Pięknotka (astrowate)

Zobacz też: pięknotka – rodzaj krzewów z rodziny jasnotowatych.
Pięknotka
Ilustracja
Emilia sonchifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

pięknotka

Nazwa systematyczna
Emilia Cassini
Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1817: 68. Apr 1817[3]
Typ nomenklatoryczny

E. flammea Cassini[3]

Synonimy
  • Bafutia C.D.Adams
  • Emiliella S.Moore
  • Pithosillum Cass.
  • Pseudactis S.Moore[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Pięknotka szkarłatna
Pięknotka jawajska

Pięknotka, rozpłonka[5] (Emilia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 117 gatunków[4]. Rośliny te są szeroko rozprzestrzenione w strefie tropikalnej i subtropikalnej Starego Świata, nielicznie reprezentowane także na kontynentach amerykańskich[4][6]. Na północy zasięg rodzaju sięga do Florydy i Teksasu w Ameryce Północnej, Arabii Saudyjskiej, środkowych Chin i Japonii w Azji[4]. Różne gatunki z rodzaju są poza tym rozprzestrzenione jako introdukowane, m.in. do Australii[4].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[7], m.in. pięknotka szkarłatna E. coccinea i pięknotka jawajska E. javanica[5]. Emilia sonchifolia wykorzystywana była jako roślina lecznicza i warzywo, współcześnie stała się szeroko rozprzestrzenionym chwastem w strefie równikowej[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Emilia praetermissa
Pokrój
Rośliny zielne (roczne, jeśli wieloletnie to monokarpiczne). Pędy zazwyczaj prosto wzniesione, pojedyncze lub luźno rozgałęzione (na całej długości lub tylko w górnej części), osiągające zwykle od 20 do 100 cm wysokości, często sine[6].
Liście
Skrętoległe, ogonkowe lub siedzące, czasem uszkowatą nasadą obejmujące łodygę. Blaszka pierzasto użyłkowana, lancetowata do jajowatej, czasem pierzasto lub lirowato klapowana, całobrzega lub ząbkowana, naga lub owłosiona, u niektórych gatunków pajęczynowato[6].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, a te w baldachogroniaste kwiatostany złożone. Okrywy urnowate, dzwonkowate i walcowate, zazwyczaj od 2 do nieco ponad 8 mm średnicy. Listki okrywy trwałe, wyrastają w jednym lub dwóch rzędach, są prosto wzniesione, ale odginają się w czasie owocowania. Na ogół są równowąskie do podługowatych, równej długości, na brzegu obłonione, na wierzchołku zielone, bardzo rzadko czarne. Dno kwiatostanowe jest płaskie lub wypukłe i gładkie, rzadko z delikatnymi wgłębieniami. Kwiatów języczkowych brak. W koszyczku rozwija się od 20 do 50, rzadziej nawet ponad 100 kwiatów rurkowatych, obupłciowych, tylko w centralnej części męskich. Korony są różowe, lawendowe, czerwonawe, czasem pomarańczowe, żółte i białe. W dole korona jest na krótkim odcinku wąskorurkowata, wyżej lejkowata lub walcowata, zakończona 5 wyprostowanymi lub odgiętymi, lancetowatojajowatymi łatkami[6].
Owoce
Niełupki barwy słomiastej lub brązowej, mają kształt wrzecionowaty do pryzmatycznego, są 5-żebrowe, nagie, ale zwykle z włoskami na żebrach. Puch kielichowy w postaci ponad 80 białych, delikatnych, pierzasto owłosionych ości[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Emilia transvaalensis
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, z podrodziny Asteroideae, plemienia Senecioneae i podplemienia Senecioninae[8].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-01] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-01] (ang.).
  3. ↑ a b Emilia Cassini. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-01].
  4. ↑ a b c d e f Emilia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-01].
  5. ↑ a b c d Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 76. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ a b c d e Theodore M. Barkley: Emilia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-01].
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 328, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ Genus:Emilia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-01].