Psi Draconis

Psi¹ Draconis A

ψ¹ Dra A
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Smok
Rektascensja	17^h 41^m 56,355^s[1]
Deklinacja	+72° 08′ 55,85″[1]
Paralaksa (π)	0,04379 ± 0,00045″[1]
Odległość	74,48 ± 0,77 ly 22,84 ± 0,24 pc
Wielkość obserwowana	4,56^m[1]
Ruch własny (RA)	25,32 ± 0,43 mas/rok[1]
Ruch własny (DEC)	−268,47 ± 0,54 mas/rok[1]
Prędkość radialna	−13,30 ± 0,20 km/s[1]
Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy	F5 IV-V[1]
Masa	1,43 M☉[2]
Jasność	~6 L☉[2]
Temperatura	6340 K[2]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 31 Dra A 2MASS: J17415635+7208561 Bonner Durchmusterung: BD+72°804 Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 670 Boss General Catalogue: GC 24089 Katalog Gliesego: GJ 694.1 A GJ 9602 A Katalog Henry’ego Drapera: HD 162003 Katalog Hipparcosa: HIP 86614 Katalog jasnych gwiazd: HR 6636 SAO Star Catalog: SAO 8890 Dziban, Dsiban

Psi¹ Draconis B

ψ¹ Dra B
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Smok
Rektascensja	17^h 41^m 58,103^s[3]
Deklinacja	+72° 09′ 24,85″[3]
Paralaksa (π)	0,04371 ± 0,00033″[3]
Odległość	74,62 ± 0,57 ly 22,88 ± 0,17 pc
Wielkość obserwowana	5,699^m[4]
Ruch własny (RA)	34,108 ± 0,034 mas/rok[3]
Ruch własny (DEC)	−276,790 ± 0,031 mas/rok[3]
Prędkość radialna	−11,20 ± 0,30 km/s[3]
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	żółty karzeł
Typ widmowy	G0 V[2][4]
Masa	1,19 ± 0,07 M☉[4]
Metaliczność [Fe/H]	0,01 ± 0,06[4]
Jasność	2 L☉[2]
Wiek	3,3 ± 1,0 mld lat[4]
Temperatura	6212 ± 75 K[4]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 31 Dra B 2MASS: J17415811+7209251 Bonner Durchmusterung: BD+72°805 Boss General Catalogue: GC 24090 Katalog Gliesego: GJ 694.1 B GJ 9602 B Katalog Henry’ego Drapera: HD 162004 Katalog Hipparcosa: HIP 86620 Katalog jasnych gwiazd: HR 6637 SAO Star Catalog: SAO 8891

Psi Draconis (Dziban, ψ Dra; także Psi¹ Draconis) – gwiazda w gwiazdozbiorze Smoka. Jest odległa od Słońca o około 75,5 roku świetlnego. Jest to gwiazda wielokrotna, jedna z gwiazd tego systemu ma także układ planetarny.

Nazwa

Gwiazda ta ma nazwę własną Dziban, która pochodzi od arabskiego ‏الذئبان‎ Al Dhīʼbain, oznaczającego „parę hien” lub „wilków”. To samo pochodzenie mają nazwy gwiazd Zeta Draconis (Aldhibah) i Eta Draconis (Athebyne). Psi oraz Chi Draconis były także określane nazwą ‏العوهقان‎ Al ʽAuhaḳān, oznaczającą „dwa czarne byki” lub „dwa kruki”; tę jednak stosowano także dla dwóch innych par gwiazd^[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2017 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Dziban dla określenia tej gwiazdy^[6].

Oznaczenie Bayera Psi Draconis bywa używane dla określenia tego systemu i niezwiązanej, pobliskiej gwiazdy 34 Draconis (Psi² Draconis), jednak oznaczenia ψ¹ i ψ² Draconis były też stosowane dla określenia składników A i B pierwszego układu. Dla uniknięcia pomyłek pierwsze oznaczenie jest rzadziej stosowane^[2].

Charakterystyka

Dwa widoczne składniki układu Psi Draconis dzieli w przestrzeni odległość 30,1 sekundy kątowej (pomiar z 2016 roku)^[7]. Pomimo znacznego ruchu własnego, około 30 km/s względem Słońca, prawie nie zmieniły one wzajemnej odległości w ciągu dwóch stuleci obserwacji, co świadczy, że są związane grawitacyjnie^[2][7]. W przestrzeni dzieli je około 700 au, a obieg wokół wspólnego środka masy zajmuje co najmniej 10 tysięcy lat^[2].

