Polonia w Wielkiej Brytanii

Polonia w Wielkiej Brytanii

Obchody 90. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę w Londynie w 2008
Populacja	821 000 (2021)
Miejsce zamieszkania	Wielka Brytania
Język	język polski, język angielski
Grupa	Polacy
Multimedia w Wikimedia Commons

Polonia w Wielkiej Brytanii – społeczność narodowości polskiej zamieszkująca terytorium Wielkiej Brytanii.

W 2018 Office for National Statistics oszacował liczbę Polonii mieszkającej na terenie Wielkiej Brytanii na 905 000 osób (w tym 832 000 osób urodzonych w Polsce)^[1]. Według statystyk brytyjskiego urzędu statystycznego, Polki w Wielkiej Brytanii rodzą rocznie 23 tysiące dzieci^[2].

Polski sklep w Wielkiej Brytanii

Polacy to pierwsza pod względem liczebności grupa narodowościowa imigrantów w Wielkiej Brytanii^[3], a język polski to drugi co do popularności język w Anglii i trzeci w Wielkiej Brytanii (po angielskim i walijskim), z około 1% populacji posługującym się nim na co dzień^[4][5].

Największe ośrodki emigracyjne to: Birmingham, Bradford, Edynburg, Glasgow, Londyn (około 110 tys.) najwięcej w dzielnicy Ealing oraz Hounslow^[6], a następnie miasta Manchester^[7] oraz Peterborough (około 24 tys.)^[8].

Polonię brytyjską można datować od okresu powstania listopadowego, kiedy to do Londynu dotarła pierwsza polska emigracja polityczna^[9].

Demografia

W 1931 roku liczba Polaków w Wielkiej Brytanii wynosiła 44 642 osób, a w 1951 roku – 162 339 osób^[10][11].

W 2003 przed wejściem Polski do Unii Europejskiej w Wielkiej Brytanii mieszkało około 69 tysięcy Polaków^[12]. Dziesięć lat później w Wielkiej Brytanii mieszkało około 688 000 Polaków urodzonych w Polsce^[3], co było skutkiem szczególnie szybko rosnącej ich liczby w latach 2004-2008, czyli od wejścia Polski do UE do początku kryzysu gospodarczego z Wielkiej Brytanii^[13].

Na koniec 2017 brytyjski urząd statystyczny oszacował liczbę Polonii mieszkającej na terenie Wielkiej Brytanii na około 1 mln 21 tysięcy osób^[14]. W kolejnych latach ich liczba znacznie zmalała do 682 000 w czerwcu 2021 roku^[15], co miało związek z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, a także z trudnościami na rynku pracy wywołanymi przez pandemię Covid-19. Spadek był skutkiem nie tylko zwiększonej liczby wyjeżdżających z UK Polaków, ale także mniejszej liczby przyjeżdżających.

Według najnowszych szacunków z 2023 roku, liczba Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii utrzymuje się na poziomie około 700–800 tysięcy. Głównymi przyczynami utrzymującej się tendencji spadkowej są zmiany w prawie imigracyjnym po Brexicie, poprawa sytuacji ekonomicznej w Polsce oraz ograniczenia związane z pandemią. Mimo to polska społeczność pozostaje jedną z największych i najbardziej aktywnych grup imigranckich w Wielkiej Brytanii, odgrywając istotną rolę w życiu gospodarczym i kulturalnym kraju.^[16]

Kultura

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, IPMS

• Instytut Piłsudskiego
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie
• Ognisko Polskie w Londynie – pierwszy polski klub, restauracja i teatr/sala wystawowa
• Polska Fundacja Kulturalna
• Polska Macierz Szkolna w Wielkiej Brytanii
• POSK Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny w Londynie^[17] – siedziba szeregu organizacji zajmujących się sprawami kombatanckimi oraz promocją polskiej kultury, oświaty i sztuki w Wielkiej Brytanii.
• Polski Uniwersytet na Obczyźnie

Przestępczość

Według statystyk National Police Chiefs’ Council z 2015 Polacy stanowili najliczniejszą grupę (10 300 osób) spośród obywateli państw Unii Europejskiej skazanych za przestępstwa popełnione na terenie Wielkiej Brytanii^[18]. W 2016 w brytyjskich więzieniach, karę pozbawienia wolności, odsiadywało ponad tysiąc Polaków^[19].

