[16]. W medycynie tradycyjnej ludu Lahu zamieszkującego powiat Lancang prefektury Pu’er w Chinach na bóle żołądka oraz wrzody żołądka stosowany jest lek sporządzany z suszonych na słońcu, zmielonych i zalanych wrzącą wodą roślin z gatunków Phrynium parvum, korkowiec amurski, oman wielki i czworolist wielolistny[17]. Sok z nieznanego gatunku Phrynium stosowany jest w Sepiku Wschodnim na świerzb[18].
W liściach Phrynium pubinerve obecny jest kwas syryngowy. Badania na myszach ekstraktu etanolowego z liści tej rośliny wykazały jego działanie łagodzące na stan zapalny wywołany reakcją alergiczną[19].
W Bangladeszu pasta przygotowana z liści P. imbricatum, Blumea clarkei i niezidentyfikowanego gatunku (lokalnie zwanego khedom gas) jest nakładana w celu leczenia złamań. Liście tej rośliny mają działanie przeciwartretyczne, stabilizujące błony komórkowe i przeciwrobacze[20].
Badania na myszach wykazały, że etanolowy ekstrakt z liści P. imbricatum ma istotne, zależne od dawki działanie przeciwbólowe[20].
Rośliny magiczne
Phrynium pubinerve wykorzystywana jest ceremonialnie i rytualnie. Liście tej rośliny wykorzystywane są w praktykach religijnych[9].
Inne zastosowania
Na Jawie Phrynium ovatum i P. pubinerve uprawia się dla liści, które wykorzystuje się do pakowania pożywienia[21]. Podobnie liście P. pubinerve wykorzystuje się w północno-wschodnich Indiach[22].
Zarówno olejki eteryczne obecne w liściach P. pubinerve, jak i ekstrakty etanolowe z tej rośliny, wykazywały działanie przeciwutleniające. Olejki eteryczne wykazały znaczną aktywność przeciwdrobnoustrojową wobec bakterii chorobotwórczych i organizmów powodujących proces gnilny[23].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-17] (ang.).
  3. ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  5. ↑ Global Biodiversity Information Facility (GBIF) Backbone Taxonomy. GBIF Secretariat. [dostęp 2023-09-26]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Wu Delin, Helen Kennedy. Marantaceae. „Flora of China”. 24, s. 379-382, 2000. 
  7. ↑ a b c L. Andersson: Marantaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 4: Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 278-292. DOI: 10.1007/978-3-662-03531-3. ISBN 978-3-662-03531-3. (ang.).
  8. ↑ Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  9. ↑ a b c Umberto Quattrocchi: CRC World Dictionary of Medicinal and Poisonous Plants. CRC Press, 2016, s. 2893-4. ISBN 1-4822-5064-0.
  10. ↑ Antoni Waga: Ukaziciel polskich nazw na rodzaje królestwa roślinnego. W: Jakub Waga: Flora polonica. 1848, s. 101.
  11. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: Słownik łacińsko-polski. 1894, s. 590.
  12. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 404. (pol.).
  13. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. nd.
  14. ↑ Rajmund Lepert, Ewa Turyn: Słownik polsko-łacińsko-francuski: rośliny i zwierzęta. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, s. nd. ISBN 83-214-1271-8.
  15. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych: łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. nd. ISBN 978-83-925110-5-2.
  16. ↑ Chuyuan Li, Feiyan Zeng, Huagu Ye, Wencai Ye: Common Chinese Materia Medica. Springer, 2022, s. 206. ISBN 978-981-16-5920-1.
  17. ↑ 久云 杨, 春林 龙. 澜沧江-湄公河流域传统医药知识研究——以澜沧拉祜族自治县为例. „中国中药杂志”. 46 (24), s. 6331–6342, 2021. DOI: 10.19540/j.cnki.cjcmm.20210830.102. 
  18. ↑ Michael (i inni) Koch. An ethnobotanical survey of medicinal plants used in the East Sepik province of Papua New Guinea. „Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine”. 11 (1), 2015-12. DOI: 10.1186/s13002-015-0065-8. 
  19. ↑ Arman (i inni) Islam. Supplementation of syringic acid-rich Phrynium pubinerve leaves imparts protection against allergic inflammatory responses by downregulating iNOS, COX-2, and NF-κB expressions. „Heliyon”. 9 (2), s. e13343, 2023-02. DOI: 10.1016/j.heliyon.2023.e13343. 
  20. ↑ a b Mohammed Munawar (i inni) Hossain. Antidiarrheal and antinociceptive activities of ethanol extract and its chloroform and pet ether fraction of Phrynium imbricatum (Roxb.) leaves in mice. „Journal of Basic and Clinical Physiology and Pharmacology”. 28 (5), 2017-01-26. DOI: 10.1515/jbcpp-2015-0165. 
  21. ↑ R. Büttner: Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops (Except Ornamentals). Springer, 2001, s. 2405.
  22. ↑ A.A. Mao, D.K. Roy. Ethnobotanical studies in north-east India: a review. „Journal of Economic & Taxonomic Botany”, 2016. 
  23. ↑ Ren (i inni) Li. Essential oils composition and bioactivities of two species leaves used as packaging materials in Xishuangbanna, China. „Food Control”. 51, s. 9–14, 2015-05. DOI: 10.1016/j.foodcont.2014.11.009.