Pozłotka (owady)

Pozłotka
Callicera
Panzer, 1809
Ilustracja
Pozłotka dziuplówka na ryc. 10
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

muchówki

Podrząd

muchówki krótkoczułkie

Rodzina

bzygowate

Podrodzina

Eristalinae

Plemię

Callicerini

Rodzaj

Callicera

Synonimy
  • Calicera Billberg, 1820
Multimedia w Wikimedia Commons

Pozłotka[1] (Callicera) – rodzaj muchówek z rodziny bzygowatych i podrodziny Eristalinae. Występuje w krainach: nearktycznej, palearktycznej i indomalajskiej części krainy orientalnej. Związany z lasami pierwotnymi. Larwy należą do saproksylofagicznych lignifili i rozwijają się w zalanych próchnowiskach i dziuplach. Owady dorosłe żerują na nektarze i upodobnione są do pszczół.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Muchówki o przeciętnych rozmiarach[2] i przysadzistym ciele, ubarwieniem i pokrojem upodobnione do pszczół[2][3][4]. Głowę mają stosunkowo małą, o szerokiej i nieco wysuniętej ku dołowi twarzy, pośrodku zaopatrzonej w nieduży wzgórek twarzowy[2]. Czułki są silnie wydłużone, a pierwszy człon ich biczyka ma aristę osadzoną szczytowo[2][3][4]. Samce są holoptyczne, a samice dychoptyczne. Ponadto samce mają silnie owłosione oczy złożone, podczas gdy u samic często są one zupełnie bezwłose. Tułów ma metalicznie połyskujący i ciemno ubarwiony oskórek porośnięty długim owłosieniem. Przyciemnienie skrzydeł jest szczególnie widoczne przy ich przednim brzegu. Ich użyłkowanie cechuje się położeniem żyłki poprzecznej radialno-medialnej na wysokości przedniej połowy drugiej komórki medialnej. Jedyną modyfikacją odnóży są skrócone stopy przedniej ich pary. Odwłok ma owalny zarys, ciemno ubarwiony oskórek i długie owłosienie[2].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Owady te zasiedlają głównie lasy pierwotne i mają bardzo wąskie wymagania siedliskowe. Larwy są saproksyliczne[3][4]. Należą do saproksylofagicznych lignifili ściśle związanych z fitotelmami. Rozwijają się w próchnowiskach i dziuplach[3][4][5] położonych wysoko na starych drzewach i pozostających przez wiele lat zalanych wodą lub silnie zawilgoconych (rozwój larwy jest wieloletni). Są dobrymi biowskaźnikami lasów naturalnych[3][4]. Nawet w lasach o bogatym starodrzewiu sanitarna wycinka obumierających i martwych drzew z fitotelami całkowicie eliminuje pozłotki[4]. Owady dorosłe również zaliczają się do arborikoli, jednak pojawiają się na przecinkach, leśnych duktach i ścieżkach czy śródleśnych łąkach, gdzie zniżają lot, m.in. celem żerowania na nektarze kwiatów[3][1]. Niektóre gatunki wykazują w tym względzie specjalizację, np. C. spinolae w stosunku do kwiatów bluszczu pospolitego[6].

Rodzaj ten rozprzestrzeniony jest w krainach: nearktycznej, palearktycznej i indomalajskiej części krainy orientalnej. W Palearktyce stwierdzono 12 gatunków, z których w Europie występuje sześć[3]. W Polsce stwierdzono dwa gatunki – C. aenea i C. rufa[7], pierwszy umieszczony został na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce ze statusem gatunku bliskiego zagrożenia (NT)[8], natomiast drugi widziany był w Polsce zaledwie dwa razy, w tym raz w XIX wieku[1].

Większość gatunków europejskich związana jest z pierwotnymi lasami z udziałem starych dębów i buków[3][4], jednak C. rufa związana jest z pierwotnymi starodrzewiami sosnowymi[4]. Wszystkie są rzadko spotykane[3][4].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj ten wprowadzony został w 1809 roku przez Georga Wolfganga Franza Panzera. Należą do niego m.in.[9]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Callicera aenea – Pozłotka dziuplówka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-06-23].
  2. ↑ a b c d e Regina Bańkowska: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera, zeszyt 34 – Syrphidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1963.
  3. ↑ a b c d e f g h i Zorica Nedeljković, Marija Miličić, Laura Likov, Snezana Radenkovic,. New records of the genus Callicera Panzer, 1806 (Diptera: Syrphidae) from Serbia. „Acta entomologica serbica”. 20. s. 59-66. DOI: 10.5281/zenodo.45389. 
  4. ↑ a b c d e f g h i Erikas Lutovinovas, Žilvinas Pūtys. Callicera aenea (Fabricius, 1781) - new to the fauna of Lithuania (Diptera: Syrphidae). „Bulletin of Lithuanian Entomological Society”. 3 (31), s. 114-117, 2019. 
  5. ↑ Michael D. Ulyshen, Chapter 5. Saproxylic Diptera, [w:] Saproxylic Insects: Diversity, Ecology and Conservatio, Springer, 2018 (Zoological Monographs), s. 167-191, DOI: 10.1007/978-3-319-75937-1_5.
  6. ↑ Hannes Petrischak. Blütenbesuchende Insekten an Efeu (Hedera helix). „Entomologie heute”. 27, s. 103-123, 2015. 
  7. ↑ Łukasz Mielczarek, Robert Żóralski,: Lista gatunków Syrphidae Polski (Diptera, Syrphidae). 2009-2021. [dostęp 2021-06-23].
  8. ↑ Andrzej Palaczyk, Bogusław Soszyński, Anna Klasa, Cezary Bystrowski, Waldemar Mikołajczyk, Wiesław Krzemiński: Diptera. Muchówki. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 38-44. ISBN 83-901236-8-1.
  9. ↑ genus Callicera Panzer, 1809. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2021-06-23].