Polona

Ten artykuł dotyczy biblioteki cyfrowej. Zobacz też: Polona (ujednoznacznienie).

Polona

Logo Polony
Typ strony	biblioteka cyfrowa
Komercyjna	nie
Data powstania	2006
Właściciel	Biblioteka Narodowa
Rejestracja	opcjonalna
Wersje językowe	polska, angielska
Strona internetowa

Źródła Polony

Rozmowa z dyrektorem Tomaszem Makowskim w podkaście „Nasze źródła” 9 września 2021

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Polona – polska biblioteka cyfrowa, w której udostępniane są zdigitalizowane książki, czasopisma, grafiki, mapy, muzykalia, druki ulotne oraz rękopisy pochodzące ze zbiorów Biblioteki Narodowej oraz instytucji współpracujących.

Zbiory

Na dzień 12 października 2017 w Polonie znajdowało się 2 016 037 obiektów^[1], spośród których 863 400 dostępnych było w domenie publicznej lub na licencjach^[2]. Każdego dnia zbiory Polony poszerzają się o nawet 2000 obiektów^[3]. Dostęp do materiałów chronionych prawem autorskim jest możliwy na terminalach w czytelniach Biblioteki Narodowej lub za pośrednictwem Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych Academica.

Historia i plany

cBN Polona^[a]

Na mocy zarządzenia nr 46/2006 Dyrektora BN z 28 lipca powołano do istnienia cBN Polona^[4]. Dnia 9 października 2006 Polonę udostępniono pod adresem www.polona.pl oraz witrynę BN – www.bn.org.pl. Natomiast 6 grudnia 2006 uruchomiono zaktualizowaną wersję, którą wzbogacono o dodatkowe funkcjonalności i zmienioną szatę graficzną^[5].

Polona 2.0

Dnia 20 czerwca 2013 uruchomiono Polonę 2.0^[6]. Interfejs 2.0 Cyfrowej Biblioteki Narodowej był pisany^[7] przez Laboratorium EE Design – Huncwot na zlecenie Biblioteki Narodowej i Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej. Polona 2.0 wyposażona została w technologie wspomagające wyszukiwanie: filtry, przeszukiwanie pełnotekstowe, podpowiedzi oparte na semantycznych relacjach oraz wiele innych narzędzi, w tym umożliwiające płynne przybliżanie obrazu – tzw. deep zoom image.

Polona/2miliony

Urna zawierająca prochy starodruków i rękopisów pochodzących z warszawskich bibliotek zgromadzonych w budynku Biblioteki Ordynacji Krasińskich przy ul. Okólnik 9. Zniszczenia dokonał oddział Brandkommando po upadku powstania warszawskiego (krótko przed 14 października). Dwumilionowy obiekt w Polonie

W dniu 2 października 2017 roku uruchomiono nową wersję Polony, która nosi nazwę Polona/2miliony (wersja robocza nosiła nazwę Polona 3.0)^[8]. Wynika to z faktu, iż w Polonie udostępnione jest obecnie ponad 2 miliony obiektów. Dwumilionowym obiektem została urna z prochami starodruków i rękopisów^[9][10][11] spalonych po upadku powstania warszawskiego w Bibliotece Ordynacji Krasińskich przy ul Okólnik 9.

Polona/2miliony łączy się z wprowadzeniem kilku funkcjonalności takich jak: wyszukiwanie zaawansowane, panel prasy, czy kolekcje prywatne^[12].

OMNIS

We wrześniu 2019 roku Biblioteka Narodowa zamknęła projekt Omnis^[13], w ramach wdrożono 3 e-usługi: Polona dla Bibliotek pozwalająca bibliotekom przekazywać swoje zdigitalizowane zbiory do repozytorium Biblioteki Narodowej, Zintegrowana wyszukiwarka Omnis pozwalająca na przeszukiwanie z jednego miejsca zbiorów wszystkich bibliotek w Polsce oraz Repozytorium wydawnicze e-isbn, która pozwala na udostępnianie w jednym miejscu zestandaryzowanych informacji o istniejących i planowanych publikacjach.

