Lilioceris merdigera | |||||
(Linnaeus, 1758) | |||||
Imago | |||||
Żerujące larwy | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Gromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Nadrodzina | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Rodzaj | |||||
Podrodzaj |
Lilioceris s.str. | ||||
Gatunek |
poskrzypka cebulowa | ||||
|
Poskrzypka cebulowa[1], poskrzypka leśna[2] (Lilioceris merdigera) – gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych i podrodziny poskrzypek. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Europy Zachodniej po Wyspy Japońskie i Tajwan. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są fitofagami żerującymi na liliowatych.
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza na łamach dziesiątego wydania Systema Naturae pod nazwą Chrysomela merdigera[3]. W rodzaju Lilioceris umieszczony został w 1913 roku przez Edmunda Reittera i stanowi jego gatunek typowy[4].
Chrząszcz o ciele długości od 6 do 7,5 mm. Głowa jest czerwona lub czarna z czerwonymi guzkami czołowymi[5], które to są dłuższe i wyższe niż u poskrzypki liliowej[6]. Tył głowy jest przewężony bruzdą zarówno po bokach, jak i od grzbietowej strony. Dwa guzki na ciemieniu obwiedzione są wyraźną linią[5]. Czułki bywają czarne[5], czarne z czerwoną podstawą lub czerwone z dwoma początkowymi członami poczerniałymi od spodu[6]. Przedplecze jest całe czerwone lub w tylnej połowie czarne[5][6], zaopatrzone w pojedyncze, niezmodyfikowane szeregi punktów[6]. Tarczka ma czarne ubarwienie[7]. Pokrywy są czerwone, o delikatnych punktowanych rzędach i znacznie od nich szerszych, płaskich międzyrzędach (płaski jest także przed częścią opadającą międzyrząd siódmy). Punkty w części nasadowej pokryw oddalone są na odległości równe od trzech do czterech i średnic, szczególnie odlegle rozstawione w rzędzie piątym tuż za guzem barkowym[6]. Spód ciała zwykle jest czerwony z czarnymi niektórymi sternitami odwłoka[5]. Odnóża są czerwone z czarnymi wierzchołkami ud, podstawami goleni i stopami, rzadziej całe czerwone czy też rozleglej zaczernione[5][6]. Golenie są smuklejsze niż u L. schneideri. Genitalia samca mają edeagus większy oraz na szczycie smuklejszy i bardziej zaostrzony niż u L. schneideri[6].
Owad ten zasiedla lasy, ogrody i parki[8][7]. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe są fitofagami żerującymi na liliowatych, w tym konwalii majowej[8][6], konwalijce dwulistnej[6], kokoryczce wielokwiatowej, czosnku niedźwiedzim, cebuli zwyczajnej, lilii złotogłów i lilii białej[8].
Aktywne osobniki dorosłe pojawiają się w marcu, kwietniu lub maju i spotykane są do lipca, sierpnia, a pojedynczo nawet do września[8][7][6]. Stosują ubarwienie ostrzegawcze, a ponadto zaniepokojone spadają na ziemię z podkurczonymi odnóżami i wydają skrzypliwe dźwięki odstraszające strydulując przy użyciu pokryw i odwłoka[2]. Samice składają jaja zwykle od końca kwietnia[9] lub maja, ale niekiedy zaczynają je składać później, w czerwcu czy lipcu[8][9], kończą natomiast najpóźniej we wrześniu[9]. Najczęściej wybierają do tego celu spody liści roślin żywicielskich. Jaja składane są w grupkach od dwóch do jedenastu sztuk. W temperaturze 22°C rozwój zarodkowy trwa sześć lub siedem dni[9]. Larwy osłonięte są otoczką ze śluzu i kału[8] i mają jaśniejsze niż u poskrzyki liliowej ubarwienie. Pierwsze stadium zgryza wierzch liści, a pozostałe trzy zjadają całe liście i kwiaty[9]. Przepoczwarczenie następuje w kokonie w komorze wykopanej w glebie[8][9]. Owady dorosłe nowego pokolenia pojawiają się najwcześniej w lipcu, ale dojrzałość do rozrodu osiągają dopiero po przezimowaniu[9], które odbywa się w ściółce[8].
Do parazytoidów larw tej poskrzypki należą Tetrastichus setifer z rodziny wiechońkowatych oraz gąsienicznikowate Diaparsis jucunda, Lemophagus errabundus i Lemophagus pulcher – te dwa ostatnie bywają porażane przez nadparazytoida Mesochorus lilioceriphilus. Jaja poskrzypki cebulowej porażają natomiast przedstawiciele rodzaju Anaphes z rodziny rzęsikowatych[9].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji oraz europejskiej części Rosji. W Azji podawany jest z syberyjskiej i dalekowschodniej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Kazachstanu, Mongolii, Chin, Nepalu, Korei Południowej, Japonii i Tajwanu[4][10]. Bywał też zawlekany do Ameryki Północnej[8].