Poskrzypka cebulowa

Poskrzypka cebulowa
Lilioceris merdigera
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Imago
Ilustracja
Żerujące larwy
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Nadrodzina

stonki

Rodzina

stonkowate

Podrodzina

poskrzypki

Plemię

Criocerini

Rodzaj

Lilioceris

Podrodzaj

Lilioceris s.str.

Gatunek

poskrzypka cebulowa

Poskrzypka cebulowa[1], poskrzypka leśna[2] (Lilioceris merdigera) – gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych i podrodziny poskrzypek. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Europy Zachodniej po Wyspy Japońskie i Tajwan. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłefitofagami żerującymi na liliowatych.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza na łamach dziesiątego wydania Systema Naturae pod nazwą Chrysomela merdigera[3]. W rodzaju Lilioceris umieszczony został w 1913 roku przez Edmunda Reittera i stanowi jego gatunek typowy[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcz o ciele długości od 6 do 7,5 mm. Głowa jest czerwona lub czarna z czerwonymi guzkami czołowymi[5], które to są dłuższe i wyższe niż u poskrzypki liliowej[6]. Tył głowy jest przewężony bruzdą zarówno po bokach, jak i od grzbietowej strony. Dwa guzki na ciemieniu obwiedzione są wyraźną linią[5]. Czułki bywają czarne[5], czarne z czerwoną podstawą lub czerwone z dwoma początkowymi członami poczerniałymi od spodu[6]. Przedplecze jest całe czerwone lub w tylnej połowie czarne[5][6], zaopatrzone w pojedyncze, niezmodyfikowane szeregi punktów[6]. Tarczka ma czarne ubarwienie[7]. Pokrywy są czerwone, o delikatnych punktowanych rzędach i znacznie od nich szerszych, płaskich międzyrzędach (płaski jest także przed częścią opadającą międzyrząd siódmy). Punkty w części nasadowej pokryw oddalone są na odległości równe od trzech do czterech i średnic, szczególnie odlegle rozstawione w rzędzie piątym tuż za guzem barkowym[6]. Spód ciała zwykle jest czerwony z czarnymi niektórymi sternitami odwłoka[5]. Odnóża są czerwone z czarnymi wierzchołkami ud, podstawami goleni i stopami, rzadziej całe czerwone czy też rozleglej zaczernione[5][6]. Golenie są smuklejsze niż u L. schneideri. Genitalia samca mają edeagus większy oraz na szczycie smuklejszy i bardziej zaostrzony niż u L. schneideri[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Kopulacja
Jaja

Owad ten zasiedla lasy, ogrody i parki[8][7]. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłefitofagami żerującymi na liliowatych, w tym konwalii majowej[8][6], konwalijce dwulistnej[6], kokoryczce wielokwiatowej, czosnku niedźwiedzim, cebuli zwyczajnej, lilii złotogłów i lilii białej[8].

Aktywne osobniki dorosłe pojawiają się w marcu, kwietniu lub maju i spotykane są do lipca, sierpnia, a pojedynczo nawet do września[8][7][6]. Stosują ubarwienie ostrzegawcze, a ponadto zaniepokojone spadają na ziemię z podkurczonymi odnóżami i wydają skrzypliwe dźwięki odstraszające strydulując przy użyciu pokryw i odwłoka[2]. Samice składają jaja zwykle od końca kwietnia[9] lub maja, ale niekiedy zaczynają je składać później, w czerwcu czy lipcu[8][9], kończą natomiast najpóźniej we wrześniu[9]. Najczęściej wybierają do tego celu spody liści roślin żywicielskich. Jaja składane są w grupkach od dwóch do jedenastu sztuk. W temperaturze 22°C rozwój zarodkowy trwa sześć lub siedem dni[9]. Larwy osłonięte są otoczką ze śluzu i kału[8] i mają jaśniejsze niż u poskrzyki liliowej ubarwienie. Pierwsze stadium zgryza wierzch liści, a pozostałe trzy zjadają całe liście i kwiaty[9]. Przepoczwarczenie następuje w kokonie w komorze wykopanej w glebie[8][9]. Owady dorosłe nowego pokolenia pojawiają się najwcześniej w lipcu, ale dojrzałość do rozrodu osiągają dopiero po przezimowaniu[9], które odbywa się w ściółce[8].

Do parazytoidów larw tej poskrzypki należą Tetrastichus setifer z rodziny wiechońkowatych oraz gąsienicznikowate Diaparsis jucunda, Lemophagus errabundus i Lemophagus pulcher – te dwa ostatnie bywają porażane przez nadparazytoida Mesochorus lilioceriphilus. Jaja poskrzypki cebulowej porażają natomiast przedstawiciele rodzaju Anaphes z rodziny rzęsikowatych[9].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji oraz europejskiej części Rosji. W Azji podawany jest z syberyjskiej i dalekowschodniej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Kazachstanu, Mongolii, Chin, Nepalu, Korei Południowej, Japonii i Tajwanu[4][10]. Bywał też zawlekany do Ameryki Północnej[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Franciszek Adamicki i inni, Metodyka Integrowanej Produkcji Cebuli, Franciszek Adamicki, Bożena Nawrocka (red.), wyd. II, zm., Warszawa: Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Główny Inspektorat, 2015, s. 28.
  2. a b Paweł Fabijański. Płomienne klejnoty wśród liści. „Echa Leśne”, s. 15, 2022. 
  3. C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 275. (łac.).
  4. a b Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 6. Chrysomeloidea, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2010, s. 364-366, ISBN 978-87-88757-84-2.
  5. a b c d e f Andrzej Warchałowski: Klucze Do Oznaczania Owadów Polski: cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera: z. 94 Stonkowate - Chrysomelidae. Część ogólna i podrodziny Donaciinae, Orsodacninae, Criocerinae, Clytrinae, Cryptocephalinae, Lamprosomatidae, Eumolpinae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1971.
  6. a b c d e f g h i j Arved Lompe: Gattung Lilioceris Reitter. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2024-04-02].
  7. a b c Lilioceris merdigera – Poskrzypka cebulowa. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-04-02].
  8. a b c d e f g h i B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Stonkowate – Chrysomelidae, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (16), 1990. 
  9. a b c d e f g h T. Haye, M. Kenis. Biological Control Biology of Lilioceris spp. (Coleoptera: Chrysomelidae) and their parasitoids in Europe. „Biological Control”. 29 (3), s. 399-408, 2004. DOI: 10.1016/j.biocontrol.2003.09.005. 
  10. Jan Bezdek, Michael Schmitt. Subfamily Criocerinae in Löbl, I. & Smetana, A. (eds.) Catalogue of Palaearctic Coleoptera vol. 6, Corrigenda et Addenda. „Entomologische Blatter und Coleoptera”. 113 (2), s. 113-135, 2017. ISSN 0013-8835.