król Bosporu | |
Okres | |
---|---|
Dane biograficzne | |
Data śmierci |
92 n.e. |
Ojciec | |
Matka | |
Dzieci |
Reskuporis I, właśc. Tyberiusz Juliusz Reskuporis I Filokajsar Filoromajos Eusebes (gr. Τιβέριος Ἰούλιος Ῥησκούπορις Φιλόκαισαρ Φιλορώμαίος Eυσεbής, Tibérios Ioúlios Rēskoúporis Filókaisar Filorṓmaíos Eusebḗs) (zm. 92) – król Bosporu z dynastii Asandrydów od 69 do swej śmierci. Syn króla Bosporu Tyberiusza Juliusza Kotysa I Filokajsara Filoromajosa Eusebesa i królowej Euneike.
Reskuporis miał perskich, greckich, trackich oraz rzymskich przodków. Otrzymał imię Reskuporis na cześć królów trackich, którzy pochodzili z dynastii sapejskiej. Jeden z nich Reskuporis I był prapradziadkiem Gepaepyris, matki ojca Kotysa I.
Przez babkę ojczystą Gepaepyris był potomkiem rzymskiego triumwira Marka Antoniusza i jego drugiej żony oraz kuzynki Antonii Hybrydy, a poprzez ród Antoniuszów spokrewniony z różnymi członkami dynastii julijsko-klaudyjskiej. Także przez Gepaepyris pochodził od królów Marka Antoniusza Polemona I Eusebesa Sotera z Pontu i Bosporu, Pytodoris Filometor z Pontu i Gajusza Juliusza Kotysa VIII z Tracji.
Przez dziadka ojcowskiego Tyberiusza Juliusza Aspurgosa Filoromajosa, króla Bosporu, był potomkiem rodów królewskich macedońskiego pochodzenia, tj. Antygonidów, Antypatrydów oraz Seleucydów.
Reskuporis poślubił nieznaną z imienia kobietę, zapewne pochodzenia sarmackiego. Miał z nią syna Tyberiusza Juliusza Sauromatesa, przyszłego króla Bosporu. Przez syna, Reskuporis miał różnych potomków na tronie bosporańskim, aż do IV wieku. Kilku z nich nosiło jego imię.
Daty panowania Reskuporisa I (68/69–91/92) znamy dzięki jego staterom. Najstarszy bowiem z nich pochodzi z 365 r. ery bosporańskiej, czyli 68/69, a najmłodszy z 388 r. tejże ery, tj. 91/92 r. n.e. W literaturze dotyczącej jego monet spotykamy różne propozycje uściślenia daty początku panowania. Część uczonych uważa, że do objęcia władzy doszło w 68 r., a inni uważa, że w 69 r. n.e. Badacze są jednak zgodni, co do daty końca panowania Reskuporisa I, uważając, że nastąpiło to w roku 91/92 n.e. Za pomocą staterów nie da się bowiem sprecyzować daty jego śmierci.
Kryzys polityczny, jaki powstał w cesarstwie rzymskim po śmierci Nerona w 68 r. stworzyło dogodną sytuację dla królestwa bosporańskiego. Ciągłe zmiany na tronie cesarskim odciągały Rzymian od pilnowania swych interesów na peryferiach Imperium. Reskuporis I korzystając z dogodnej okazji, zaczął działalność menniczą na własną rękę, bowiem bił złote monety zakazane przez Nerona. Miały one na awersie tradycyjny rzymski portret bez cech indywidualnych, ponieważ Reskuporis nie wiedział, który z pretendentów do tronu cesarskiego ostatecznie zwycięży.
Najbardziej powszechną klasyfikacją złotych monet Reskuporisa I jest podział stworzony przez Vladilena Anochina z roku 1986. Uczony podzielił statery na trzy grupy:
Statery mają ogromne znaczenie dla ustalaniania chronologii monet miedzianych, bowiem dokonuje się porównania złotych i miedzianych monet z tego samego okresu mających portret tego samego króla. Dzięki czemu można dokonać zsynchronizowania monet miedzianych z datowanymi złotymi staterami.
Reskuporis I bił miedziane dupondiusy z literami ΚΔ (liczba 24 jako znak nominału) oraz sestercy z literami MH, czyli 48. Monety miedziane zawierają skróconą lub rozwiniętą legendę z tytułem i imieniem króla, podobnie jak złote monety trzeciej grupy. Reskuporis I bił, w przeciwieństwie do swego ojca, monety o tematyce bosporańskiej.
Według uczonych pierwszymi brązowymi monetami Reskuporisa I są dupondiusy z wizerunkiem pentastylosu. Na awersie widnieje w wieńcu monogramy z liter greckich BAK lub BAEY, zapewne należące do jego rodziców. Na rewersie znajduje się fasada pięciokolumnowej świątyni, postawioną na kilkustopniowym podwyższeniu, a po bokach litery ΚΑ – ΠΕ („ΚAΠΕ[τώλιον]”). Uczeni różnie interpretują obecność wizerunku pentastylosu na monetach. Reskuporis mógł sięgnąć po ten motyw z symboliki rzymskiej propagandy z 68/69 r., a nie z realiów. Ważne jest, że rzymska świątynia Jupitera Kapitolińskiego nie była pentastylosem, tylko heksastylosem.
Synchronizacja serii staterów z monetami miedzianymi dała następujące wyniki. Pierwszy okres (69-79 r.) to statery z monogramami króla (pierwsza grupa) oraz dupondiusy z pentastylosem i monogramami jego rodziców. Drugi okres datowany na lata 80–86 r. obok staterów drugiej grupy wybijano dupondiusy oraz sesterce z legendą w języku greckim BACIΛEѠC PHCKOYΠΟΡΙΔΟΥ. Natomiast trzeci i ostatni okres (87–92) to emisja staterów trzeciej grupy i cztery serie monet miedzianych, które wyglądają następująco: