Protel

Protel
Proteles
I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1824[1]
Ilustracja
Protel grzywiasty (P. cristata)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

kotokształtne

Infrarząd

Viverroidea

Rodzina

hienowate

Podrodzina

protele

Rodzaj

protel

Typ nomenklatoryczny

Proteles lalandii I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1824 (= Viverra cristata Sparrman, 1783)

Synonimy
gatunki

3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Protel[3] (Proteles) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny proteli (Protelinae) w obrębie rodziny hienowatych (Hyaenidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje dwa żyjące współcześnie gatunki występujące w południowej i wschodniej Afryce[4][5].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 55–80 cm, długość ogona 20–30 cm; masa ciała 8–12 kg[6][7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1824 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire w artykule o protelach opublikowanym na łamach Bulletin des Sciences par la Société philomathique de Paris[1]. Na gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył (oznaczenie monotypowe) protela grzywiastego (P. cristatus).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Proteles: gr. προ pro ‘blisko, w pobliżu’; τεληεις telēeis ‘idealny’[8].
  • Geocyon: gr. γεω- geō- ‘ziemny-’, od γη ‘ziemia’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’[9]. Typ nomenklatoryczny (oznaczenie monotypowe): Proteles lalandii I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1824 (= Viverra cristata Sparrman, 1783).

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą dwa występujące współcześnie gatunki[10][3]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[3] Podgatunki[6][4][7] Rozmieszczenie geograficzne[6][4][7] Podstawowe wymiary[6][7][a] Status
IUCN[11]
Proteles cristatus (Sparrman, 1783) protel grzywiasty gatunek monotypowy większość południowej Afryki (południowa Angola, południowa Zambia, południowo-zachodni Mozambik, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka) DC: 55–80 cm
DO: 20–30 cm
MC: 8–14 kg
 LC 
Proteles septentrionalis W. Rothschild, 1902 gatunek monotypowy wschodnie wybrzeże Afryki (południowy Egipt, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Etiopia, Somalia, Kenia, północno-wschodnia Uganda do środkowej Tanzanii) brak danych  NE 

Kategorie IUCN:  LC gatunek najmniejszej troski;  NE gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu dzisiejszej Południowej Afryki[12]:

  1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b I. Geoffroy Saint-Hilaire. Sur le Protèle de Lalande (Protèles Lalandii), type du nouveau genre Protèle. „Bulletin des Sciences par la Société philomathique de Paris”. Année 1824, s. 139, 1824. (fr.). 
  2. J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 30. (niem.).
  3. a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 424. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  5. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Proteles. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-29].
  6. a b c d K.E. Holekamp & J.M. Kolowski: Family Hyaenidae (Hyenas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 252. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  7. a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 662. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  8. Palmer 1904 ↓, s. 578.
  9. Palmer 1904 ↓, s. 293.
  10. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
  11. Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
  12. L. Werdelin & N. Solounias. The Hyaenidae: taxonomy, systematics and evolution. „Fossils and Strata”. 30, s. 42, 1991. (ang.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]