Pępowniczka żółtawa

Pępowniczka żółtawa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

grzybówkowate

Rodzaj

pępowniczka

Gatunek

pępowniczka żółtawa

Nazwa systematyczna
Xeromphalina cauticinalis (Fr.) Kühner & Maire
Bull. Soc. mycol. Fr.' 50: 18 (1934)
Multimedia w Wikimedia Commons

Pępowniczka żółtawa, pępowniczka gorzkawa (Xeromphalina cauticinalis (Fr.) Kühner & Maire) – gatunek grzybów z rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xeromphalina, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Marasmius cauticinalis. W 1934 r. Robert Kühner i René Charles Maire przenieśli go do rodzaju Xeromphalina[1]. Ma kilkanaście synonimów. Niektóre z nich[2]:

  • Xeromphalina fellea var. fageticola Bon 1999
  • Xeromphalina fulvobulbillosa (R.E. Fr.) Maire 1937
  • Xeromphalina parvibulbosa (Kauffman & A.H. Sm.) Redhead 1988

W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował polską nazwę pępowniczka żółtawa dla naukowej nazwy Xeromphalia cauticinalis (błędna nazwa rodzaju). Wymienił też gatunek Xeromphalia fellea, któremu nadał nazwę pępowniczka gorzkawa[3]. Według Indeksu Fungorum jest on jednak synonimem Xeromphalina cauticinalis[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 7–17 mm, początkowo wypukły do szeroko wypukłego, potem płaski, często z płytkim zagłębieniem na środku, głęboko promieniście prążkowany, w stanie wilgotnym lepki. Powierzchnia pomarańczowobrązowa do czerwonawobrązowej lub żółtobrązowej, często z ciemniejszym środkiem[4].

Blaszki

Nieco lub daleko zbiegające na trzon, gęste lub rzadkie, z wieloma blaszeczkami, bladożółte[4].

Trzon

Wysokość 10–30 mm, grubość 1–2 mm, mniej więcej cylindryczny z poszerzoną podstawą. Powierzchnia w górnej części żółtawa, w dolnej czerwonawobrązowa do ciemnobrązowej, drobno owłosiona lub prawie naga w górnej części. Podstawa pokryta włoskami o barwie od pomarańczowej do rdzawej[4].

Miąższ

Cienki, bez wyraźnego zapachu i smaku[4].

Wysyp zarodników

Biały[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 5–8 × 3–4 µm, elipsoidalne, gładkie, słabo do umiarkowannie amyloidalne, zwłaszcza młode, gdy wciąż jeszcze przyczepione do sterygm. Pleurocystydy i cheilocystydy wrzecionowate do wąsko maczugowatych. Kaulocystydy nieregularne i zagięte, cienkościenne lub grubościenne. Obecne sprzążki[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji i Australii[5]. W Polsce W. Wojewoda przytoczył wiele stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[6], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].

Nadrzewny grzyb saprotroficzny występujący w lasach iglastych i mieszanych na igliwiu, szyszkach i resztkach drzew iglastych, często wśród mchów[3]. Owocniki pojedynczo lub gromadnie od lata do jesieni[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-08-10] (ang.).
  2. ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2024-08-10] (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 694, 695, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f g Michael Kuo, Xeromphalina cauticinalis [online], MushroomExpert [dostęp 2024-08-10].
  5. ↑ Występowanie Xeromphalina cauticinalis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-08-10].
  6. ↑ Taksony z referencjami w bibliografii grzybowej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03] (pol.).
  7. ↑ Aktualne stanowiska Xeromphalina cauticinalis w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-08-10].