Polityka naukowa – definiowana jest jako działalność państwa oraz innych instytucji publicznych mająca na celu takie wpływanie na naukę, które w sposób optymalny przyczyni się do wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego przy jak najlepszym wykorzystaniu środków na badania naukowe. Często do szeroko rozumianej polityki naukowej zalicza się także politykę innowacyjną, której zadaniem jest wprowadzanie wyników badań naukowych, wynalazków i usprawnień do praktyki gospodarczej. Jest to jedna z najmłodszych dziedzin polityki gospodarczej, ukształtowała się dopiero w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia.
Przełomową datą jest rok 1935, kiedy to wydano pracę J.D. Bernala pt. „The Social Function of Science” („Społeczna funkcja nauki”), ujmującą całościowo problemy nauki we współczesnym świecie. W 1967 r. we Frascati (Włochy) odbyła się konferencja przedstawicieli krajów skupionych w OECD, w trakcie której wypracowano wiele zaleceń i definicji dotyczących polityki naukowej, będących podstawą obecnego rozwoju tej dziedziny. Dzięki ustaleniom z 1967 r. w wielu krajach, także w krajach rozwijających się, utworzono organy decyzyjne a szczeblu rządowym odpowiedzialne za politykę naukową.
Działania podejmowane w ramach polityki naukowej:
Procedura formułowania założeń polityki naukowej, dokonywana przez instytucje publiczne, wymaga określonych działa rozpoznawczych, dotyczących:
Przy formułowaniu celów polityki naukowej należy uwzględniać:
Klasyfikacji celów można dokonać na kilka sposobów.
I. Klasyfikacja rodzajowa stosowana w krajach OECD:
II. Klasyfikacja na podstawie okresu, którego dotyczą cele.
1. Cele strategiczne (długookresowe):
2. Cele taktyczne (obejmują działania bieżące):
1.partycypacja – polega na finansowym wspieraniu badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy
2.regulacja – zadaniem władzy państwowej jest określenie ram oddziaływań służących realizacji polityki naukowej (np. ustalanie wielkości środków w budżecie na naukę lub określanie zasad funkcjonowania uczelni)
3.popieranie – oddziaływanie pośrednie na jednostki badawczo-rozwojowe i organizacje samorządowe nauki w celu zapewnienia im uczestnictwa w realizacji polityki naukowej państwa, przy pozostawieniu tym instytucjom w sprawie tematów i zadań badawczych
1. Instrumenty o charakterze ogólnym – oddziałujące na cały proces badawczy, łącznie z wdrażaniem osiągnięć nauki do praktyki gospodarczej, np.
2. Instrumenty wyspecjalizowane – oddziałujące jedynie na pewne elementy procesu badawczego, np.
1. Związane z polityką podatkową:
2. Instrumenty finansowe i organizacyjne:
W Polsce organem pomocniczym ministra nauki i szkolnictwa wyższego w zakresie polityki naukowej państwa jest Komitet Polityki Naukowej (KPN), działający w oparciu o ustawę z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[1].