Piromancja
Piromancja (starogreckie ἐμπυρία, wróżenie z ognia)[1] – sztuka wróżenia za pomocą ognia lub płomieni[2].
Słowo piromancja jest adaptacją greckiego słowa pyromanteia, pochodzącego od pyr (πῦρ, ogień)[1] i manteia (μαντεία, wróżenie przy użyciu [czegoś])[1]. Pierwsze znane użycie tego słowa miało miejsce w XIV wieku, a następnie rozwinęło się ono w późnołacińskie słowo piromantia i starofrancuskie słowo piromance[2].
Historia piromancji
[edytuj | edytuj kod]Biorąc pod uwagę znaczenie ognia w społeczeństwie prehistorycznym oraz jego wciąż ważną rolę w kolejnych cywilizacjach, całkiem prawdopodobne jest, że piromancja była jedną z pierwszych form wróżbiarstwa, która rozwinęła się niezależnie w wielu cywilizacjach na całym świecie.
W większej części kultur zachodnich ogień był często kojarzony z bogiem lub czczony jako bóg. Zarówno w religiach zachodnich, jak i niezachodnich ogień był utożsamiany z istotą żywą (gdyż ta jadł, oddychał, rósł, rozkładał się i umierał). Ogień był tak nieodłącznym elementem ludzkiego doświadczenia, że przetrwał w umysłach ludzi jako element bliski naturze[3].
Uważa się, że rytuały ognia w Mezopotamii i Eurazji mają swoje korzenie w starożytnych rytuałach zoroastryjskich, związanych z używaniem ognia w świątyniach i na ołtarzach. Starożytni zaratusztrianie wierzyli, że ogień jest „najświętszym duchem”, z którego narodziło się wszelkie życie, a ogień stanowił centralną postać w wielu rytuałach zaratusztriańskich[4].
W Starym Testamencie ogień był często kojarzony z boską interwencją: płonący krzew wskazywał drogę Mojżeszowi, a słup ognia prowadził Izraelitów przez pustynię. Spalenie Sodomy i Gomory również nastąpiło za sprawą bożego gniewu[3].
Greckie legendy o pochodzeniu ognia mówią o jego roli w odróżnianiu ludzi od zwierząt. Dla wielu starożytnych Greków ogień był boskim żywiołem, który został podarowany przez wyższe siły, a ludziom dał go tytan Prometeusz[3]. Mówi się, że w społeczeństwie greckim dziewice w Świątyni Ateny w Atenach regularnie praktykowały piromancję. Prawdopodobne jest również, że praktykowali ją wyznawcy Hefajstosa, greckiego boga ognia i kowalstwa[5].
W renesansie piromancję zaliczano do siedmiu „zakazanych sztuk”, obok nekromancji, geomancji, aeromancji, hydromancji, chiromancji (wróżenia z ręki) i skapulimancji[5].
Rytuały ogniowe w Azji Wschodniej najczęściej wiązały się z kośćmi zwierząt. W starożytnych Chinach, Japonii i Tybecie łopatki zwierzęce wrzucano do ognia, a sposoby ich pękania uważano za zapowiedź przyszłości. W Japonii skorupy żółwi również były używane do rytualnego wróżenia[6]. W Tybecie wróżby tego typu wykorzystywano do wyjaśniania zjawisk naturalnych, których nie potrafiono zrozumieć inaczej. Starożytni Tybetańczycy często palili lampy, do których używali tłuszczu zwierzęcego, a dym i płomienie interpretowali jako sygnał wpływu sił natury na ich życie[7].
Rodzaje piromancji
[edytuj | edytuj kod]Najprostszą formą piromancji jest wróżbiarstwo, w którym wróżbita obserwuje płomienie ognia ofiarnego, świecy lub innego źródła ognia i interpretuje kształty, które w nich widzi. Istnieje jednak kilka odmian piromancji. Oto niektóre z nich:
- Alomancja: wróżenie z soli, jeden z rodzajów wróżenia polega na wrzucaniu soli do ognia
- Botanomancja: wróżenie poprzez spalanie roślin
- Kapnomancja: wróżenie z dymu; lekki, cienki dym unoszący się pionowo w górę był dobrym omenem; w przeciwnym razie złym.
- Kausinomancja: wróżenie przez spalenie (nieokreślające konkretnie spalanego przedmiotu)
- Dafnomancja (nazywana również empiromancją): wróżenie poprzez palenie liści laurowych
- Osteomancja: wróżenie z kości, jedna z odmian polega na podgrzewaniu kości w celu uzyskania pęknięć
- Plastromancja: wróżenie z wykorzystaniem karapaksu żółwia; w Chinach wróżenie polegało na podgrzewaniu wydrążonych w nich dołków.
- Skapulimancja: wróżenie za pomocą łopatek; w Azji i Ameryce Północnej odbywało się to za pomocą piromancji.
- Sideromancja: wróżenie poprzez spalanie słomy żelazkiem.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Liddell, H.G. & Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press.
- ↑ a b „Pyromancy”, Merriam-Webster.com Dictionary, Merriam-Webster, dostęp 2023-01-26.
- ↑ a b c S.J. Pyne. Fire in the mind: Changing understandings of fire in Western civilization. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences”. 371 (1696), 2016. DOI: 10.1098/rstb.2015.0166. PMID: 27216523. PMCID: PMC4874404.
- ↑ J.K. Chosky. Reassessing the Material Contexts of Ritual Fires in Ancient Iran. „Iranica Antiqua”. 42, s. 229–269, 2007. DOI: 10.2143/IA.42.0.2017878.
- ↑ a b Johannes Hartlieb (Munich, 1456) The Book of All Forbidden Arts; quoted in Láng, p. 124.
- ↑ Stephen Kory. From Deer Bones to Turtle Shells. „Japanese Journal of Religious Studies”. 42, s. 339–380, 2015.
- ↑ Robert Ekvall. Some Aspects of Divination in Tibetan society. „Ethnology”. 2 (1), s. 31–39, 1963. DOI: 10.2307/3772966. JSTOR: 3772966.