Przygórze

Zobacz też: Przygórze w innych znaczeniach tej nazwy.

Przygórze

wieś
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przygórzu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Nowa Ruda
Wysokość	440–510 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	743[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-431[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0854417
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda Przygórze
Położenie na mapie Polski Przygórze
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Przygórze
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Przygórze
50°36′25″N 16°33′30″E/50,606944 16,558333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej położony na terenie dawnej huty „Barbara”

Pomnik górnika

Przygórze (do 1945 r. niem. Köpprich) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda.

Położenie

Przygórze leży niedaleko Przełęczy Woliborskiej, w dolinie Piekielnicy, u stóp Gór Sowich, między Woliborzem a Jugowem, na wysokości około 440–510 m n.p.m.^[4]

Podział administracyjny

Integralne części wsi Przygórze^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0854430	Buczyna	osada leśna
0854423	Huta Barbara	część wsi

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.

Historia

Ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z czasów neolitu, ale o obecnej wsi źródła wspominają dopiero w 1699 roku, kiedy Przygórze było kolonią Woliborza^[4]. Nieco wcześniej, bo już w roku 1655 w okolicy istniała huta szkła^[4]. Później wydobywano tu rudy żelaza i miedzi, a w 1793 roku powstała tu pierwsza kopalnia, dostarczająca węgiel kamienny wysokiej jakości^[4]. W XIX wieku źródłem utrzymania mieszkańców oprócz górnictwa było tkactwo, w 1825 roku były tu 23 domy w tym młyn wodny i tartak, a w 1840 roku było 36 domów^[4]. W połowie XIX wieku w Przygórzu powstała huta żelaza „Barbara-hűtte”, po wyczerpaniu złóż rudy zakład przekształcono w wytwórnie maszyn dla kopalni noworudzkich^[4].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[7]:

• budynki huty „Barbara”, z drugiej połowy XIX wieku:
  • trzy hale produkcyjne,
  • budynek rozdzielni elektrycznej,
  • budynek narzędziowni i stołówki,
  • hala wtryskarek,
  • kotłownia,
  • warsztaty i magazyn,
  • elewacja magazynu.

Inne zabytki^[4]:

• kilka zabytkowych domów tworzących zespół górniczego osiedla mieszkalnego z około 1910 roku,
• kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Przygórzu zbudowany w okresie międzywojennym^[8],
• pomnik górnika postawiony w 1966 roku z okazji 1000-lecia Państwa Polskiego.

Przemysł

Na terenie wsi w latach dziewięćdziesiątych XX wieku stworzono największy zakład ziemi noworudzkiej, ZPAS S.A. (Zakład Produkcji Automatyki Sieciowej). Przedsiębiorstwo usytuowane jest na terenie dawnej kopalni węgla kamiennego „Rudolf” (po 1945 r. kopalnia węgla kamiennego „Bolesław”) oraz byłej huty „Barbara”.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 111713
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1062 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 315–318. ISBN 83-85773-12-6.
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. GUS. Rejestr TERYT.
7. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 79. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
8. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego [online] [dostęp 2017-12-27] .

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
• K.Radwański, M.Szymczak; Atlas gór Polski: Sudety. Karpaty. Góry Świętokrzyskie; Wyda. ExpressMap; Warszawa 2008, ISBN 83-60120-64-1.
• M. Staffa, Przewodniki turystyczny, Wędrówka przez Sudety Środkowe, Wyd. PTTK „Kraj”, Kraków 1982 r., ISBN 83-00-00476-9.
• Mapa Sudety Środkowe, cz. zachodnia skala 1:40 000, wyd. PLAN, Jelenia Góra 2003 ISBN 83-88049-31-3.

Linki zewnętrzne

• Turystyczny Serwis informacyjny o Przygórzu i Górach Sowich – Galerie aktualnych i historycznych zdjęć z Przygórza i Gór Sowich.. sowirower.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].