Posępnik, smutne drzewo, nieuśmiał, nocnik[4] (Nyctanthes L.) – rodzaj drzew należący do rodziny oliwkowatych. Obejmuje dwa gatunki rosnące w południowej Azji na obszarze od Indii po Jawę[5][6]. Jeden z gatunków – Nyctanthes arbor-tristis – ma różnorodne zastosowania i w Indiach uznawany jest za święte drzewo[5], od czasów starożytnych roślina ta jest uprawiana i w różnych miejscach spotykana jako zdziczała[7]. Uprawiana jest głównie dla swych pachnących kwiatów[7]. Otwierają się one w ciągu nocy i przed świtem opadają na ziemię. Stanowią źródło olejków aromatycznych i pomarańczowego barwnika (kolor z czasem blednie), stanowią też tani zamiennik szafranu[5]. Liście używane są do polerowania drewna[7] jak papier ścierny[8]. N. arbor-tristis jest też ważną rośliną leczniczą w Ajurwedzie, o wszechstronnych zastosowaniach leczniczych. Potwierdzono obecność szeregu substancji czynnych w różnych organach rośliny[9].
Naukowa nazwa rodzajowa utworzona została z greckich słów nykhta (noc) i anthos (kwiat) z powodu nocnego kwitnienia tych roślin. Nazwa zwyczajowa polska nawiązuje do nazwy gatunkowej indyjskiego przedstawiciela rodzaju arbor-tristis znaczącego „smutne drzewo”. Nazwa ta nadana została roślinie z powodu nieciekawego widoku, jaki prezentuje w ciągu dnia[9].
Obupłciowe, siedzące po kilka w niewielkich wierzchotkach tworzących szczytowe kwiatostany wiechowate[6]. Kwiatostan jest owłosiony, a u nasady kwiatów znajdują się przysadki. Kielich walcowato-jajowaty. Płatki korony zrośnięte w dole w rurkę, w górze rozpostarte szeroko, w liczbie 4-8. Pręciki dwa, bardzo krótkie. Zalążnia dwukomorowa, zwieńczona walcowatą szyjką słupka, na końcu z płytko wyciętym, dwudzielnym znamieniem[7].
Rodzaj zaliczany jest do plemieniaMyxopyreae Boerlage zajmującego bazalną pozycję w obrębie rodziny oliwkowatychOleaceae[2].
W niektórych ujęciach rodzaj ten klasyfikowany był do rodziny werbenowatychVerbenaceae[7] (zaproponował to Airy Shaw w 1952[8]). Niektórzy badacze postulowali też wyodrębnienie rodzaju we własnej rodzinie Nyctanthaceae J. Agardh[8].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑Nazwy polskie rodzaju według: Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 378. (pol.).
↑ abcK. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 298, 304. ISBN 978-3-642-62200-7.
↑ abcdefghNyctanthes L.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-12-01].