Rampe de Laffrey

Rampe de Laffrey

Początek odcinka przy wyjeździe z Laffrey (2007)
Państwo	Francja
Wysokość	910 m n.p.m.
Położenie na mapie Isère
Położenie na mapie Francji
Położenie na mapie regionu Owernia-Rodan-Alpy
45°02′10,7″N 5°46′01,2″E/45,036300 5,767000
Multimedia w Wikimedia Commons

Rampe de Laffrey – odcinek francuskiej drogi krajowej N85, zwanej także drogą Napoleona (fr. Route Napoléon), łączącej Gap z Grenoble. Znajduje się pomiędzy gminami Laffrey i Vizille w departamencie Isère, około 15 kilometrów na południowy wschód od Grenoble.

Fragment ten charakteryzuje się stromizną i znany jest z licznych wypadków, m.in. w 1946 roku, 1973, 1975 i 2007^[1]. W ostatnich trzech zdarzeniach brali udział pielgrzymi powracający ze świątyni Matki Bożej z La Salette i plasują się wśród najbardziej śmiertelnych wypadków drogowych we Francji.

Trasa była również wykorzystywana w trakcie wyścigów kolarskich Tour de France i Critérium du Dauphiné.

Opis

Zbocze rozpoczyna się w centrum miejscowości Laffrey, na wysokości 910 metrów i północnym krańcu rejonu geograficznego Matheysine, przebiegając przez obszar gminy Saint-Pierre-de-Mésage i Notre-Dame-de-Mésage. Kończy się ono w osadzie Grand-Pont, tuż przed mostem nad Romanche i granicą z Vizille. W tym miejscu droga znajduje się na wysokości 300 metrów, ponad 600 m niżej. Odcinek drogi ma długość 6,5 km i jest umiarkowanie kręty, z szerokimi zakrętami w górnej części, i relatywnie prosty w dolnej części. Średni poziom nachylenia wynosi 12% w niższej partii i między 16% a 18% w wyższej^[2], z zakończeniem w postaci zakrętu o kącie 110° poprzedzającym most nad Romanche.

Do lat 70. odcinek ten wykorzystywano w celach testów ciężarówek Berliet^[2], do lat 60. odbywał się na nim wyścig motocyklowy oraz użytkowano go podczas niektórych etapów wyścigu Tour de France^[2].

Wypadki

Zbocze było miejscem licznych wypadków drogowych. W latach 1946–2007 zginęło co najmniej 150 osób^[2]. Jest jednym z najbardziej niebezpiecznych odcinków we francuskiej sieci drogowej^[3].

W 1946 roku autokar przewożący turystów spadł do wąwozu; śmierć poniosło 18 osób. Przy skrzyżowaniu z drogą do Saint-Pierre-de-Mésage znajduje się tablica upamiętniająca zdarzenie.

W 1956 r. holenderski autobus uległ takiemu samemu wypadkowi w tym samym miejscu, doprowadzając do śmierci 7 osób.

W 1968 r. ciężarówka wypadła z drogi, zabijając znajdujące się w niej 2 osoby.

W 1970 r. autokar z pielgrzymami, poruszający się z nadmierną prędkością, kilkukrotnie uderzał w ściany skalne przed zatrzymaniem się na poboczu. Zginęło 5 niewidomych pasażerów pochodzących z północy kraju^[4].

W 1974 r. samochód ciężarowy bez hamulców uderzył w inny pojazd. Śmierć poniosły 4 osoby^[5].

Wydarzyły się również 3 bardziej śmiertelne wypadki z autokarami wiozącymi pielgrzymów wracających ze świątyni Matki Bożej z La Salette – w 1973, 1975 i 2007 roku^[3].

Wypadek belgijskiego autokaru (18 lipca 1973)

Autokar z belgijskimi pielgrzymami na pokładzie, pochodzącymi z Braine-le-Comte, Soignies i Tubize, zjechał z drogi tuż przed ostatnim zakrętem w pobliżu mostu nad Romanche i rozbił się. W wypadku śmierć poniosły 43 osoby. Burmistrz Laffrey wyraził się krytycznie na temat tej szczególnie niebezpiecznej drogi i przypomniał, że w ciągu ostatnich 25 lat łącznie zginęło ponad 100 osób^[6]. Zdarzenie to zyskało przydomek wypadku w Vizille z powodu miejsca zdarzenia znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie mostu leżącego na granicy miasta Vizille, pomimo faktycznego położenia na terenie gminy Notre-Dame-de-Mésage^[7]. Na moście zainstalowano tablicę pamiątkową.

