Pileny

Książę Margiris broniący Pilen przed Krzyżakami na obrazie Władysława Majeranowskiego

Pileny, Pulena (lit. Pilėnai) – twierdza znajdująca się w Wielkim Księstwie Litewskim. Miejsce obrony Litwinów i ich zbiorowego samobójstwa w 1336 roku w czasie wojny z zakonem krzyżackim.

Lokalizacja

[edytuj | edytuj kod]

Dokładna lokalizacja Pilen nie jest znana. Za Maciejem Stryjkowskim zwyczajowo przyjmuje się, że twierdza była położona w Punii, u zbiegu Niemna i rzeki Punele[1]. Drugą popularną wśród historyków propozycją lokalizacji jest kopiec Švedkalni niedaleko Ławkowa[2][3]. Wśród ewentualnych opcji wymienia się także rejon rosieński i szyłelski[4].

Obrona Pilen

[edytuj | edytuj kod]

Jedynym współczesnym tekstem opisującym obronę Pilen jest kronika Wiganda z Marburga. Na podstawie informacji z tej kroniki wydarzenie to, poszerzone o dodane przez siebie informacje, opisali Caspar Schütz i Jan Długosz[5][6]. Spośród późniejszych historyków opisywali je również Maciej Stryjkowski i Teodor Narbutt. Według informacji kronikarzy wojska zakonu krzyżackiego pod dowództwem Dietricha von Altenburga, Ludwika V bawarskiego i niemieckich hrabiów zorganizowały najazd na Litwę. Po stronie krzyżackiej uczestniczyło w nim około 200 przedstawicieli arystokracji, a według innej kroniki łącznie około sześciu tysięcy żołnierzy[7].

25 lutego 1336 roku wojska krzyżackie zaatakowały litewską twierdzę Pileny, której obroną dowodził książę Margiris. Według Stryjkowskiego i Narbutta twierdza była położona na wzniesieniu, otoczona grubą palisadą i głęboką fosą Według Wiganda z Marburga w twierdzy schroniło się czterech tysięcy Litwinów, którzy na widok wojsk krzyżackich wpadli w panikę i postanowili spalić siebie i swój dobytek. Kolejni kronikarze, związani z Polską i Litwą (w przeciwieństwie do związanego z Niemcami Wiganda), opisywali obronę Pilen jako akt heroizmu, zakończony samobójstwem, które miało pozbawić krzyżaków łupów i jeńców. Według nich, Litwini po długiej walce trwającej kilka dni i nocy[8], po utracie nadziei na zwycięstwo, rozpalili ognisko, wrzucili doń cały dobytek, a później się wzajemnie pozabijali i spalili[1].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • Teodor Narbutt nazwał obronę Pilen „śmiałym, bohaterskim czynem, godnym pióra Homera czy Tacyta”[1]
  • Obronę opisano w Śpiewkach o dawnych Litwinach do roku 1434 Jana Czeczota, w pieśni O załodze w Pulenie za Olgierda r 1336[1]
  • Obrona została opisana w wierszu Maironisa[9]
  • Obrona Pilen wraz z postacią Margiris stały się motywem przewodnim poematu Margier Władysława Syrokomli

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Jan Czeczot, Śpiewki o dawnych Litwinach do roku 1434, wyd. 1994, Wilno, s. 193-194.
  2. ↑ «Закололи детей, больных, раненых и, наконец, себя» Обнаружены развалины легендарного замка самоубийц [online], Lenta.RU [dostęp 2024-12-05] (ros.).
  3. ↑ Voruta, Garsieji Pilėnai šalia Skaudvilės? [online], Voruta, 10 stycznia 2010 [dostęp 2024-12-05] (lit.).
  4. ↑ Voruta, Garsieji Pilėnai šalia Skaudvilės? [online], Voruta, 10 stycznia 2010 [dostęp 2024-12-05] (lit.).
  5. ↑ Pilėnai and Margiris - Orbis Lituaniae [online], 2 października 2020 [dostęp 2024-12-05] (ang.).
  6. ↑ Darius Baronas, LDK istorija: Pilėnai ir Margiris [online], 15min.lt [dostęp 2024-12-05] (lit.).
  7. ↑ Darius Baronas, PIL NAI IR MARGIRIS: FAKTAI IR FIKCIJOS [online].
  8. ↑ Ant Margirio kalno bus paminėtas Pilėnų žygdarbis [online], Delfi kultūra [dostęp 2024-12-05] (lit.).
  9. ↑ Ant Punės kalno ties Nemunu – Pavasario balsai [online] [dostęp 2024-12-05] (lit.).