Powroźnik

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: powroźnik – rzemieślnik wykonujący liny i powrozy.

Powroźnik

wieś
Cerkiew pw. św. Jakuba Młodszego Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Liczba ludności (2022)	1744[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370[3]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454853
Położenie na mapie Polski Powroźnik
Położenie na mapie województwa małopolskiego Powroźnik
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Powroźnik
Położenie na mapie gminy Muszyna Powroźnik
49°22′14″N 20°56′58″E/49,370556 20,949444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy kościół parafialny pw. św. Judy Tadeusza

Powroźnik (j. łemkowski Поворозник) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.

Leży pomiędzy Krynicą-Zdrojem a Muszyną. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Historia

Powroźnik powstał najprawdopodobniej w XIV w. Pierwsza wzmianka historyczna o tej miejscowości pochodzi z aktu darowizny wydanego przez króla Władysława Jagiełłę w 1391 r. Kolejna wzmianka pochodzi z 1565 r. i mówi o wsi ruskiej lokowanej na prawie wołoskim przez biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. W 1637 r. erygowano w Powroźniku parafię unicką.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Powroźnik”^[4].

W 1940 r. około 100 Łemków wyemigrowało z Powroźnika na Ukrainę pod naciskiem Niemców. W ramach akcji „Wisła” w 1947 r. wysiedlono z Powroźnika kolejne 451 osób. Wyjątkiem były rodziny mieszane oraz osoby zasłużone takie jak np. łemkowscy kurierzy. Na teren Powroźnika napłynęły dwie grupy góralskie, tzw. biali górale z okolic Łącka i Kamienicy oraz czarni górale z okolic Piwnicznej i Rytra. W 1951 r. decyzją biskupa tarnowskiego zlikwidowano parafię greckokatolicką w Powroźniku i erygowano parafię rzymskokatolicką.

W miejscowości znajdują się stacja kolejowa, staw Czarna Młaka^[5], kładka pieszo-rowerowa, sezonowa pijalnia wody Jakubianka, nowoczesna oczyszczalnia ścieków dla Krynicy-Zdroju, cerkiew wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz Sala Królestwa Świadków Jehowy^[6].

Miejsce krzyżowania się szlaków turystycznych. Odwierty i rozlewnie wód mineralnych.

Demografia

Ludność według spisów powszechnych w 2009 według PESEL^{[7][8][9][10]}.

Budynki mieszkalne Rok 1900 1921 1931 2002 Liczba 140 160 195 285

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[7] Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie Liczba 42 500 235 91

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[11].

• Cerkiew, obecnie kościół parafialny pw. św. Jakuba.
  

Drewniana cerkiew z 1604 r. pod wezwaniem św. Jakuba Młodszego Ap. (obecnie kościół rzymskokatolicki w parafii św. Jakuba Mł. Apostoła w dekanacie Krynica-Zdrój). Przypuszcza się, że zakrystia jest jeszcze starsza i służyła jako pierwsza cerkiew już w XVI w. Wskazują na to bogate malowidła na ścianach i na sklepieniu pomieszczenia. Główna wieża kościoła jest późniejsza i pochodzi z 1780 r. Oryginalnie cerkiew zbudowana była na innym miejscu. Została przeniesiona w 1813 r. ze względu na zagrożenie powodziowe.

Ikonostas znajdujący się dziś w cerkwi w Powroźniku pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku. Najstarsze ikony w cerkwi pochodzą z początku XVI wieku (ikona Aarona). Ponieważ cerkiew służy dziś wiernym obrządku rzymskokatolickiego, ikonostas jest nienaturalnie przesunięty na tylną ścianę prezbiterium.

Cerkiew, włącznie z cenną zakrystią, jest dostępna dla zwiedzających bezpośrednio po niedzielnych nabożeństwach.

Szlaki turystyczne

Żegiestów-Zdrój – Pusta Wielka (1061 m) – Runek (1082 m) – Przełęcz Krzyżowa – Krynica-Zdrój – Góra Parkowa (741 m) – Powroźnik – Leluchów

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109529
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 972 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
5. Powroźnik. Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna
6. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-14] .
7. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
9. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
10. Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
11. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .

Bibliografia

• ks. Bogusław Zawiślak. Przewodnik po cerkwi św. Jakuba Mł. Ap. w Powroźniku. Powroźnik 2007. ISBN 978-83-923771-3-9

Linki zewnętrzne

• Powroźnik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 895 .