Wypadek francuskiego autokaru (2 kwietnia 1975)

W autokarze wiozącym pielgrzymów do Sully-sur-Loire awarii uległy hamulce. Pojazd, poruszający się z prędkością szacowaną na 120 km/h wypadł z drogi i rozbił się w pobliskim ogrodzie; zginęło 29 osób. Następstwem tej katastrofy stało się rozpoczęcie we Francji corocznych badań technicznych pojazdów ciężkich oraz elektronicznych układów hamulcowych^[4].

Wypadek polskiego autokaru (22 lipca 2007)

 Osobny artykuł: Katastrofa polskiego autokaru w Vizille.

Dolna część zbocza z ostatnim zakrętem. Widoczne ślady opon polskiego autokaru i uszkodzoną zaporę betonową.

Miejsce wypadku polskiego autokaru po 8 dniach. Zdjęcie wykonano z mostu nad rzeką Romanche, po stronie Vizille.

W podobnych wobec dwóch poprzednich wypadków okolicznościach, polski autokar wiozący 45 osób doznał awarii układu hamulców w trakcie zjazdu ze szczytu zbocza. Na wysokości ostatniego zakrętu wypadł z drogi, rozbił się i uległ natychmiastowemu pożarowi. Katastrofa wydarzyła się zaledwie kilka metrów od miejsca, gdzie 34 lata wcześniej runął belgijski autokar. Do zdarzenia doszło około godziny 09:30.

Miejsce pamięci katastrof z lat 1973 i 2007.

Według wstępnych danych z 9 sierpnia 2007 roku, 26 osób zmarło, 24 zostały ranne (z czego 9 poważnie, a 3 trafiły na oddział intensywnej terapii). Katastrofa zyskała spory rozgłos we Francji i w Polsce. Ówczesny premier Francji François Fillon i minister ekologii (odpowiadający za transport) Jean-Loius Borloo odwiedzili miejsce katastrofy. Prezydent Polski Lech Kaczyński udał się z oficjalną wizytą do Grenoble. W porcie lotniczym Grenoble-Isère oczekiwał go prezydent Nicolas Sarkozy, skąd razem udali się odwiedzić poszkodowanych.

Autokar wyjechał z Polski 10 lipca, z pielgrzymami ze Stargardu Szczecińskiego i Świnoujścia na wycieczkę po maryjnych świątyniach – rozpoczynając od świątyni Matki Bożej z Fatimy w Portugalii, następnie w Lourdes i kończąc na Świątyni Matki Bożej z La Salette w Isère^[8]. W momencie katastrofy autokar był w trakcie powrotu do Polski. W pojeździe znajdowało się 47 pielgrzymów, przewodnik i dwóch kierowców; wszyscy byli obywatelami polskimi^[8].

Śledztwo wykazało, że autokar nie powinien przejeżdżać tym fragmentem drogi, zamkniętym dla pojazdów ciężarowych i autokarów z wyłączeniem ruch lokalnego oraz pojazdów wyposażonych w retarder. Z pierwszych przesłuchań ocalałych wynika, że kierowca prowadzący autokar (młodszy, 22-letni; posiadał uprawnienia do prowadzenia autobusów dopiero od 10 miesięcy) świadomie wybrał tę trasę, sugerując się wskazaniem najkrótszej drogi w nawigacji satelitarnej. Autokar po drodze mijał kilkanaście znaków zakazujących wjazdu autokarom. Drugi kierowca oraz przewodnik przeżyli katastrofę w ciężkim stanie.

Pojazdem biorącym udział w zdarzeniu był autokar marki Scania z 2000 roku^[1], który – zdaniem polskiego biura podróży Orlando Travel – na 3 tygodnie przed katastrofą zaliczył badanie diagnostyczne w Niemczech bez żadnych nieprawidłowości. Oprócz standardowych hamulców tarczowych i hamowania silnikowego autokar był wyposażony w hydrauliczny retarder, pozwalający na zmniejszenie prędkości w czasie jazdy po stromych zboczach i odciążenie układu hamulcowego.

Analiza biegłych wykazała zły stan techniczny tarcz i klocków hamulcowych oraz ograniczoną możliwość wykorzystania retardera z powodu braku oleju hydraulicznego (1,5 litra).

Zdaniem motocyklistów jadących za autokarem bardzo często świeciły się światła hamowania^[1]. Można wysunąć wniosek, że w pojeździe intensywnie wykorzystywano hamulce, co doprowadziło do ich przegrzania i spadku skuteczności. Zeznali oni także o iskrach wydobywających się spod autokaru, co mogło potwierdzić przegrzanie się hamulców.

Z zeznań innej ocalałej osoby wynika, że kierowca stwierdził zanik hamulców. Wspomniała również o „pęknięciu czegoś z przodu autokaru” na chwilę przed okrzykiem kierowcy.

