Przymiotno alpejskie

Przymiotno alpejskie
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

przymiotno

Gatunek

przymiotno alpejskie

Nazwa systematyczna
Erigeron alpinus L.
Sp. Pl.: 864 (1753)[3]
Synonimy
  • Stenactis alpina (L.) Cass.
  • Tessenia alpina (L.) Bubani
  • Trimorpha alpina (L.) Gray[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiatostany

Przymiotno alpejskie[4] (Erigeron alpinus L.) – gatunek roślin z do rodziny astrowatych.

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w górach Europy (Alpy, Apeniny, Pireneje, Karpaty, góry Półwyspu Bałkańskiego), górach Kenii i Etiopii oraz na Kaukazie[5]. W Polsce występuje tylko w Tatrach i jest bardzo rzadki. Znaleziony tutaj został dopiero w 1969[6]. W polskich Tatrach podawany był z dwóch tylko stanowisk: Wyżnie w Dolinie Małej Łąki oraz pod Rzędami Tomanowymi na wysokości 1520–1700 m n.p.m. Na pierwszym z tych stanowisk po 2000 nie został odnaleziony. Poza tymi stanowiskami w Tatrach występuje jeszcze tylko w słowackich Tatrach Bielskich[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Prosto lub łukowato wzniesiona, pojedyncza lub rozgałęziona, o wysokości od kilku do 40 cm, rzadko do 45 cm. Jest zielona i szorstko owłosiona wielokomórkowymi włoskami różnej długości[8].
Liście
Zebrane w rozety przyziemne (u nasady łodygi zwykle jest ich kilka płonnych) i łodygowe. Dolne liście są eliptyczne, jajowatolanetowate lub odwrotnie jajowate, o długości do 14 cm i szerokości do 1,7 cm. Osadzone na krótkim, oskrzydlonym ogonku. Na szczycie ostre lub zaokrąglone, całobrzegie. Liście środkowe i górne występują w zmiennej liczbie (od kilku do kilkunastu) i wraz z wysokością są coraz mniejsze. Najwyższe są siedzące. Wszystkie liście owłosione obustronnie[8].
Kwiaty
Zebrane w jeden lub zazwyczaj kilka koszyczków o średnicy 1,5–2,5 cm. Okrywa do 1 cm długości. Jej listki są wąskie, ostre i przylegające, zwykle gęsto owłosione. Kwiaty dwojakiego rodzaju; wewnętrzne kwiaty w koszyczku to obupłciowe i żeńskie kwiaty rurkowate, brzeżne to żeńskie kwiaty języczkowe. Wewnątrz koszyczka kwiaty rurkowe żółte lub czerwone na szczytach. Zewnętrzne brzeżne kwiaty języczkowe różowe lub purpurowe. We wszystkich kwiatach puch kielichowy w jednym szeregu[8].
Owoc
Niełupka o długości 2,5-3 mm z puchem kielichowym o długości 3-5 mm[9][8].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie głównie na podłożu wapiennym, poza tym na piaskowcach, w murawach naskalnych[8]. Liczba chromosomów 2n = 18 Ga 1, 2, 3, 4, 5, 6[10].

Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki[3]:

  • Erigeron alpinus subsp. alpinus – podgatunek nominatywny
  • Erigeron alpinus subsp. intermedius (Rchb.) Pawł. – występuje m.in. w Polsce
  • Erigeron alpinus subsp. rhodopaeus (Vierh.) Kožuharov & N.Andreev

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek nie ma statusu gatunku prawnie chronionego – w Polsce występuje wyłącznie na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, gdzie i tak podlega ochronie. Występuje jednak w ilości tylko około 10 kwitnących okazów, jest więc krytycznie zagrożony. W Dolinie Małej Łąki przyczyną wyginięcia najprawdopodobniej było zarośnięcie jego stanowiska przez wysokie trawy oraz dziurawiec. Być może jednak występuje jeszcze w miejscach niezbadanych, trudno dostępnych[7].

 Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c Erigeron alpinus L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-12-07].
  4. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 77-78, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-15].
  6. ↑ S., B. Pawłowska, Pawłowski. O kilku roślinach w polskiej części Karpat dotąd nieznanych lub niepewnych. „Fragm. Flora Geobotanic.”. s. 295-305. 
  7. ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  8. ↑ a b c d e Bogumił Pawłowski, Erigeron L., Przymiotno, [w:] Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 149.
  9. ↑ Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
  10. ↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
  11. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  12. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.