Patrimonium

Od stycznia 2017 r. zasoby Polony powiększane są dzięki realizacji projektu „Patrimonium – digitalizacja i udostępnienie polskiego dziedzictwa narodowego ze zbiorów Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Jagiellońskiej”. W ciągu 3 lat w ramach „Patrimonium” dwie największe książnice w Polsce zamierzają zdigitalizować i udostępnić w cyfrowej Bibliotece Narodowej ponad milion obiektów z domeny publicznej, które będzie można wykorzystać nie tylko w celach naukowych czy edukacyjnych, ale także artystycznych i komercyjnych.

Patrimonium – zabytki piśmiennictwa

Rozpoczęty w lipcu 2020 roku projekt jest kontynuacją projektu Patrimonium^[14]. Do czerwca 2022 roku zdigitalizowane zostanie 140 tys. obiektów, w tym ponad 20 tys. starych druków, 4 tys. map oraz 2,5 tys. rękopisów^[15].

Funkcjonalności

Wyszukiwanie proste

Wyszukiwanie proste umożliwia formułowanie prostych zapytań odnoszących się do jednej lub dwóch metadanych (np. autor, tytuł; autor, słowo kluczowe; tytuł, data).

Wyszukiwanie pełnotekstowe

Zaznaczenie opcji Przeszukuj treść spowoduje, że wyszukiwarka będzie przy przeszukiwaniu uwzględniać treści obiektów cyfrowych dostępnych w Polonie. Funkcjonalność uwzględnia obiekty, które posiadają warstwę tekstową (OCR), lub powstały jako pliki cyfrowe (np. natywne pliki pdf). Przy takim wyszukiwaniu część dokumentów nie zostanie uwzględniona: przede wszystkim rozmaite zbiory ikonograficzne, mapy oraz rękopisy, ale także niektóre stare druki czy dokumenty drukowane o niestandardowej typografii.

Wyszukiwania zaawansowane

Wyszukiwanie zaawansowane pozwala na szczegółowe zapytanie i odnalezienie w Polonie konkretnego obiektu lub grupy obiektów o pożądanych cechach. Kryteria wyszukiwania to rozwijane listy, które umożliwiają zawężenie wyszukiwania do konkretnych metadanych obiektu: tytułu, autora, miejsca wydania, słowa kluczowego, wydawcy, częstotliwości wydawania (dla czasopism), źródła (czyli miejsca, gdzie przechowywany jest fizyczny obiekt, np. Biblioteka Narodowa, Biblioteka Jagiellońska), sygnatury. Możliwe jest również wyszukiwanie pełnotekstowe dzięki wprowadzeniu w kryteriach pola treść.

Kryteria mogą być łączone za pomocą podstawowych operatorów logicznych: ORAZ (służącego do bezwzględnego łączenia poszukiwanych metadanych) i LUB (pozwalającego na uzyskiwanie w wynikach wyszukiwania zarówno kombinacji poszukiwanych fraz, jak i ich wystąpień odrębnych).

Można zawęzić poszukiwane obiekty według kategorii obiektów (tj. książki, czasopisma, druki ulotne, pocztówki, fotografie, grafika i rysunki, mapy i atlasy, nuty, rękopisy), a także do języka, w jakim został przygotowany dany obiekt. Należy wówczas samodzielnie wpisać w formie przymiotnikowej nazwę języka, np. „polski” lub „łaciński” (ale: „jidysz”).

Istnieje także możliwość wyszukania z dokładnością do dnia wydania obiektów pochodzących z danego zakresu czasowego (data publikacji). Jeśli interesuje nas tylko rok wydania, pozostałe wartości uzupełnią się automatycznie na 1 stycznia.

