Rogal świętomarciński

Rogal świętomarciński

Rogal świętomarciński – rogal z nadzieniem z białego maku tradycyjnie przygotowywany w Poznaniu i niektórych innych częściach Wielkopolski z okazji Dnia Świętego Marcina (11 listopada). Rogale świętomarcińskie są głównym wypiekiem podczas obchodów dnia ulicy Święty Marcin w Poznaniu.

Historia

Reklama rogala marcińskiego z „Dziennika Poznańskiego” z 11 listopada 1860 roku

Tradycja ta wywodzi się z czasów pogańskich, gdy podczas jesiennego święta składano bogom ofiary z wołów lub, w zastępstwie, z ciasta zwijanego w wole rogi. Kościół łaciński przejął ten zwyczaj, łącząc go z postacią św. Marcina. Kształt ciasta interpretowano jako nawiązanie do podkowy, którą miał zgubić koń świętego^[1].

W Poznaniu tradycja wypieku rogali świętomarcińskich na 11 listopada istniała już na pewno w 1860 roku, kiedy to opublikowano w „Dzienniku Poznańskim” najstarszą dziś znaną reklamę rogala świętomarcińskiego^[2].

Popularna jest jednak legenda, że tradycja w obecnym kształcie narodziła się w listopadzie 1891 roku^[3]. Gdy zbliżał się dzień św. Marcina, proboszcz parafii św. Marcina ks. Jan Lewicki (ur. 1846, zm. 1909^[4]) zaapelował do wiernych, aby wzorem patrona zrobili coś dla biednych. Obecny na mszy cukiernik Józef Melzer, który pracował w pobliskiej cukierni, namówił swojego szefa, aby wskrzesić starą tradycję. Bogatsi poznaniacy kupowali smakołyk, a biedni otrzymywali go za darmo. Zwyczaj wypieku w 1901 roku przejęło Stowarzyszenie Cukierników. Po I wojnie światowej do tradycji obdarowywania ubogich powrócił Franciszek Rączyński, zaś przed zapomnieniem tuż po II wojnie światowej uratował rogala Zygmunt Wasiński.

Współczesność

Rogale świętomarcińskie

Rogal marcinkowski w Chełmży (przykład wyrobu wzorowanego na rogalu świętomarcińskim)

Rogalowe Muzeum Poznania

Aby cukiernia mogła używać nazwy „rogale świętomarcińskie”, musi uzyskać certyfikat Kapituły Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego, która powstała z inicjatywy Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu, Izby Rzemieślniczej i Urzędu Miasta Poznania. W 2015 roku certyfikat taki uzyskało 101 piekarni i cukierni^[5]. Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 roku nazwa „rogal świętomarciński” została wpisana do rejestru chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych w Unii Europejskiej^[6][7].

Rzemieślnicy zrzeszeni w Cechu Cukierników i Piekarzy w Poznaniu sprzedają w Dniu Świętego Marcina średnio 250 ton tego wyrobu, natomiast w skali rocznej sprzedaż wynosi 500 ton, co stanowi 2,5 miliona sztuk rogali^[3]. Od 2007 roku Caritas archidiecezji poznańskiej rozprowadza rogale, a zebrane fundusze przeznacza na różnorakie cele dobroczynne (w 2016 roku było to 20 000 sztuk)^[8].

Choć specyfikacja certyfikowanego produktu wyraźnie wskazuje, że ciasto musi być przygotowane na margarynie, niektóre cukiernie świadomie decydują się na zmianę przepisu i wykorzystanie masła. Argumentują to poprawą jakości i smaku wypieku (ciasto na maśle jest bardziej aromatyczne i chrupiące) oraz tradycją. Przed specyfikacją cukiernicy stosowali zarówno tłuszcze roślinne (które pojawiają się już w starych przepisach), jak i masło. Argumentem za margaryną jest to, że rozprowadza się łatwiej oraz znacznie obniża cenę produktu, a więc zwiększa jego dostępność^[9][10].

Specyfikacja

• ciasto półfrancuskie na bazie margaryny^[11]
• nadzienie wyrabiane z białego maku z cukrem, okruchami ciasta biszkoptowego, masą jajeczną, margaryną, orzechami, rodzynkami, owocami w syropie lub kandyzowanymi (czereśnie, gruszka, skórka pomarańczowa) oraz aromatem migdałowym
• sposób zawijania ciasta (na kształt podkowy) i nakładania masy makowej (między warstwami ciasta) oraz dekorowanie pomadą i rozdrobnionymi orzechami^[7]
• masa od 150 do 250 g (taka masa obowiązuje od 2013 roku, wcześniej certyfikowane rogale były wyłącznie duże – mogły ważyć od 200 do 250 g)^[12]

Inspiracje i nawiązania

• W 2017 roku Poczta Polska wypuściła specjalny znaczek z rogalem świętomarcińskim (w serii Polskie produkty regionalne) oraz okolicznościową kopertę z rogalem^[13].
• Na Starym Rynku mieści się Rogalowe Muzeum Poznania poświęcone tradycji tego wypieku^[14].
• W 2019 roku Lech Poznań wysłał rogale jako prezenty do wszystkich klubów ekstraklasy, rok wcześniej rozdawał je kibicom podczas meczu z Jagiellonią Białystok^[15].

