Pryzmat Amiciego

1
2
3
Pryzmat dachowy Amiciego

Pryzmat Amiciego (pryzmat dachowy, prostokątny pryzmat dachowy, pryzmat Porro)[1] – odwracający obraz i zmniejszający aberrację chromatyczną element przyrządów optycznych, np. „szukaczy” teleskopów optycznych lub refraktometrów Abbego[2]. Jego pomysłodawcą był włoski astronom, optyk, botanik i matematyk – Giovanni Battista Amici (1786–1863)[3].

Odkrycie i zasada działania

[edytuj | edytuj kod]
1
2
Podwójny pryzmat Amiciego
(kolor niebieski – szkło kronowe, kolor żółty – flint
Po lewej:
Pryzmat à vision directe

Innowacyjny pomysł G.B. Amiciego, który w przyszłości umożliwił rozwój technik mikroskopowych i technik obserwacji astronomicznych, dotyczył możliwości zmniejszenia dyspersji światła przez połączenie początkowo dwóch, a następnie trzech pryzmatów, sporządzonych z materiałów o różnym współczynniku dyspersji. Pierwszy taki pryzmat achromatyczny[a], który załamuje światło nie rozszczepiając go, Amici otrzymał sklejając[b] pryzmaty wykonane ze szkła kronowego i flintu[4][5]. Sklejenie dwóch takich pryzmatów (ścianką z flintu) było kolejnym krokiem, prowadzącym do otrzymania pryzmatu znanego dzisiaj jako à vision directe – rozszczepiającego światło bez jego załamania[4]. Amici nie opublikował swoich wynalazków – zostały opisane przez G.B. Donatiego w latach 1862 i 1866[6][7].

Współczesne zastosowania

[edytuj | edytuj kod]
Pryzmat Amiciego do amatorskich obserwacji astronomicznych
Szukacz teleskopu optycznego

Współcześnie popularne są tzw. dachowe pryzmaty Amici, które odwracają wiązkę o 90° i obracają obraz o 180°[3]. Umożliwiają prostowanie obrazów odwróconych przez obiektywy. Pryzmaty te często są używane w parach, co pozwala przemieszczać wiązki nie zmieniając ich kierunku. Zachodzi w nich całkowite wewnętrzne odbicie do 100%. Standard wykonania i cena zależą od potencjalnego zastosowania, np. w urządzeniach do badań naukowych lub w amatorskim sprzęcie do obserwacji astronomicznych. Oferowane są pryzmaty o coraz doskonalszej płaskości powierzchni. Stosowane są też specjalne powłoki wewnętrzne i zewnętrzne, np. powłoki antyrefleksyjne na powierzchniach wejścia i wyjścia wiązki lub powłoki z aluminium (z czarną farbą ochronną lub lustrzane)[1].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W podręczniku Mieczysława Jeżewskiego „Fizyka” z 1953 r. oraz w „Słowniku fizycznym” (wyd. Wiedza powszechna, 1984) „pryzmat achromatyczny” opisano nie przytaczając nazwiska Amiciego.
  2. ↑ Do sklejania pryzmatów używano balsamu kanadyjskiego.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Knight Optical (UK): Pryzmaty do odwracania obrazu. www.optyka-precyzjna.pl. [dostęp 2012-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-18)].
  2. ↑ T. Neumann: Pomiar współczynnika załamania światła oraz wyznaczanie stężeń roztworów za pomocą refraktometru Abbego (rys. 9.6, 9.9). [w:] Materiały dydaktyczne. Biofizyka [on-line]. www.mif.pg.gda.pl. [dostęp 2012-08-29]. (pol.).
  3. ↑ a b R. Kotowski: Zjawisko całkowitego odbicia w pryzmacie Amici (rys. 10). [w:] Materiały dydaktyczne Polsko-Japońskiej Wyższej Szkoły Technik Komputerowych [on-line]. edu.pjwstk.edu.pl. [dostęp 2012-08-30]. (pol.).
  4. ↑ a b Mieczysław Jeżewski: Fizyka. Podręcznik dla wyższych szkół technicznych, rozdz. Zasady optyki geometrycznej > Wielkość dyspersji pryzmatu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1953, s. 408-409.
  5. ↑ Praca zbiorowa, red. Jerzy Kuryłowicz i wsp.: Słownik fizyczny, hasło „pryzmat achromatyczny”. Warszawa: Wiedza powszechna, 1984, s. 326. ISBN 83-214-0053-1.
  6. ↑ G. B. Donati, ""Intorno alle strie degli spettri stellari (On lines in stellar spectra)," Il Nuovo Cimento, nr 15, s. 292-304 (1862).
  7. ↑ G. B. Donati, "Intorno alle strie degli spettri stellari (On lines in stellar spectra)," Annali del Reale Museo di Fisica e Storia Naturale di Firenze nr 1, s. 1-20 (1866)