Purchawka brunatna

Purchawka brunatna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

purchawkowate

Rodzaj

purchawka

Gatunek

purchawka brunatna

Nazwa systematyczna
Lycoperdon umbrinum Pers.
Syn. meth. fung. (Göttingen) 1: 147 (1801)
Multimedia w Wikimedia Commons

Purchawka brunatna (Lycoperdon umbrinum Pers.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lycoperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej[2]:

  • Lycoperdon hirtum (Pers.) Mart. 1817
  • Lycoperdon umbrinum var. curtisiiforme Hollós 1904
  • Lycoperdon umbrinum var. hirsutum Alb. & Schwein. 1805
  • Lycoperdon umbrinum var. hirtellum Peck
  • Lycoperdon umbrinum Pers. 1801 var. umbrinum

Nazwę polską podała Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocnik

Do 3 cm szerokości i 4 cm wysokości[4]. Kształt przeważnie odwrotnie gruszkowaty, rzadziej kulisty. Dolna część owocnika zwężona, połączona z podłożem sznurami białej grzybni. Początkowo owocniki są białe, szybko jednak stają się brunatne. Powierzchnia egzoperydium pokryta cienkimi i gęstymi kolcami o wysokości do 1 mm. Są one wszystkie jednakowe i sztywne. Wyginają się ku sobie tworząc coś w rodzaju kutneru. Podczas dojrzewania owocnika kolce pozostają pojedyncze, albo tworzą gwiazdkowate skupiska o barwie początkowo jasnobrązowej, potem brązowej, w końcu ciemnobrązowej. U dojrzewającego owocnika pomiędzy kolcami widoczne jest błyszczące, papierowate endoperydium. U młodych owocników jest ono białawe, potem brązowe. Otwiera się na szczycie niewielkim otworem. Podglebie z dużymi komorami, początkowo białe, potem szarobrązowe i szarofioletowe. W miarę dojrzewania owocnika przechodzi w kolumellę. Gleba o barwie od oliwkowobrązowej do brązowej[5].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki kuliste, o rozmiarach 3,5–4,5 (5) μm, kuliste, bez sterygm. Ich powierzchnię pokrywają brodawki w liczbie 6–12 na obwodzie. Występuje słabo rozwinięta, żółtawobrązowawa, elastyczna włośnia, zbudowana z cienkościennych, rzadko septowanych strzępek o grubości 6 μm z dużymi jamkami[5].

Gatunki podobne
  • purchawka miękka (Lycoperdon molle) jest jaśniejsza, szarobrązowa, do barwy kawy z mlekiem, nieco mniejsza[4].
  • purchawka cisawa (Lycoperdon lividum). Odróżnia się ona ziarnistą strukturą egzoperydium oraz źle wykształconą kolumellą[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Purchawka brunatna jest szeroko rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej i Europie, ponadto podano jej występowanie w Ameryce Środkowej i Azji Wschodniej[6]. W Polsce jest dość pospolita[3].

Rośnie na ziemi w różnego typu lasach, rzadziej w parkach. Szczególnie często spotykana pod jodłą pospolitą i kosodrzewiną. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2020-09-01]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-12-16]. (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 202. ISBN 83-7319-976-4.
  5. ↑ a b c Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].