Zobacz też

Zobacz hasło rogal świętomarciński w Wikisłowniku

Zobacz multimedia związane z tematem: Rogal świętomarciński

• Rogal Marciński (moneta)
• Rogalowe Muzeum Poznania

Inne produkty regionalne w Poznaniu:

• rura

Inne produkty regionalne w Wielkopolsce:

• andruty kaliskie
• ser liliput

Przypisy

1. Rogal świętomarciński – historia najsłodszego symbolu Poznania. Muzeum Historii Polski, 2015. [dostęp 2019-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-10)]. (pol.).
2. Dawny Poznań. dawnypoznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-10)]..
3. Wniosek o rejestrację oznaczenia geograficznego produktu rolnego lub środka spożywczego. Rogal świętomarciński. 2006. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
4. Jan Chrzciciel Lewicki - Wielkopolscy Księża od XVIII do XX wieku [online], www.wtg-gniazdo.org [dostęp 2021-11-11] .
5. Michał Stangret, Gęsina kontra rogale
6. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 r. rejestrujące w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych nazwę (Rogal świętomarciński (ChOG)). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 290/16, 2008-10-31. [dostęp 2015-10-02].
7. Rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych „Rogal świętomarciński”. Nr WE: PL-PGI-0105-01023-24.07.2012. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 172/4, 2013-06-25. [dostęp 2015-10-02].
8. MM, SM, DSZ, MSZ, Akcje Caritas Archidiecezji Poznańskiej w 2016 roku, w: Głos Caritas, nr 10/2017, s.4, ISSN 2083-5582
9. AgnieszkaA. Kwiatkowska AgnieszkaA., Rogale świętomarcińskie trzeba piec na margarynie czy można na maśle? W Poznaniu wybuchła "rogalgate" [online], poznan.wyborcza.pl, 10 listopada 2017 [dostęp 2019-11-10] .
10. BartoszB. Nosal BartoszB., Rogale świętomarcińskie w ocenie Macieja Nowaka: Cukiernie na rogalu nie mogą skąpić [SUBIEKTYWNY RANKING] [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2019-11-10] .
11. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 597/2013 z dnia 19 czerwca 2013 r. zatwierdzające nieznaczną zmianę specyfikacji nazwy zarejestrowanej w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych [Rogal świętomarciński (ChOG)] [online], Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 172/4, 19 czerwca 2013 [dostęp 2019-04-22] .
12. BartoszB. Nosal BartoszB., 104 cukiernie z certyfikatami na rogale świętomarcińskie. "Rogal to dzieło, więc trzeba uważać na falsyfikaty" [online], poznan.wyborcza.pl, 7 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10] .
13. AgnieszkaA. Kwiatkowska AgnieszkaA., Rogale świętomarcińskie z certyfikatami. Jak szukać tych oryginalnych? [online], poznan.wyborcza.pl, 3 listopada 2017 [dostęp 2019-11-10] .
14. Żywe muzeum Rogala Świętomarcińskiego w Poznaniu [online], Rogalowe Muzeum Poznania [dostęp 2019-11-10]  (pol.).
15. BartoszB. Nosal BartoszB., O rogalach świętomarcińskich głośno w social mediach. Lech Poznań wysłał je do Bońka, klubów i dziennikarzy [online], poznan.wyborcza.pl, 7 listopada 2019 [dostęp 2019-11-10] .

Bibliografia

• Włodzimierz Łęcki, Poznań – przewodnik po zabytkach i osobliwościach miasta dla przybyszów z dalszych i bliższych stron, wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2010, s. 30, ISBN 978-83-7506-466-7
• MIM Poznań
• Wniosek o rejestrację. Nr WE: PL/IGP/005/0584/28.12.2006. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr C 62/6, 2008-03-07. [dostęp 2015-10-02].
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1070/2008 z dnia 30 października 2008 r. rejestrujące w rejestrze chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych nazwę (Rogal świętomarciński (ChOG)). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 290/16, 2008-10-31. [dostęp 2015-10-02].
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych „Rogal świętomarciński”. Nr WE: PL-PGI-0105-01023-24.07.2012. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej nr L 172/4, 2013-06-25. [dostęp 2015-10-02].

Linki zewnętrzne

• Oficjalna, zarejestrowana receptura