Po ogłoszeniu wyników referendum dotyczącego opuszczenia UE przez Wielką Brytanię, nasiliły się ataki na tle ksenofobicznym na Polaków m.in. w sierpniu 2016 doszło do zabójstwa z nienawiści w angielskim mieście Harlow^[20].

Prasa

• Cooltura Polish Weekly Magazine tygodnik
• Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza
• Goniec Polski tygodnik
• Nowy Czas miesięcznik
• Polski Magazyn w UK

Polacy związani z Wielką Brytanią

Jan Łaski

Paweł Edmund Strzelecki

Joseph Conrad

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Stetysz

Zofia Terné

Józef Rotblat

• Jan Łaski (1499–1560) – duchowny i działacz reformacji na terenie Anglii
• Józef Boruwłaski (1739–1837) – słynny karzeł i pamiętnikarz
• Paweł Edmund Strzelecki (1797–1873) – podróżnik, geolog, geograf, badacz i odkrywca
• Tadeusz Krępowiecki (1798–1847) – polityk i publicysta, działacz niepodległościowy, uczestnik powstania listopadowego
• Stanisław Gabriel Worcell (1799–1857) – działacz polityczny, pisarz i publicysta
• Piotr Steinkeller (1799–1854) – przedsiębiorca i bankier, pionier polskiego przemysłu
• Piotr Falkenhagen-Zaleski (1809–1883) – finansista, powstaniec listopadowy, działacz emigracyjny
• Zenon Świętosławski (1811–1875) – działacz emigracyjny, uczestnik powstania listopadowego oraz partyzantki Zaliwskiego, socjalista utopijny
• Stanisław Julian Ostroróg (1835–1890) – oficer Wojny Krymskiej, wynalazca, poeta, fotograf
• Bernard Alojzy Łubieński (1846–1933) – zakonnik, prezbiter
• Joseph Conrad (1857–1924) – pisarz angielskojęzyczny
• Konstanty Skirmunt (1866–1949) – dyplomata, długoletni ambasador II Rzeczypospolitej przy Dworze Św. Jakuba
• Józef Haller (1873–1960) – generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Dowódca wszystkich Wojsk Polskich
• Stanisław Sosabowski (1892–1967) – generał brygady, dowódca 1 Brygady Spadochronowej, z którą walczył w bitwie o Arnhem
• Jerzy Świrski (1882–1959) – kontradmirał Polskiej Marynarki Wojennej
• Teresa Łubieńska (1884–1957) – działaczka społeczna, porucznik Armii Krajowej
• Bronisław Malinowski (1884–1942) – antropolog
• Władysław Raczkiewicz (1885–1947) – prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w latach 1939–1947
• Maria Antonina Czaplicka (1886–1921) – etnografka
• Mieczysław Lubelski (1887–1965) – rzeźbiarz, ceramik
• Stanisław Rola-Arciszewski (1888–1953) – pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, publicysta wojskowy
• Józef Retinger (1888–1969) – pisarz i polityk
• Zygmunt Nowakowski (1891–1963) – pisarz, dziennikarz, aktor, reżyser, współpracownik Radia Wolna Europa
• Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891–1945) – poetka, dramatopisarka
• Zygmunt Podhorski (1891–1960) – generał brygady
• Edward Bernard Raczyński (1891–1993) – dyplomata, Prezydent RP na Uchodźstwie
• Stanisław Maczek (1892–1994) – generał dywizji Wojska Polskiego, honorowy obywatel Holandii
• Michał Tokarzewski-Karaszewicz (1893–1964) – generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, wolnomularz, teozof, duchowny Kościoła liberalnokatolickiego
• Stefan Tyszkiewicz (1894–1976) – inżynier, wynalazca
• Mieczysław Grydzewski (1894–1970) – historyk, felietonista, dziennikarz, redaktor czasopisma „Skamander” oraz tygodnika „Wiadomości Literackie”
• Wanda Gertz (1896–1958) – działaczka patriotyczna i niepodległościowa, major Wojska Polskiego, żołnierz Kedywu
• Gustaw Łowczowski (1897–1984) – żołnierz Legionów Polskich, pułkownik piechoty Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
• Klemens Rudnicki (1897–1992) – generał dywizji,
• Beata Obertyńska (1898–1980) – poetka
