Pinus culminicola

*Pinus culminicola*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	P. culminicola
	Nazwa systematyczna
	Pinus culminicola Andresen & Beaman; J. Arnold Arbor. 42: 437. 1961
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinus culminicola Andresen & Beaman – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Endemit Meksyku, gdzie występuje w Coahuila i Nuevo León.

Morfologia

Pokrój: Przybiera pokrój krzaczasty. Korona drzewa gęsta, niska, zaokrąglona. Często formuje zbite, splątane, kilkumetrowej wysokości zarośla, okrywające ziemię na przestrzeni kilkudziesięciu metrów.
Pień: Osiąga 1–5 m wysokości i do 15–25 cm średnicy. Wykształca wiele pni lub nisko osadzonych gałęzi. Kora cienka i łuskowata, odpadające szaro-brązowe płaty odkrywają jasną, pomarańczowawą korę od spodu.
Liście: Zebrane po 5 na krótkopędach, bardzo rzadko po 4 lub 6. Dorastają do 3–5 cm długości, 0,9–1,3 mm grubości. Sztywne, wygięte w kierunku szczytu gałązki. Z wierzchu ciemnozielone, dwie spodnie powierzchnie niebieskozielone, z 4–5 liniami aparatów szparkowych.
Szyszki: Szyszki męskie skupione na młodych pędach, podłużnie jajowate, o długości 5–8 mm, żółtawe, z czasem brązowawe. Szyszki żeńskie pojedyncze lub w parach, siedzące lub na krótkiej szypułce. Niedojrzałe są półkoliste, żywiczne, purpurowo-brązowe. Dojrzałe i otwarte o długości 3–4,5 cm i szerokości 3–5 cm. Nasiona brązowe, długości 5–7 mm, szerokości 4–5 mm, opatrzone śladowym skrzydełkiem o długości 0,5–1 mm.

Biologia i ekologia

Drzewo wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat i po otwarciu szybko opadają. W momencie uwalniania nasion ich śladowe skrzydełka odrywają się i pozostają na łusce nasiennej. Łupina nasienna grubości 0,5–1 mm. Większość nasion rozsiewana jest w połowie listopada. Siewki wykształcają 8–11 liścieni.

Igły pozostają na drzewie przez 2–3 lata. Liście w przekroju poprzecznym trójkątne, z wypukłą wierzchnią stroną. Jedna wiązka przewodząca w liściu, 1–2 przewody żywiczne.

Występuje w górach meksykańskich, na wysokości 2965–3700 m n.p.m.^[5]. Na stanowiskach odsłoniętych wykształca poskręcane formy karłowate, podobnie jak sosna górska w Europie i sosna karłowa w północnej Azji. Rośnie na kamienistym i wapiennym podłożu. W obrębie zasięgu jest drzewem dominującym na wysokościach powyżej 3300 m n.p.m.

Nasiona są jadalne, stanowią pożywienie m.in. modrowronki meksykańskiej (Aphelocoma ultramarina) i orzechówki popielatej. Ptaki zbierają je i zakopują w schowkach, jako zapas na zimę. Część nasion pozostaje niezjedzona i kiełkuje.

Pinus culminisola jest gospodarzem rośliny pasożytniczej Arceuthobium vaginatum subsp. vaginatum (pasożyt pędowy), występującej na terenie Cerro Potosí^[6].

Systematyka i zmienność

Gatunek odkryty dosyć późno, bo w 1959 r., zapewne z powodu zajmowania wysoko położonych, niedostępnych siedlisk. Blisko spokrewniony z Pinus johannis, P. discolor i P. orizabensis. P. johannis i P. discolor bywają traktowane jako odmiany P. culminicola^[7], ale nie jest to powszechnie akceptowane, za względu np. na brak dowodów na powstawanie mieszańców tych taksonów w naturalnym środowisku^[5].

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[8]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Parrya
  - podsekcja Cembroides
    - gatunek P. culminicola

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych z kategorią zagrożenia EN (endangered), uznając go za gatunek zagrożony wymarciem w najbliższej przyszłości^[4]. Klasyfikacja ta została utrzymana w wydaniu księgi w 2013 roku^[9]. Część populacji została zniszczona przez pożary i regeneracja następuje powoli. Ogólny trend liczebności populacji jest malejący^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus culminicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-08-07] (ang.).
↑ ^a ^b Christopher J. Earle: Pinus culminicola. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).
↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).
↑ J. Silba: An international census of the Coniferae. Corvallis: H.N. Moldenke and A.L. Moldenke, 1986, seria: Phytologia mamoirs no 8. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus culminicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-11] (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus culminicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-08-07] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J. Earle: Pinus culminicola. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).

[Hawksworth1996-6] F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).

[Silba1986-7] J. Silba: An international census of the Coniferae. Corvallis: H.N. Moldenke and A.L. Moldenke, 1986, seria: Phytologia mamoirs no 8. (ang.).

[Gymn-8] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-07]. (ang.).

[IUCN2013-9] A.A. Farjon A.A., Pinus culminicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-11] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]