Pogrom alfonsów

Pogrom alfonsów
Państwo

 Królestwo Polskie (Zabór rosyjski)

Miejsce

Warszawa

Data

24 – 26 maj 1905

Liczba zabitych

15 osób

Typ ataku

pogrom

Sprawca

robotnicy żydowscy i chrześcijańscy

Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904)
Mapa konturowa Guberni Królestwa Polskiego (1904), w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
52°14′11,6988″N 20°59′30,0012″E/52,236583 20,991667

Pogrom alfonsów, alfons-pogrom – określenie stosowane wobec trzydniowych zamieszek wywołanych w 1905 roku przez warszawskich robotników przeciwko środowisku sutenerów.

Niezadowolenie sprawców pogromu spowodowane było kojarzeniem środowisk żydowskich ze stręczycielstwem. Wizerunek ten związany był m.in. z działalnością formalnie charytatywnej organizacji Warszawskie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy, która kontrolowała seksualne podziemie i wspierała sprzedaż młodych żydowskich kobiet do domów publicznych w Argentynie i Brazylii[1].

W czasie trwających trzy dni (24–26 maja) zamieszek zdemolowano znaczną część domów publicznych (głównie przy ul. Krochmalnej i Marszałkowskiej), ocalało około 30 będących pod ochroną policji. Ścigano też i bito (częściowo ze skutkiem śmiertelnym) sutenerów i prostytutki[2].

Przebieg wydarzeń

[edytuj | edytuj kod]

Rzekomym powodem zamieszek była informacja o uprowadzeniu do domu publicznego siostry oraz narzeczonej jednego z działaczy Bundu[3].

Pogrom rozpoczął się 24 maja 1905 roku około godziny 8 wieczorem, gdy uzbrojony w pałki i noże tłum żydowskich robotników zebrał się na Lesznie, a następnie udał się do kawiarni na rogu ulic Zielnej i Siennej w Warszawie. Kawiarnia ta była znana jako miejsce, gdzie przebywali żydowscy sutenerzy pilnujący pracownic seksualnych. Robotnicy wybili w lokalu szyby i zdemolowali pomieszczenia, po czym udali się w pościg za sutenerami uciekającymi w stronę ulicy Świętokrzyskiej. Następnie tłum robotników zaatakował kolejną kawiarnię na ulicy Mirowskiej[4][5]. Po zdemolowaniu kawiarni robotnicy napadali na miejsca zamieszkania okolicznych sutenerów i innych przestępców. Do ataków doszło na ulicach Twardej, Zimnej, Krochmalnej, Miłej, oraz na placu Grzybowskim. Do końca dnia do szpitali trafiło 14 rannych[4]. Doszło do starć z policją[6], a prasa donosiła o obrzucaniu kamieniami karetek pogotowia[7].

Następnego dnia do rozruchów dołączyli robotnicy chrześcijańscy, tym razem atakując domy publiczne. Tłum ludzi liczący 200 osób zdemolował wówczas dom publiczny na rogu ulic Siennej i Świętokrzyskiej oraz lokal na ulicy Żurawiej[4]. Tłum żydowskich robotników wtargnął do warszawskich hal targowych, wyszukując i atakując kieszonkowców i złodziei[5]. Tego dnia wieczorem na ulicach dochodziło do regularnych walk pomiędzy robotnikami a członkami warszawskiego półświatka[4], największa bitwa miała miejsce na Starym Mieście, w okolicy ulicy Wąski Dunaj. W walce zginęła jedna osoba, a kilka innych zostało rannych[8]. Do tłumienia zamieszek wezwano wówczas wojsko. W całej Warszawie zniszczono 105 domów publicznych i mieszkań prywatnych[4].

Do godziny 11 rano 26 maja w mieście nie pozostał w stanie nienaruszonym żaden dom publiczny, oprócz luksusowych, chronionych przez żandarmerię. Tego samego dnia atakowano nie tylko sutenerów, ale także domy kobiet podejrzanych o prostytucję[4][9]. Do tłumu robotników przeniknęli wówczas niektórzy przestępcy, wykorzystując zamieszki do własnych celów[9]. Tłumy młodych ludzi wtargnęły do kamienic w centrum miasta, szukając mieszkań kobiet podejrzanych o prostytucję, ale także „kapitalistek”, „nauczycielek” i innych kobiet, które utrzymywały się z własnych funduszy. Atakowano i niszczono także mieszkania zupełnie przypadkowych kobiet[10]. Tego samego dnia duża liczba kobiet zdecydowała się opuścić Warszawę, udawały się często do Grodziska lub do Łodzi[11].

Do sporadycznych starć między robotnikami a przestępcami dochodziło do 30 maja[6]. Straty po pogromie oszacowano na około 200 tysięcy rubli[7].

O organizację zamieszek oskarżono Bund i Polską Partię Socjalistyczną[12][7]. Żydowska prasa socjalistyczna uważała jednak, że pogrom został sprowokowany przez władze carskie, a jego celem było wywołanie następnie pogromu Żydów[3] oraz dyskredytacja rewolucji[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ gk, Warszawskie Towarzystwo Wzajemnej Pomocy, czyli handel żywym towarem na ogromną skalę [online], Polskie Radio RDC, 17 kwietnia 2017 [dostęp 2024-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-17].
  2. ↑ Katarzyna Stachowicz: Korczak. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 56–57. ISBN 978-83-7670-446-3.
  3. ↑ a b Rafał Żebrowski, Alfons-pogrom [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f Urbanik-Kopeć 2021 ↓, s. 257.
  5. ↑ a b Jakubczak 2018 ↓, s. 191.
  6. ↑ a b Jakubczak 2015 ↓, s. 347.
  7. ↑ a b c Wojciech Rodak, Pogrom alfonsów 1905 r. Krwawa rozprawa robotników z sutenerami i prostytutkami. Zniszczono większość burdeli, [w:] warszawa.naszemiasto.pl [online], 25 stycznia 2019 [dostęp 2024-02-24].
  8. ↑ Jakubczak 2018 ↓, s. 191-192.
  9. ↑ a b Jakubczak 2018 ↓, s. 192.
  10. ↑ Urbanik-Kopeć 2021 ↓, s. 260.
  11. ↑ Urbanik-Kopeć 2021 ↓, s. 261.
  12. ↑ a b Jakubczak 2015 ↓, s. 353.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Alicja Urbanik-Kopeć, Chodzić i uśmiechać się wolno każdemu. Praca seksualna w XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021, ISBN 978-83-66586-69-7.
  • Aleksandra Jakubczak, „Pogrom alfonsów” jako eskalacja konfliktu między członkami półświatka a robotnikami, „Przegląd Historyczny”, 109, Wydawnictwo DiG, 2018, s. 185-202, ISSN 0033-2186.
  • Aleksandra Jakubczak, „Pogrom alfonsów” w Warszawie 1905 roku w świetle prasy żydowskiej, „Studia Judaica”, 2, 2015, s. 339-357, ISSN 1506-9729.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]