• Sawa (Sowietow) (1898–1951) – biskup Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, generał brygady na czas wojny Wojska Polskiego.
• Halszka Wasilewska (oficer) (1899–1961) – oficer Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
• Roman Wajda (1901–1974) – polski inżynier, podpułkownik saperów Wojska Polskiego, główny pomysłodawca budowy Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie, wykładowca i działacz polonijny w Wielkiej Brytanii
• Marian Hemar (1901–1972) – poeta, satyryk, komediopisarz, dramaturg, tłumacz poezji, autor tekstów piosenek
• Adam Ciołkosz (1901–1978) – polityk, oficer, publicysta, mąż Lidii
• Aniela Pawlikowska (1901–1980) – polska malarka, portrecistka i autorka ilustracji książkowych
• Lidia Ciołkosz (1902–2002) – działaczka socjalistyczna, publicystka, historyczka,
• Józef Mackiewicz (1902–1985) – pisarz, publicysta
• Jadwiga Harasowska (1904–1978) – wydawca
• Adam Harasowski (1904–1996) – kompozytor, szopenolog, inżynier mechanik
• Aleksandra Stypułkowska (1906–1982) – adwokatka, dziennikarka
• Feliks Topolski (1907–1989) – malarz i rysownik
• Tadek Marek (1908–1982) – inżynier, konstruktor
• Józef Rotblat (1908–2005) – fizyk, radiobiolog, Laureat Pokojowej Nagrody Nobla
• Krystyna Skarbek (1908–1952) – agentka brytyjskiego wywiadu
• Henryk Zygalski (1908–1978) – matematyk i kryptolog
• Marek Żuławski (1908–1985) – malarz, grafik, esejista
• Zofia Terné (1909–1985) – aktorka kabaretowa, kompozytorka, pianistka
• Jerzy Mirewicz (1909–1996) – TJ, prezbiter, pisarz, wykładowca i redaktor
• Lew Sapieha (1913–1990), ułan, dziennikarz i tłumacz
• Andrzej Panufnik (1914–1991) – kompozytor, dyrygent
• Edward Szczepanik (1915–2005) – polski ekonomista (doktor ekonomii), premier Rządu RP na uchodźstwie w latach 1986–1990
• Franciszek Kornicki (1916–2017) – dowódca wojskowy
• Zbigniew Makowiecki (1917–2017) – kawalerzysta, pułkownik
• Mieczysław Stachiewicz (1917) – architekt, pilot
• Hanna Segal (1918–2011) – lekarka, psychoanalityczka
• Ryszard Kaczorowski (1919–2010) – prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w latach 1989–1990
• Anna Sabbat (1924–2015) – polska działaczka emigracyjna w Wielkiej Brytanii, żona Kazimierza Sabbata, pierwsza dama
• Andrzej Ciechanowiecki (1924–2015) – historyk sztuki, marszand, mecenas kultury
• Zbigniew Pełczyński (1925) – filozof, profesor emerytowany Uniwersytetu Oksfordzkiego
• Zygmunt Bauman (1925–2017) – socjolog, filozof
• Jan Darowski (1926–2008) – poeta, eseista, tłumacz
• Leszek Kołakowski (1927–2009) – filozof, profesor na Uniwersytecie Oksfordzkim
• Bolesław Taborski (poeta) (1927–2010) – pisarz, teatrolog, krytyk literacki, tłumacz, dziennikarz BBC
• Zofia Butrym (1927–2017) – polska socjolog, specjalistka w dziedzinie pracy społecznej
• Artur Rynkiewicz (1927–2019) – minister spraw emigracji w ostatnim Rządzie RP na uchodźstwie
• Bolesław Sulik (1929–2012) – reżyser, dziennikarz, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
• Jerzy Kulczycki (wydawca) (1931–2013) – polski księgarz i wydawca
• Anna Maria Anders (1950) – polityk, senator IX kadencji Senatu RP, ambasador RP we Włoszech i San Marino, córka Władysława Andersa
• Krzysztof Śmietana – skrzypek
• Andrzej Suchcitz (1959) – historyk, publicysta, archiwista
• Radosław Sikorski (1963) – polityk, minister

Religia

Dla wiernych kościoła rzymskokatolickiego w kilkudziesięciu miastach są polskie parafie oraz odbywają się msze w języku polskim^[21]. W języku polskim odbywają się również spotkania religijne innych wyznań m.in. Świadków Jehowy^[22].