Raport komisji śledczej do spraw badania wypadków lądowych (fr. Bureau d'Enquêtes sur les Accidents de Transport Terrestre (BEA-TT))^[9] został opublikowany w marcu 2009^[10]. W dokumencie jako bezpośrednie przyczyny katastrofy wskazano stan techniczny układu hamulcowego autokaru oraz błędy po stronie kierowcy – przejazd odcinkiem drogi zamkniętym dla autobusów i jazda ze zbyt dużą prędkością.

Do pozostałych czynników, które mogły mieć wpływ na kształtowanie się wypadku mogły należeć: brak odpowiedniej formy komunikatu ostrzegawczego związanego z awarią hamulców i retardera, który mógłby umożliwić kierowcy bezpieczne zatrzymanie się przed całkowitym uszkodzeniem układu; użytkowanie „klasycznego” oprogramowania nawigacji (nie ustawione na tryb dla pojazdów ciężarowych); brak urządzeń awaryjnych w ciągu zbocza, które mogłyby znacznie zmniejszyć rozmiar katastrofy. Oprogramowanie nawigacji satelitarnej przedstawiało mapę dla samochodów osobowych, wobec których nie obowiązują ograniczenia przypisywane do pojazdów ciężkich; dlatego wytyczyło trasę przez zbocze Laffrey, zabronione dla ciężarówek i autobusów. Poruszając się po obcym terenie kierowca całkowicie zawierzył nawigacji, nie zwracając uwagi na stojące przy drodze oznakowanie regulujące przejazd autobusów.

Analiza przyczyn i czynników doprowadzających do katastrofy skłoniła BEA-TT do wydania rekomendacji dotyczących sygnalizacji oraz kontroli systemów, szkoleń i świadomości kierowców ciężkich samochodów wobec stromych odcinków dróg, pojazdów, alertów w przypadkach awarii systemów hamowania, „nawigacji GPS” przeznaczonej lub skonfigurowanej do przejazdu autobusu lub ciężarówki (która ma dane o ograniczeniach dla tych pojazdów) oraz rozwoju infrastruktury awaryjnej.

8 października 2007 roku podczas uroczystości w ambasadzie Polski w Paryżu Prezydent Rzeczypospolitej Lech Kaczyński nadał odznaczenia 23 osobom biorącym udział w akcji ratowniczej^[11].

Regulacje i oznakowanie do lipca 2007

W następstwie wypadków z lat 70. zbocze było przedmiotem prac, nastawionych głównie na lekkie pojazdy; wdrożenie ułatwień dla ciężkich pojazdów czy autobusów okazało się trudne i kosztowne. W wyższej części stromizny, w niektórych miejscach, wprowadzono przekrój trójpasowy (2+1) ułatwiający wyprzedzanie. Zbocze Laffrey objęto surowym zakazem, informowanym przez liczne oznakowanie, obejmującym pojazdy cięższe niż 8 ton i autobusy z wyłączeniem upoważnionych przez prefektury(inne języki). Dopuszczono jedynie ruch lokalny i kursujący na regularnych liniach^[1] oraz pojazdy wyposażone w zwalniacz. Autobusy i ciężarówki jadące drogą N85 muszą opuścić ją w miejscowości La Mure i skierować się na drogę departamentalną D529, biegnącą do Grenoble na zachód od masywu Conest. Wciąż jednak występują naruszenia zakazu^[1].

Dawniej na szczycie zbocza występowała ostrzegawcza tablica z czaszką^[12] wyposażona w mrugające sygnały świetlne. Została jednak usunięta z powodu niezgodności z europejskimi znakami drogowymi i dlatego, że nie była poprawna politycznie.

Uporządkowanie drogi po wypadku z 22 lipca 2007

25 lipca 2007 roku, na konferencji prasowej premier Francji François Fillon zapowiedział realizację przedsięwzięć mających na celu powstrzymanie nieautoryzowanych autobusów i samochodów ciężarowych przed wjazdem na zbocze. Do końca września planowano instalację specjalnych paneli z urządzeniami świetlnymi, bramownic ograniczających wysokość (zbyt wysoki samochód uderzy w konstrukcję) oraz specjalnych szlabanów odblokowywanych kartą magnetyczną wydawaną wyłącznie dla uprawnionych podmiotów.

W miejscu znaków zakazu zainstalowano urządzenia sygnalizacyjne i oznakowanie kierujące niedozwolone pojazdy ciężarowe na drogę objazdową. 17 lipca 2008 w Les Renardières, 800 m od punktu początkowego stromizny, oddano do użytku system bramownic. Obecnie przejazd odcinkiem drogi N85 jest dozwolony dla samochodów o wysokości nie przekraczającej 2,6 m. Oprócz tego, zakazano wjazdu pojazdom cięższym niż 7,5 t oraz publicznego transportu zbiorowego mogących przewieźć więcej niż 10 osób, z kierowcą włącznie (zakaz nie obejmuje określonych przez prefektury podmiotów)^[13].

