Piotr Michałowski

Ten artykuł dotyczy polskiego malarza. Zobacz też: polski literat o takim samym imieniu i nazwisku.
Piotr Michałowski
Ilustracja
Autoportret (po 1849)
Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1800
Kraków

Data i miejsce śmierci

9 czerwca 1855
Krzysztoforzyce

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

romantyzm

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Portret chłopa w kapeluszu (około 1846), Muzeum Narodowe w Warszawie
Koński targ Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń
Portret córki artysty Celiny na koniu (około 1853), Muzeum Narodowe w Warszawie
Krótkie uwagi Jerzego Sienkiewicza o malarstwie Piotra Michałowskiego, około 1980
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.
Tablica upamiętniająca Piotra Michałowskiego na pałacu Ministra Skarbu w Warszawie
Grób Piotra Michałowskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Piotr Michałowski (ur. 2 lipca 1800 w Krakowie, zm. 9 czerwca 1855 w Krzysztoforzycach) – polski malarz, przedstawiciel romantyzmu, portrecista, animalista, batalista; organizator życia społecznego i gospodarczego, mąż stanu. Na pomniku nagrobnym widnieje data urodzenia 25 czerwca 1800 roku.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Piotr Michałowski był synem Józefa Michałowskiego i Tekli z Morsztynów[1]. Malarstwa i rysunku uczył go Michał Stachowicz, Józef Brodowski i Franciszek Lampi. Odebrał staranne i wszechstronne wykształcenie; w wieku 14 lat zdał egzamin dojrzałości. Studiował matematykę, fizykę i chemię oraz język i literaturę łacińską na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz nauki prawo-polityczne, literaturę angielską, język arabski i perski na uniwersytecie w Getyndze[2]. W latach 1823–1830 zajmował się organizacją hutnictwa w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie[3].

W tym czasie często bywał w osadzie Tomaszów Mazowiecki, odwiedzając siostrę Antoninę z Michałowskich Ostrowską (1799–1871) i szwagra Antoniego Ostrowskiego, który w latach 1811–1812 pobudował tam dworek w stylu klasycystycznym (obecnie mieści się w nim Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego). Rysował kuźnie tomaszowskie, kowali przy pracy, fizjonomie mieszczan tomaszowskich. Malował też portrety Antoniego Ostrowskiego i członków jego rodziny. W Tomaszowie poznał Julię Olimpię Ostrowską (1807–1875), córkę hr. Antoniego Ostrowskiego z pierwszego małżeństwa, którą poślubił 1 lutego 1831 roku w Warszawie. Miał z nią siedmioro dzieci[1].

Po powstaniu listopadowym, podczas którego zajmował się nadzorem produkcji broni i amunicji, wyjechał do Paryża. Tam poznał malarstwo najlepszych mistrzów hiszpańskich, flamandzkich i holenderskich; m.in. Diego Velázqueza i Fransa Halsa. Fascynował się malarstwem Théodore’a Géricaulta. Znaczący wpływ wywarł też na niego Aleksander Orłowski[1][4].

W 1837 roku wrócił do Polski i mieszkał w Krzysztoforzycach. Po śmierci ojca zarządzał odziedziczonym majątkiem oraz w latach 1840–1848 dobrami w Bolestraszycach pod Przemyślem należącym do teścia Antoniego Ostrowskiego[1][4].

W latach 1848–1853 był prezesem Rady Administracyjnej Wielkiego Księstwa Krakowskiego[1].

W roku 1848 ufundował Zakład Św. Józefa dla Osieroconych Chłopców w Krakowie, działający do roku 1950. Michałowski utrzymywał go do swojej śmierci w 1855 roku[1].

W latach 1853–1854 był prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego[5].

Był znakomitym malarzem koni, scen batalistycznych (kilka wersji bitwy pod Somosierrą, epizody z powstania listopadowego) oraz portretów (wizerunki polskich hetmanów, chłopów, Żydów, członków rodziny i przyjaciół). Tworzył też sceny rodzajowe z życia wsi. Wiele kompozycji poświęcił epopei napoleońskiej, postaci cesarza Napoleona i dziejom oręża polskiego[6][7]. Pozostawił ponad 1000 szkiców (rysunki, akwarele). Jego obrazy odznaczają się dużą ekspresją, znakomitą kolorystyką, doskonałym rysunkiem i szkicową fakturą malarską. Jego obrazami zachwycał się Pablo Picasso, kiedy odwiedził Muzeum Narodowe podczas swojego pobytu w Warszawie.

Zmarł w Krzysztoforzycach 9 czerwca 1855 roku. 12 czerwca przewieziono jego ciało do kościoła w Ruszczy. 13 czerwca po odprawieniu nabożeństwa ruszył kondukt pogrzebowy do Krakowa[8]. Został pochowany na krakowskim cmentarzu Rakowickim, w grobowcu rodzinnym, w kwaterze Ka[9].

