Prosopanche

Prosopanche
Ilustracja
Kwiat Prosopanche americana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

magnoliopodobne

Rząd

pieprzowce

Rodzina

kokornakowate

Rodzaj

Prosopanche

Nazwa systematyczna
Prosopanche A. Bary
Abh. Naturf. Ges. Halle 10: 267. 1868[3]
Typ nomenklatoryczny

P. burmeisteri A. Bary[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Prosopanche – rodzaj pozbawionych liści, bezzieleniowych roślin pasożytniczych z rodziny kokornakowatych (Aristolochiaceae). Należą do niego 3 gatunki[4] występujące w Ameryce Południowej i w Środkowej[5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Organy podziemne
Pozbawione liści organy podziemne składają się z rosnącego poziomo kanciastego lub okrągłego, mięsistego ryzomatoidu. Trudno określić, czy twór ten jest pędem czy korzeniem. Na kantach lub na całej powierzchni twór ten pokryty jest krótkimi brodawkami o skorkowaciałych wierzchołkach. Gdy roślina natrafia na korzeń rośliny żywicielskiej z brodawek wyrastają nierozgałęzione i cienkie korzenie-przyssawki wnikające w tkanki żywiciela[6].
Kwiaty
Okazałe lub średnich rozmiarów, wyrastają pojedynczo z wnętrza ryzomatoidu. Nad powierzchnię ziemi wystaje zwykle tylko górna część kwiatu – mięsiste wyrostki na szczycie listków okwiatu, osiągające do 30 cm długości. Rzadko kwiaty pozostają pod powierzchnią ziemi. Są promieniste i obupłciowe. Okwiat składa się z pojedynczego okółka 3–4 mięsistych i połączonych listków, najczęściej barwy czerwonobrązowej[6]. Poza tym białej, czerwonej, różowej lub brązowej[7]. Pręciki zwykle w takiej samej liczbie jak liczba listków okwiatu tj. 3-4 (rzadko 5) tworzą zwykle jeden okółek w formie stożka, wokół którego dodatkowo znajduje się okółek prątniczków. Słupek jest dolny z pojedynczą komorą utworzoną z trzech (rzadziej czterech) owocolistków. Łożysko zawiera bardzo liczne zalążki zanurzone w jego tkance. Ma postać szerokich listew[6]. Pojedyncza szyjka słupka zakończona jest główkowatym znamieniem[5].
Owoc
Podczas dojrzewania wypełniające wnętrze zalążni tkanki łożyska rozpuszczają się tworząc papkowatą masę. Owocnia zawsze mniej lub bardziej drewnieje[7]. Powstają duże, jagodowe owoce (u niektórych gatunków torebki[7]) zawierające wiele drobnych nasion[5]. Nasiona okryte są twardymi łupinami nasiennymi, pod którymi znajdują się: obielmo, bielmo i niezróżnicowany zarodek[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny z tego rodzaju pasożytują na korzeniach innych roślin, przy czym niektóre gatunki specjalizują się w określonych gatunkach żywicieli, najczęściej drzewach z rodzaju jadłoszyn (Prosopis)[6]. Kwiaty zapylane są przez muchówki i chrząszcze, najczęściej omarlicowate. Wabione są one zapachem padliny oraz obficie zgromadzonymi białkami i tłuszczami w tkankach po wewnętrznej stronie zmięśniałego okwiatu. Wąskie szczeliny między listkami okwiatu osłonięte są włoskami co utrudnia wyjście owadom z kwiatu. Wydostają się one dopiero wówczas, gdy włoski więdną[6]. W kwiatach roślin z tego rodzaju stwierdzono także termogenezę. Nasiona rozsiewane są przez ssaki[2]. Owoce są chętnie zjadane przez pancerniki[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Jak w przypadku innych roślin pasożytniczych, redukcja organów sprawiła, że systematycy bardzo rozmaicie sytuowali tę grupę roślin. W systemie Cronquista (1981) Hydnoraceae zaliczane były do bukietnicowców Rafflesiales. W systemie Takhtajana (1997) i Reveala umieszczane były w monotypowym rzędzie Hydnorales obok Rafflesiales[5]. Dopiero w początkach XXI wieku dzięki badaniom molekularnym odkryto ich filogenetyczną przynależność do pieprzowców (Piperales)[8]. Do systemu APG III (2009) włącznie rodzaj klasyfikowany był w obrębie rodziny piestrzennikowatych Hydnoraceae w obrębie pieprzowców. W systemie APG IV (2016) rodzina ta włączona została do kokornakowatych (Aristolochiaceae) jako klad (w randze podrodziny Hydnoroideae Walpers) siostrzany dla podrodziny Aristolochioideae Link. Rodzaj jest siostrzanym dla rodzaju piestrzennik Hydnora[2].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-05] (ang.).
  3. ↑ a b Prosopanche. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-08-05].
  4. ↑ a b Prosopanche. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-08-05].
  5. ↑ a b c d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 169. ISBN 1-55407-206-9.
  6. ↑ a b c d e f g Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 390-391, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
  7. ↑ a b c L. Watson, M. J. Dallwitz: Hydnoraceae. [w:] The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval [on-line]. [dostęp 2010-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-20)]. (ang.).
  8. ↑ Nickrent D. L. i in. 2002. Molecular data place Hydnoraceae with Aristolochiaceae. American J. Bot. 89