Pomarańczowiec błyszczący

Pomarańczowiec błyszczący
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

Pycnoporellaceae

Rodzaj

pomarańczowiec

Gatunek

pomarańczowiec błyszczący

Nazwa systematyczna
Pycnoporellus fulgens (Fr.) Donk
Persoonia 6(2): 216 (1971)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hymenofor

Pomarańczowiec błyszczący (Pycnoporellus fulgens (Fr.) Donk) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pycnoporellus, Pycnoporellaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1852 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Hydnum fulgens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1971 r. Marinus Anton Donk, przenosząc go do rodzaju Pycnoporellus[1].

Synonimy naukowe:

  • Creolophus fulgens (Fr.) P. Karst 1879
  • Dryodon fulgens (Fr.) Quél. 1886
  • Hapalopilus fibrillosus (P. Karst.) Bondartsev & Singer 1941
  • Hydnum fulgens Fr. 1852
  • Inoderma fibrillosum (P. Karst.) P. Karst. 1881
  • Inonotus fibrillosus (P. Karst.) P. Karst. 1881
  • Microporus aurantiacus (Peck) Kuntze 1898
  • Microporus lithuanicus (Błoński) Kuntze 1898
  • Phaeolus aurantiacus (Peck) Pat. 1900
  • Phaeolus fibrillosus (P. Karst.) A. Ames 1913
  • Polyporus aurantiacus Peck 1874
  • Polyporus fibrillosus P. Karst. 1859
  • Polyporus lithuanicus Błoński 1889
  • Polystictus aurantiacus (Peck) Cooke 1886
  • Polystictus lithuanicus (Błoński) Sacc. 1891
  • Pycnoporellus fibrillosus (P. Karst.) Murrill 1905[2].

Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 1999 r., wcześniej Stanisław Domański opisywał ten gatunek pod nazwą oranżowiec pomarańczowy, a Franciszek Błoński jako hubę litewską[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój

Huba o jednorocznym owocniku, który przyrasta bokiem do podłoża, czasami jest rozpostarto-odgięty[4].

Owocnik

Owocniki występują pojedynczo lub w grupach po kilka sztuk, często ułożone są dachówkowato nad sobą. Pojedynczy owocnik ma kształt półkolisty, wachlarzowaty lub konsolowaty, szerokość do 10 cm i grubość do 3 cm. Jego nasada często jest zwężona. Powierzchnia nierówna, pofałdowana i promieniście pomarszczona. Młode okazy są filcowate i szorstkie, starsze nagie i zazwyczaj matowe. Barwa pomarańczowa lub ceglastoczerwona[4].

Miąższ

U młodych okazów gąbczasty i soczysty, u starszych włóknisty. Po wysuszeniu staje się lekki, korkowaty i kruchy, zmienia też barwę na morelowopomarańczową. Pod działaniem KOH ciemnieje i staje się malinowy[4].

Hymenofor

Rurkowy, złożony z jednej warstwy rurek o długości 3–5 mm. Wewnętrzne ściany rurek często pokrywa biały nalot. Pory rurek kanciaste o nieregularnym lub labiryntowatym kształcie. Mają średnicę od 0,4 do 1 mm. U młodych okazów pory są pomarańczowoceglaste, u starszych płowe, kruche, porozrywane i ząbkowane. Smak kwaskowaty, cierpki, zapach nieprzyjemny[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o rozmiarze (5,0–) 5,9–10,0 (–15,0) × (2,5–) 2,9–4,0 (–4,5) μm, wąsko elipsoidalne, o zaostrzonej podstawie, gładkie, bardzo cienkościenne, bezbarwne, nieamyloidalne, w KOH wybarwiają się na lekko różowy kolor. Zarodniki cechuje wyjątkowo duża różnica rozmiarów, nawet gdy pochodzą z tego samego okazu. Podstawki o rozmiarach 20–30 × 4,5–5,5 μm. Są wąsko zgrubiałe, z długimi (3,5–7 μm) sterygmami. Najczęściej występują 4 sterygmy na jednej podstawce, ale dość często zdarzają się dwie, dużo rzadziej 1 lub 3. Występują podobne do podstawek bazydiole, rzadko jednak przekraczające 20 μm długości. Cystydiole z rzadka rozrzucone w hymenium mają rozmiar (27–) 35–50 × 3–5,5 μm, zaokrąglone końce, są bezbarwne, cienkościenne, wystają ponad hymenium 25–30 μm. Występują głównie w pobliżu dna rurek wyrastając z subhymenium. Elementy budujące hymenium tworzą dość gęstą palisadę. Subhymenium ma grubość 6–10 μm. Zbudowane jest z cienkościennych i silnie rozgałęzionych strzępek o szerokości 3–8 μm i nie jest wyraźnie odgraniczone od hymenium[5].

System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne o równej szerokości, proste, z przegrodami, średnio rozgałęzione. Grubość ich ścianek jest bardzo różna w różnych częściach owocnika, zależna też od jego wieku[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Występuje na półkuli północnej[6]. W Polsce jest rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony, który w najbliższej przyszłości przejdzie do kategorii narażonych na wymarcie, jeśli nie przestaną działać czynniki zagrożenia[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Norwegii, Finlandii[3].

W Polsce spotykany jest w lasach iglastych lub mieszanych. Rozwija się na martwym drewnie szczególnie jodeł i świerków. Tylko sporadycznie obserwowano jego występowanie na drzewach liściastych, w szczególności na brzozach i topolach[3]. Bardzo często rośnie na drewnie wcześniej zaatakowanym i zepsutym przez pniarka obrzeżonego. Preferuje stare, gęste, wilgotne lasy świerkowe lub świerkowe-mieszane[5].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb niejadalny. Jest saprotrofem powodującym brunatną zgniliznę drewna[4].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]
  • gęstoporek cynobrowy (Pycnoporus cinnabarinus). Ma podobny kolor, ale różni się konsystencją miąższu oraz porami – są drobniejsze i regularne[5].
  • gąbkowiec północny (Climacocystis borealis). Jego miąższ zawsze jest elastyczny, miękki i ma przyjemny zapach[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-18].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-02].
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
  5. ↑ a b c d Pycnoporellus fulgens [online], Mycobank [dostęp 2016-01-02].
  6. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-02-08].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Atlas grzybów. Gąbkowiec północny [online] [dostęp 2011-10-21].