Przyziemek kozionogi

Przyziemek kozionogi
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

naziemkowate

Rodzaj

Scutiger

Gatunek

przyziemek kozionogi

Nazwa systematyczna
Scutiger pes-caprae (Pers.) Bondartsev & Singer
Annls. Mycol. 39(1): 47 (1941)
Multimedia w Wikimedia Commons

Przyziemek kozionogi (Scutiger pes-caprae (Pers.) Bondartsev & Singer) – gatunek grzybów z rzędu gołąbkowców (Russulales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scutiger, Albatrellaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Takson ten w 1818 r. opisał Christiaan Hendrik Persoon[1]. Później zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną nazwę nadali mu Appollinaris Semenovich Bondartsev i Rolf Singer w 1941 r.[1]

Ma 13 synonimów. Niektóre z nich:

  • Albatrellopsis pes-caprae (Pers.) Teixeira 1994
  • Albatrellus pes-caprae (Pers.) Pouzar 1966
  • Polypilus pes-caprae (Pers.) Teixeira 1992[2].

W 1967 r. Stanisław Domańskki nadał mu polską nazwę naziemek kozionogi, w 1983 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda zmienili ją na bielaczek czerwonawy, w 2003 r. W. Wojewoda zaakceptował nazwę podaną przez S. Domańskiego[3]. Po przeniesieniu do rodzaju Scutiger nazwy te stały się niespójne z nazwą naukową. W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała nazwę przyziemek kozionogi[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

O średnicy do 20 cm. Górna powierzchnia brązowa z małymi łuskami o szerokości 1–2 mm, składającymi się z wyprostowanych strzępek tworzących luźne kępki[5].

Hymenofor

Rurkowaty. Pory w stanie świeżym żółtawo-kremowe do różowawych, po wysuszeniu blado brązowawe, kanciaste, sześciokątne, przeważnie w liczbie 1–2 na mm, ale niektóre o średnicy do 2 mm średnicy, z cienkimi, poszarpanymi ostrzami[5].

Trzon

O wysokości do 8 cm i średnicy do 6 cm, prosty lub zgięty, ekscentryczny lub boczny, cylindryczny lub rozszerzający się ku u podstawie. Powierzchnia blado płowożółta lub z plamami o barwie od ciemnobrązowej do czerwonawo-brązowej, naga lub nieco łuskowata, w dolnej części siateczkowata[5].

Miąższ

Kremowy, jędrny, po wyschnięciu włóknisty, o grubości do 2 cm. Pod skórką występuje blado brązowawa warstewka o grubości do 3 mm[5].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki miąższu w KOH szkliste, cienkościenne, często rozgałęzione, o średnicy 4–14 µm, ze sprzążkami i prostymi przegrodami. Strzępki w tramie podobne. Strzępki łusek powierzchniowych kapelusza często o pogrubionych ścianach, z wierzchołkami cylindrycznymi do maczugowatych, o średnicy 5–16 µm, z widocznymi sprzążkami, nieamyloidalne. Brak cystyd i innych sterylnych struktur hymenalnych. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 30–55 × 8–12 µm ze sprzążkami w podstawie. Bazydiospory szeroko elipsoidalne, wyraźnie wierzchołkowe, szkliste, gładkie, nieamyloidalne, 8–11 × 6–8 µm[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Stwierdzono występowanie przyziemka kozionogiego w Ameryce Północnej, Środkowej, Europie i Azji[6]. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza 3 jego stanowiska w Polsce, wszystkie już historyczne (1891, 1956, 1962)[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[7].

Grzyb naziemny, prawdopodobnie mykoryzowy. Występuje w lasach iglastych, zwłaszcza pod sosnami[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-13].
  2. ↑ Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-13].
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26].
  5. ↑ a b c d e Scutiger pes-caprae [online], Myco [dostęp 2022-01-13].
  6. ↑ Mapa występowania naziemka kozionogiego na świecie [online] [dostęp 2022-01-13].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.