Przez cały wiek XIX był niemal zupełnie nieznany. Odkryciem i zaskoczeniem stał się pierwszy wielki pokaz jego dzieł w czasie polskiej Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 r. W XX w. uznano go za jedynego polskiego malarza europejskiego formatu. W 1917 Muzeum Narodowe w Krakowie otrzymało 82 prace artysty od jego córki Józefy. Pierwsza monografia artysty (zawierająca cenne listy i teksty źródłowe) ukazała się anonimowo w 1911 roku. Jej autorką była córka malarza Celina[10], która odziedziczyła po ojcu talent malarski, wybrała jednak powołanie zakonne.

Wybrane dzieła

[edytuj | edytuj kod]
  • Amazonka (po 1850), 55 × 45 cm, Muzeum Podlaskie w Białymstoku
  • Amazonka (1853-1855), 63 × 49,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
  • Apoteoza Napoleona (ok. 1846), 259 × 204,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Autoportret (po 1849), 54 × 45 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Bitwa krakusów i studium konia (ok. 1830), 60 × 86 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Błękitni huzarzy (ok. 1837), 53 × 65 cm, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
  • Błękitny chłopiec (1850–1855), 76 × 59,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
  • Jazda austriacka (1836), 49 × 63,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Jeździec polski (Lisowczyk) (1841-45), 61 × 47,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Kardynał lub Mężczyzna w birecie (1846-48), 70 × 57 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Kobiety wiejskie (1840–1848), 59 × 76,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Konny pocztylion (1832–1835), 46 × 53 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Maksymilian Oborski na koniu (1824), 89 × 62 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Maksymilian Oborski w fezie (1840–1848), 68 × 55,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Napoleon konno wydający rozkazy (1835-37), 71,5 × 57,5 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
  • Napoleon na koniu (1830–1840), 53 × 44 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi (Pałac Herbsta)
  • Paweł Popiel na koniu (1831–1832), 53 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Kielcach
  • Portret chłopa w kapeluszu (1846–1848), 52,7 × 35,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret córki artysty Celiny na koniu (ok. 1853), 123 × 84,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret syna artysty z psem (1845–1848), 94,3 × 68,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Portret syna na kucu (ok. 1842), 82 × 61 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Przejazd artylerii przez rzekę (ok. 1844), 69,3 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Rajtar (po 1840), 53,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Samosierra (1844–1855), 106 × 71 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Samosierra (po 1843), 50,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Seńko (1846-48), 62 × 46,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Starzec siedzący na stopniach (1837–1840), 48 × 36 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Studium chłopca żydowskiego (1840–1848), 60 × 40 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Studium głowy końskiej lub Łeb siwego konia (ok. 1846), 94 × 72 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Szarża w wąwozie Somosierra (ok. 1837), 81 × 65,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wiarus I (1846), 82 × 65 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wiarus II (1846), 82 × 66 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Wjazd do stajni (1844–1846), 43 × 54 cm, Muzeum Narodowe w Gdańsku
  • Żydzi (1845–1855), 72 × 118 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • Poczta Polska wydała 28 września 1972 roku znaczek o nominale 0,30 zł z reprodukcją Amazonki Piotra Michałowskiego w serii Malarstwo polskie – Dzień Znaczka 1972. Nakład liczył 8 515 045 sztuk. Druk wykonano techniką rotograwiury na papierze kredowanym. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek wyszedł z obiegu w 1994 roku[11]. W 2000 r. z okazji 200-lecia urodzin malarza Poczta Polska wyemitowała serię czterech znaczków pocztowych projektu Alojzego Balcerzaka przedstawiających reprodukcje obrazów Michałowskiego. Nakład serii liczył 400 tys. sztuk[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Ewa Danowska, Hobby ziemianina, „Kraków” (11), 2021, s. 57-58.
  2. ↑ Witz 1970 ↓, s. 63.
  3. ↑ Witz 1970 ↓, s. 65.
  4. ↑ a b c d Michałowski Piotr, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 1, Kraków 2023, s. 966, ISBN 978-83-66334-93-9.
  5. ↑ Alfons Jan Lippoman, Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kraków 1898, s. 108–116.
  6. ↑ Piotr Michałowski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2010-03-03].
  7. ↑ Piotr Michalowski. [dostęp 2010-03-03]. (pol.).
  8. ↑ Kronika miejscowa i zagraniczna, „Czas” (131), 1855, s. 3.
  9. ↑ Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 126. ISBN 83-08-01428-3.
  10. ↑ Zmarła w 1916 roku w klasztorze ss. Niepokalanek w Jarosławiu Czas 1916 nr 322 z 28 czerwca.
  11. ↑ Marek Jedziniak: 1972.09.28. Malarstwo polskie – Dzień Znaczka 1972. kzp.pl. [dostęp 2019-12-10]. (pol.).
  12. ↑ 2000.07.02. 200-lecie urodzin Piotra Michałowskiego. kzp.pl. [dostęp 2024-05-21]. (pol.).
  13. ↑ Polscy Malarze XIX/XX Wieku: Piotr Michałowski (1800-1855). NBP. [dostęp 2013-11-05]. (pol.).
  14. ↑ Jan Kanty (1815-1876) Wojnarowski, [Epitafium Piotra Michałowskiego], „Biblioteka Jagiellońska, BJ Graf. I.R. 751”, 1840–1864 [dostęp 2024-11-25].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]