Galeria

• 
  „Lingwood”, mieszkanie Wasilewskich na Leytonstone ok. 1898
• 
  Ołtarz w pierwszym polskim kościele pw MB. Częstochowskiej, przy Devonia Road Islington
• 
  Ognisko Polskie w Londynie
• 
  Pomnik katyński na Gunnersbury, Londyn
• 
  dawne polskie kolegium Miłosierdzia Bożego nad Tamizą w Fawley Court
• 
  Rzeźba Wojtka z polskim żołnierzem w Edynburgu
• 
  Polish Air Force Memorial, dłuta Lubelskiego, w Ruislip, w Londynie
• 
  MS Batory w barwach wojennych brytyjskiej admiralicji
• 
  Kościół św. Andrzeja Boboli w Londynie, tzw. „garnizonowy”
• 
  Londyn-POSK-1992

Zobacz też

• Fawley Court
• Kościół św. Andrzeja Boboli w Londynie
• Pitsford
• Polska Misja Katolicka
• Polski Uniwersytet na Obczyźnie
• Szkoły przedmiotów ojczystych na terenie Wielkiej Brytanii
• Zjednoczenie Polskie w Wielkiej Brytanii

Przypisy

1. JakubJ. Ceglarz JakubJ. (oprac.), Polacy uciekają z Wielkiej Brytanii. Spadek o 116 tysięcy [online], money.pl, 24 maja 2019 [dostęp 2019-05-26]  (pol.).
2. Rekordowa liczba Polaków w Wielkiej Brytanii [online], Onet.pl, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-26] .
3. Table 1.3: Overseas-born population in the United Kingdom, excluding some residents in communal establishments, by sex, by country of birth, January 2013 to December 2013. Office for National Statistics, 2 lipca 2015.
4. RobertR. Booth RobertR., Polish now England’s second language [online], DAWN, 1 lutego 2013  (ang.).
5. MelissaM. Thompson MelissaM., Poles vault: Polish leaps up language list to become second most common in England [online], Mirror, 30 stycznia 2013  (ang.).
6. Dane z rejestru wyborczego potwierdzają: spada liczba Polaków w Londynie [online], Onet.pl, 6 lipca 2019 [dostęp 2019-07-06]  (pol.).
7. Polacy w Wielkiej Brytanii [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP [dostęp 2015-09-10] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-22] .
8. Polscy imigranci sobie, Brytyjczycy sobie. Raport z Peterborough [online], Onet.pl, 4 maja 2016 [dostęp 2016-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-05]  (pol.).
9. Polish London [online], BBC London, 26 maja 2005 [dostęp 2015-09-07] .
10. Colin Holmes: John Bull’s Island: Immigration and British Society 1871–1971. Basingstoke: Macmillan, 1988. Brak numerów stron w książce
11. KathyK. Burrell KathyK., Migrant memories, migrant lives: Polish national identity in Leicester since 1945, „Transactions of the Leicestershire Archaeological and Historical Society”, 76, 2002, s. 59–77 .
12. JakubJ. Krupa JakubJ., Ponad milion Polaków, „Cooltura” (35), 1 września 2017 . Brak numerów stron w czasopiśmie
13. GUS, Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004-2020 [online], stat.gov.pl [dostęp 2024-02-21]  (pol.).
14. Rekordowa populacja Polaków w Wielkiej Brytanii. bankier.pl, 2018-05-25. [dostęp 2018-05-27].
15. Population of the UK by country of birth and nationality - Office for National Statistics [online], www.ons.gov.uk [dostęp 2024-02-21] .
16. Polacy w UK: Jak Brexit Zmienił Migracyjny Krajobraz? - Portal Polonijny [online], 9 stycznia 2025 [dostęp 2025-01-09]  (pol.).
17. POSK :: Główna Strona [online], posk.org [dostęp 2018-10-21]  (ang.).strona główna serwisu
18. Polacy popełniają najwięcej przestępstw na Wyspach. Wyprzedzają imigrantów z innych krajów UE [online], Onet.pl, 21 lutego 2016 [dostęp 2016-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-22]  (pol.).
19. Londyn: tysiąc Polaków w brytyjskich więzieniach [online], Onet.pl, 29 lipca 2016 [dostęp 2016-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-01]  (pol.).
20. Polak zakatowany w Anglii. [online], 31 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-12]  (pol.).
21. Instytut Duszpasterstwa Emigracyjnego: Msze po polsku, Wielka Brytania. [dostęp 2017-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-01)].
22. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-06-06] .