Pięciornik drobny

Pięciornik drobny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	pięciornik
Gatunek	pięciornik drobny
	Nazwa systematyczna
	Potentilla micrantha Ramond ex DC.; J.B.A.M.de Lamarck & A.P.de Candolle, Fl. Franç., éd. 3, 4: 468 (1805)
Synonimy
	Potentilla breviscapa Vest;
	Potentilla breviscapa Vest;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pięciornik drobny^[4], p. drobnokwiatowy^[5] (Potentilla micrantha Ramond ex DC.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje głównie nad Morzem Śródziemnym w Europie, Afryce Północnej i Azji Mniejszej. Zwarty zasięg występowania ciągnie się od Pirenejów poprzez Europę Południową po Półwysep Bałkański. Najliczniej występuje w górach Europy Południowej. Poza tym zwartym zasięgiem istnieją oderwane rejony występowania w Hiszpanii, Europie Środkowej, nad Morzem Czarnym, na Kaukazie i w Afryce Południowej. W Polsce opisano jego występowanie tylko w dwóch miejscach na trzech stanowiskach. Pierwsze stanowisko znajduje się w rezerwacie przyrody Modrzewina na Mazowszu, dwa pozostałe w Beskidzie Makowskim na opadających do doliny Koszarawy stokach góry Janikowa Grapa. W 2007 stwierdzono tutaj występowanie dwóch populacji; jedna na wysokości około 420–465 m n.p.m., druga na wysokości około 640–645 m^[5].

Morfologia

Pokrój: Niska roślina zielna o wysokości 15–20 cm, tworząca różyczki liściowe. Posiada półzdrewniałe kłącze, wytwarza też rozłogi^[5].
Liście: Trójlistkowe, podobne do liści poziomki. Z obu stron są szarozielone, odstająco pokryte prostymi włoskami^[5].
Kwiaty: Na jednej różyczce wyrasta kilka pojedynczych, białych lub słaboróżowych kwiatów o średnicy 7-10 mm. Płatki korony mają taką samą długość, jak działki kielicha, lub są nieco krótsze. Charakterystyczną cechą gatunkową jest buraczkowoczerwone zabarwienie działek kielicha po wewnętrznej stronie^[5].
Owoce: Białoszary orzeszek. Jest owłosiony na brzusznej stronie^[5]

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie zazwyczaj od kwietnia do maja, czasami już w marcu. Rozmnaża się przez nasiona, ale również wegetatywnie przez rozłogi. Występuje w lasach, ale także na siedliskach otwartych – w murawach górskich na wapiennym podłożu^[5]. Liczba chromosomów 2n = 12, 14 Co, Ga 2, 3, 4, 5, 6^[6].

Zagrożenia i ochrona

Według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001) – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)^[7]. W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[8]. Umieszczony także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia E (wymierający – krytycznie zagrożony)^[9]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[10]. Stanowisko na Mazowszu znajduje się na chronionym obszarze rezerwatu przyrody. Jedno ze stanowisk w Beskidzie Makowskim nie jest zagrożone, gdyż znajduje się na trudno dostępnym terenie (na odsłonięciu piaskowców na pionowej niemal ścianie). Zagrożone jest natomiast drugie, wyżej położone stanowisko, a przyczyną zagrożenia jest zaprzestanie koszenia polany, na której się znajduje. Efektem samorzutnie następującej sukcesji wtórnej jest bowiem zarastanie polany przez zagłuszającą pięciornika wyższą roślinność, a później przez las. Część polany zresztą została już obsadzona świerkiem. W Beskidzie Makowskim w latach 200-2001 liczba kęp na obydwu stanowiskach wynosiła razem około 300-400. Aby zachować pięciornika na tych stanowiskach należałoby utworzyć na Janikowej Grapie rezerwat przyrody nieżywionej (na dolnym stanowisku z pionową ścianą piaskowca), zaś na górnym kosić polanę i usuwać zadrzewienia. W Polsce gatunek ten jest uprawiany m.in. w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie oraz w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie^[5]. Gatunek objęty ochroną ścisłą.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
↑ Potentilla micrantha Ramond ex DC., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-02-04] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 140, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).

[powo-3] Potentilla micrantha Ramond ex DC., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-02-04] .

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 140, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[K-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[6] Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].

[7] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[8] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[9] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]