Psi Draconis AC

Jaśniejszy składnik układu, Psi Draconis A, to żółtobiała gwiazda typu widmowego F5, będąca jeszcze na ciągu głównym, lub już podolbrzym. Jest około sześć razy jaśniejsza od Słońca, ma temperaturę 6340 K i masę 1,43 M_☉^[2]. Zmienność jej prędkości radialnej ujawniła, że gwiazda ma bliską towarzyszkę, czerwonego karła (oznaczonego ψ¹ Dra C) odległego średnio o 8,7 au, który okrąża ją po orbicie o znacznym mimośrodzie (0,67) w czasie około 18 lat. Ma on masę 0,53 M_☉^[4][2]. Składnik ten udało się także bezpośrednio zaobserwować z wykorzystaniem interferometrii plamkowej w odległości 0,16 sekundy kątowej od głównej gwiazdy^[4].

Psi Draconis B

Składnik Psi Draconis B to żółty karzeł należący do typu widmowego G0 dwukrotnie jaśniejszy od Słońca. Ma temperaturę około 6200 K i masę o 19% większą niż masa Słońca^[2]. Ma on około 3 miliardy lat. Wahania prędkości radialnej tego składnika ukazują, że krąży wokół niego co najmniej jedna planeta^[4].

Obiekt HD 162004 b (ψ¹ Dra Bb) to gazowy olbrzym około półtora raza masywniejszy od Jowisza. Obiega on gwiazdę po dość ekscentrycznej orbicie w średniej odległości 4,4 au. Długoterminowy trend zmian sugeruje także istnienie dalszej planety (ψ¹ Dra Bc) o dłuższym okresie obiegu^[2][4].

Towarzysz	Masa (MJ)	Okres orbitalny (dni)	Półoś wielka (au)	Ekscentryczność
b[4][8]	1,53 ± 0,1	3117 ± 42	4,43 ± 0,04	0,40 ± 0,05

Układ Psi Draconis B może być analogiem Układu Słonecznego, w którym dwie najmasywniejsze planety krążą w odległości kilku jednostek astronomicznych od Słońca. Bliżej gwiazdy mogły uformować się niezaobserwowane dotąd planety typu ziemskiego, o mniejszych masach^[2][4].

Optyczne towarzyszki

System Psi¹ Draconis sąsiaduje na niebie z kilkoma innymi, słabszymi gwiazdami. Gwiazda oznaczona „C” (nie mylić z opisanym wyżej czerwonym karłem) ma wielkość 11,05^m i jest odległa o 78,1″ (pomiar z 2004 roku)^[2][7][9]. Składnik D o wielkości 12,98^m jest oddalony o 105,9″ (pomiar z 2004 r.)^[7][10]. Jego odległość od układu potrójnego Psi Draconis nie zmieniła się znacznie w ciągu stulecia obserwacji^[2][7], ale wyznaczony ruch własny różni się od jego ruchu^[10]. Wreszcie najsłabszy składnik E (14,18^m) dzieli od najjaśniejszej gwiazdy układu 69,2″^[2][7].

Zobacz też

• lista gwiazd w gwiazdozbiorze Smoka

Przypisy

1. psi01 Dra A w bazie SIMBAD (ang.)
2. Jim Kaler: PSI DRA (Psi = Psi-1 = 31 Draconis). [w:] STARS [on-line]. 2016-09-23. [dostęp 2017-10-05]. (ang.).
3. psi01 Dra B w bazie SIMBAD (ang.)
4. Michael Endl, i inni. Two new long-period giant planets from the McDonald Observatory planet search and two stars with long-period radial velocity signals related to stellar activity cycles. „The Astrophysical Journal”. 818 (1). DOI: 10.3847/0004-637X/818/1/34. arXiv:1512.02965. Bibcode: 2016ApJ...818...34E. (ang.). 
5. Draco, the Dragon. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 206, 212. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
6. Eric Mamajek, i inni: IAU Catalog of Star Names (IAU-CSN). [w:] IAU Division C Working Group on Star Names (WGSN) [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-10-23. [dostęp 2017-10-27].
7. Mason et al.: WDS J17419+7209AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
8. HD 162004 b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
9. UCAC3 325-54104 w bazie SIMBAD (ang.)
10. UCAC3 325-54107 w bazie SIMBAD (ang.)

Linki zewnętrzne

• Psi Draconis w bazie SIMBAD (ang.)