Filtrowanie wyników wyszukiwania

Wyniki wyszukiwania można filtrować korzystając z różnych faset: autor, źródło (instytucja, która dostarcza obiekty cyfrowe do Polony, np. Biblioteka Narodowa), wydawca (nazwa wydawnictwa lub imię i nazwisko drukarza), język, częstotliwość (pozwala filtrować czasopisma ze względu na częstotliwość ukazywania się, np. dzienniki, tygodniki), gatunek, słowa kluczowe oraz czas.

Faseta czas służy do filtrowania wyników według czasu powstania dokumentu. Aby to zrobić, należy samodzielnie wpisać wybrany przedział czasowy. Zakres dat można wpisać z dokładnością do dnia, ale nie jest to konieczne; w przypadku wpisania tylko daty rocznej, wartości dni i miesięcy domyślnie ustawią się na 1 stycznia. Okienko filtrowania według czasu znajduje się na samym dole panelu filtrów fasetowych.

Zakładki i notatki

Zalogowany użytkownik ma możliwość dodawania notatek i zakładek, które zapisują się na jego indywidualnym koncie. Umożliwia to m.in. łatwe przejście do konkretnej strony w wyszukanym obiekcie, dla przykładu wielostronicowej książce. Zakładki i notatki widoczne są także w kolekcjach użytkownika.

Panel prasy

W panelu prasy można systematyczne przeszukiwać wydania czasopism. Uwzględniono tylko niektóre tytuły, zwłaszcza te o wysokiej częstotliwości publikacji lub pełnej dostępności w Bibliotece Narodowej. Można filtrować tytuły prasy według miejsca wydania oraz według częstotliwości wydawania danego tytułu lub wyszukać wydawnictwo na podstawie tytułu.

 Osobny artykuł: Zdigitalizowane czasopisma Polony.

Instytucje

W Polonie prezentowane są nie tylko zbiory Biblioteki Narodowej, lecz również częściowe zbiory, zgrupowane w postaci kolekcji, z Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, Instytutu Teatralnego, Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie^[16] (częściowo publikacje na otwartych licencjach), Biblioteki XX. Czartoryskich, biblioteki Zakonu Franciszkanów w Krakowie oraz Państwowego Muzeum Etnograficznego. Lista instytucji przechowujących swoje obiekty w serwisie, dostępna jest z menu głównego^[17] pod hasłem „Instytucje”. Po wybraniu interesującej nas instytucji mamy dostęp do jej podstrony oraz stworzonych przez nią kolekcji tematycznych.

Kolekcje

Zbiory Polony mogą być udostępniane tematycznie jako grupa obiektów na stronie polona.pl. Daje to możliwość prezentowania zasobów Biblioteki Narodowej, popularyzacji wybranych fragmentów dziedzictwa kulturowego świata, a zwłaszcza dziedzictwa kulturowego Polski. Przykładami kolekcji w Polonie są: Plany Warszawy/XVI-XX wiek, Fryderyk Chopin, Wieliczka na mapach Houndiusa, Jak ułożyć psa, Polecam przeczytać Schopenhauera, Literatura Jidysh, Sztetl, Wydawnictwa konspiracyjne. Kolekcje są opisane krótkim wstępem. Obecnie w kolekcjach publicznych nie ma dostępu do opcji zakładek i notatek.

Kolekcje prywatne

Zalogowani użytkownicy mogą tworzyć własne kolekcje i gromadzić w nich obiekty.

Blog Polona

Funkcje Promocyjne spełnia Blog Polona. Jest to kolekcja kilkudziesięciu artykułów, w których omawiane są najciekawsze obiekty znajdujące się w Polonie. Artykuły uporządkowane są w kategorie takie jak „ciało”, „kulinaria”, czy „podróże”^[18].