Sport

Kolarstwo

Tour de France

Po zboczu Laffrey odbyło się łącznie 21 przejazdów w ramach Tour de France. Trasa była zaliczana do I i II kategorii. Poniżej znajduje się lista zawodników, którzy jako pierwsi pokonali ten odcinek:

Rok	Etap	Kategoria	Zawodnik
1905	4		Julien Maitron
1906	5		René Pottier
1907	6		Émile Georget
1908	6		André Pottier
1909	6		François Faber Gustave Garrigou
1910	6		Émile Georget
1911			Paul Duboc Louis Heusghem
1912			Odiel Defraye
1933			Francesco Camusso
1934			Vicente Trueba
1935	8		Gabriel Ruozzi
1936			Julian Berrendero
1937			Gino Bartali
1951	21	II	Gino Bartali
1954	18	II	Federico Bahamontes
1970	13	II	Andres Gandarias
1971	11	II	Joaquim Agostinho
1984	17	I	Luis Herrera
1987	20	I	Federico Echave
1989	18	II	Laurent Biondi
2010	10	I	Mario Aerts

Critérium du Dauphiné

Edycja z 2010 roku^[14] oraz 5 etap edycji z 2014 roku między Sisteron a La Mure odbywały się na rampe de Laffrey.

Automobilizm i motocyklizm

Od 1901 roku odbywały się zawody w podjeździe na szczyt wzniesienia – samochodowe do 1952 roku i motocyklowe do 1964^[15][16].

Przypisy

1. SamuelS. Laurent SamuelS., PhilippeP. Mathon PhilippeP., Le car polonais était en infraction, Le Figaro, 23 lipca 2007 [zarchiwizowane 2013-01-07]  (fr.).
2. DidierD. Arnaud DidierD., Laffrey : sur la mauvaise pente, Libération, 8 sierpnia 2007 [zarchiwizowane]  (fr.).
3. 22 juillet 2007, à Vizille (Isère), BFM TV [zarchiwizowane 2021-01-16]  (fr.).
4. « Laffrey une descente meurtrière », „Le Nouvel Observateur”, 23 lipca 2007  (fr.). Brak numerów stron w czasopiśmie
5. « Comme une boule de feu », „L’Humanité”, 9 stycznia 1993 [zarchiwizowane 2007-09-29]  (fr.). Brak numerów stron w czasopiśmie
6. „Le Dauphiné Libéré”, 23 lipca 1973  (fr.). Brak numerów stron w czasopiśmie
7. L'hypothèse d'une faute de conduite est le plus souvent avancée, Le Monde, 21 lipca 1973 [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
8. ToninoT. Serafini ToninoT., Le car polonais n’avait pas le droit de circuler sur la descente de Laffrey, Libération, 23 lipca 2007 [zarchiwizowane]  (fr.).
9. Notre-Dame-de-Mésage. Sortie de route d’un autocar sur la RN85 [online], Bureau d’enquêtes sur les accidents de transport terrestre [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
10. Rapport d’enquête technique sur l’accident d’autocar survenu le 22 juillet 2007 sur la RN85 à Notre-Dame-de-Mésage (38) [PDF] [online], Bureau d’enquêtes sur les accidents de transport terrestre, marzec 2009 [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
11. Drame de Laffrey- Les honneurs pour les sauveteurs, France 3, 9 października 2007 [zarchiwizowane]  (fr.).
12. A Vizille, on crie au «scandale» [online], 20 Minutes, 23 lipca 2007 [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
13. DESCENTE DE LAFFREY (RN 85). Mise en place d’un dispositif de contrôle d’accès à partir du 17 juillet 2008 [PDF] [online], bison-fute.gouv.fr [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
14. Rédaction duR. DL Rédaction duR., La Grande Boucle boude l'Alpe d'Huez [online], Le Dauphiné, 15 października 2009 [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
15. Anniversaire 110 ans de la course de côte de LAFFREY en Isère [online], www.amicale-salmson.org [dostęp 2022-05-09]  (fr.).
16. MahistreM. Dider MahistreM., GérardG. Mingat GérardG., 100 ans de moto en Isère : la course de côte de Laffrey, [w:] Edition des Amis de l'histoire du pays vizillois, Vizille 2000, s. 402  (fr.).???

Linki zewnętrzne

• Direction Interdépartementale des RoutesD.I.R. Méditerranée Direction Interdépartementale des RoutesD.I.R., Descente de Laffrey, 15 lipca 2008 [zarchiwizowane 2014-12-18]  (fr.). Brak numerów stron w książce – plany przebudowy Rampe de Laffrey w Les Renardières