Oprogramowanie

W tabelach pokazane są przykładowe wywołania obiektów znajdujących się w Polonie poprzez odwołanie do repozytorium cyfrowego Biblioteki Narodowej. Struktura tego rekordu opiera się na identyfikatorze (ID) nadawanym podczas digitalizacji, numeru strony, oraz (od wersji Polona 3) informacji na temat czasopisma w postaci mniej lub bardziej pełnych metadanych (w przypadku czasopism zazwyczaj jest to tytuł obiektu, data wydania, rok wydania i numer wydania).

Wersja	Przykładowy rekord
Polona 1.0	http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=241
Polona 2.0	http:/polona.pl/item/296844
Polona/2miliony (Polona 3.0)	https://polona.pl/item/krzyzacy-powiesc-historyczna,Mjk2ODQ0/1/#item
Academica	https://academica.edu.pl/reading/readSingle?cid=294633&uid=296844

Wersja	Przykładowy rekord
Polona 2.0	http://polona.pl/item/9472848/11/
Polona/2miliony	https://polona.pl/item/nasz-przeglad-organ-niezalezny-r13-nr-216-31-lipca-1935,OTQ3Mjg0OA/11/#item
Academica	https://academica.edu.pl/reading/readSingle?page=12&uid=9472848

Zobacz też

• Academica – Cyfrowa Wypożyczalnia Publikacji Naukowych
• Biblioteka Narodowa

Uwagi

1. Ze względu na fakt udostępniania w Polonie zbiorów innych instytucji, obecnie odchodzi się od nazwy cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona na rzecz samego Polona.

Przypisy

1. Licznik dostępny na www.polona.pl (dostęp:12.10.2017) ^{[martwy link]}
2. Polona [online], polona.pl [dostęp 2017-10-11] .
3. CBN Polona, „Biblioteka Narodowa” [dostęp 2017-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-07]  (pol.).
4. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2006, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2007, s. 30, ISSN 0137-2734 .
5. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2006, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2007, s. 31, ISSN 0137-2734 .
6. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2013, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2014, ISSN 0137-2734 . Brak numerów stron w książce
7. Anna S. Dębowska. Polona będzie jeszcze lepsza. Czytaj, remiksuj, udostępniaj w cyfrowej bibliotece. „Gazeta Wyborcza”, 30 lipca 2015. [dostęp 2017-09-07]. Cytat: Ale już dziś możemy mówić w Europie: „Hej, my, Polacy, mamy lepszą bibliotekę od was!”. Bartosz Stodulski opowiada o nowej technologii Polony. (pol.). brak numeru strony
8. Biblioteka Cyfrowa Polona w nowej odsłonie / Wydarzenia / Instytut Książki [online], instytutksiazki.pl [dostęp 2017-10-11]  (pol.).
9. Wielka Polona. Cyfrowa Biblioteka Narodowa ma już 2 mln obiektów, „kultura.gazetaprawna.pl” [dostęp 2017-10-12] .
10. Białe kruki w telefonie – Literatura – rp.pl [online] [dostęp 2017-10-11] .
11. Polona [online], polona.pl [dostęp 2017-10-11] .
12. POLONA/2miliony i nowe funkcjonalności – Lustro Biblioteki [online], lustrobiblioteki.pl [dostęp 2017-10-12]  (pol.).
13. O projekcie – Biblioteka Narodowa [online], www.bn.org.pl [dostęp 2020-08-28] .
14. Patrimonium – zabytki piśmiennictwa - Biblioteka Narodowa [online], www.bn.org.pl [dostęp 2020-08-28] .
15. Opis projektu Patrimonium – zabytki piśmiennictwa na stronie Komitetu Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji
16. Międzynarodowe Centrum Kultury [online], Polona.pl [dostęp 2024-01-28]  (pol.).
17. Link zewnętrzny do materiałów tematycznych z innych bibliotek
18. Polona/Blog | Przegląd Cyfrowej Biblioteki Narodowej [online], blog.polona.pl [dostęp 2017-10-12]  (pol.).strona główna serwisu

Linki zewnętrzne

• Polona – oficjalna strona internetowa
• Blog/Polona