Romuald Jałbrzykowski
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
7 lutego 1876 | |
| Data i miejsce śmierci |
19 czerwca 1955 | |
| Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku | |
| Arcybiskup metropolita wileński | ||
| Okres sprawowania |
1926–1955 | |
| Biskup diecezjalny łomżyński | ||
| Okres sprawowania |
1926 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Diakonat |
1898 | |
| Prezbiterat |
9 marca 1901 | |
| Nominacja biskupia |
29 lipca 1918 | |
| Sakra biskupia |
30 listopada 1918 | |
| Odznaczenia | ||
    
| ||
| Data konsekracji |
30 listopada 1918 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Łomża | ||||||||||
| Miejsce | |||||||||||
| Konsekrator | |||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Romuald Jałbrzykowski (ur. 7 lutego 1876 w Łętowie-Dębie, zm. 19 czerwca 1955 w Białymstoku) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy sejneński w latach 1918–1925, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski w latach 1925–1926, biskup diecezjalny łomżyński w 1926, arcybiskup metropolita wileński w latach 1926–1955.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 7 lutego 1876 w Łętowie-Dębie w rodzinie drobnej szlachty herbu Grabie, zajmującej się uprawą roli[1]. Jego rodzicami byli Feliks Antoni i Rozalia z domu Krajewska[1], miał troje rodzeństwa[2]. W latach 1886–1893 kształcił się w Klasycznym Gimnazjum Męskim w Łomży[1]. Od 1893 studiował w seminarium duchownym w Sejnach[3]. Święcenia subdiakonatu i diakonatu przyjął w 1898[1]. W latach 1898–1902 kontynuował studia w Akademii Duchownej w Petersburgu, uzyskując magisterium z teologii[3]. Święcenia prezbiteratu otrzymał 9 marca 1901[4] w Petersburgu[5].
Po powrocie do diecezji sejneńskiej został ustanowiony wikariuszem parafii Wąsosz. Nie objął jednak tej funkcji, gdyż został mianowany kapelanem biskupa Antanasa Baranauskasa[1]. W 1902 został wykładowcą seminarium duchownego w Sejnach. Prowadził zajęcia z Pisma Świętego, a także z języków łacińskiego, polskiego i rosyjskiego, homiletyki, teologii moralnej i patrologii. W 1908 objął urząd wicerektora seminarium[3]. Był działaczem społeczno-narodowym[3], założył stowarzyszenie „Gospodarz”, Związek Katolicki, Koło Macierzy Polskiej[1]. W 1910 został kanonikiem sejneńskiej kapituły katedralnej. Podczas I wojny światowej przebywał w Mohylewie, dokąd przeniesiono seminarium duchowne, a później w Mińsku. Należał do Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny. Założył cztery szkoły powszechne i trzy katolickie sklepy spółdzielcze. W 1917 przez Szwecję powrócił do Polski[3]. Objął probostwo w Radziwiłańcach i został wikariuszem generalnym części diecezji sejneńskiej znajdującej się w granicach Polski[5].
29 lipca 1918 został mianowany biskupem pomocniczym diecezji sejneńskiej ze stolicą tytularną Cusae[5]. Święcenia biskupie otrzymał 30 listopada 1918 w kościele św. Michała Archanioła i św. Jana Chrzciciela w Łomży[6]. Konsekrował go Aleksander Kakowski, arcybiskup metropolita warszawski, w asyście Antoniego Juliana Nowowiejskiego, biskupa diecezjalnego płockiego, i Stanisława Galla, biskupa pomocniczego warszawskiego[4]. Administrował polskimi terenami diecezji sejneńskiej, rezydując w Łomży, gdzie zorganizował kurię biskupią i seminarium duchowne, wzniósł pałac biskupi, a także założył drukarnię i wydawał czasopismo „Życie i praca”[3]. Przyczynił się do powstania Gimnazjum Męskiego Prywatnego im. Ks. Piotra Skargi i Szkoły Rzemiosł. Wspierał działalność charytatywną, patronując Komitetowi Opieki Społecznej, Towarzystwu Dobroczynności, ponadto założył kuchnię dla najbiedniejszych[1]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 kierował Komitetem Obrony Łomży. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną przez kilka dni przebywał w areszcie[7]. W latach 1925–1926 pełnił funkcję sekretarza generalnego Episkopatu Polski[8].
14 grudnia 1925 został przeniesiony na urząd biskupa diecezjalnego nowo erygowanej diecezji łomżyńskiej, którą kanonicznie przejął 26 stycznia 1926[5]. W czasie krótkich rządów w diecezji doprowadził do wybudowania gmachu przeznaczonego na siedzibę biskupa i kurii oraz uzyskał godność kolegiaty dla kościoła w Sejnach[1].
24 czerwca 1926 został mianowany arcybiskupem metropolitą wileńskim. Rządy w archidiecezji wileńskiej objął 8 września 1926[5]. W 1927 przeprowadził koronację obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej, w 1931 synod archidiecezjalny, a w 1939 synod prowincjonalny. Zorganizował także kongres eucharystyczny i kongres maryjny. Do 1939 dokonał trzykrotnej wizytacji wszystkich parafii archidiecezji. Dbał o podniesienie poziomu wykształcenia kleru, wspierał rozwój organizacji społecznych i stowarzyszeń katolickich. Założył drukarnię archidiecezjalną[3]. Zajął się rewindykacją obiektów utraconych przez Kościół w czasie zaborów. Zalecił, aby w wileńskim seminarium duchownym wprowadzono lektorat języka litewskiego[1].
Po zajęciu Wilna przez Litwinów w październiku 1939 popadł z nimi w ostry konflikt na tle działalności narodowościowej. W grudniu 1939 rząd litewski wystosował notę do Watykanu, domagając się odwołania go i powołania w jego miejsce administratora apostolskiego. W marcu 1942 aresztowany przez funkcjonariuszy gestapo, do lata 1944 przebywał na internowaniu w domu księży marianów w Mariampolu[3]. Do Wilna powrócił w sierpniu 1944 po zajęciu miasta przez wojska radzieckie[9]. Wznowił działalność instytucji archidiecezjalnych[3], reaktywował seminarium duchowne, obsadził parafie, w których brakowało księży, wysłał kapłanów do pracy na Białorusi[9]. W styczniu 1945 został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD[9] i umieszczony w więzieniu na Łukiszkach[3]. Po miesiącu zwolniono go ze względu na stan zdrowia i konieczność podjęcia specjalnego leczenia. W maju 1945 zakończono śledztwo i sformułowano wobec niego akt oskarżenia, zarzucając inspirowanie działalności podziemnej polskiej antysowieckiej organizacji Związek Walki Zbrojnej w latach 1940–1941, współpracę z Delegaturą Rządu na Kraj i Armią Krajową, a od 1944 popieranie antysowieckiego polskiego podziemia. W czerwcu 1945 Kolegium Specjalne w Moskwie wydało nakaz deportowania go do Polski. O nakazie wyjazdu z Wilna został poinformowany na początku lipca 1945. Do Białegostoku przybył w połowie miesiąca[9]. Z tego miasta zarządzał częścią archidiecezji wileńskiej leżącej na terenie Polski[3]. Tam odtworzył kurię metropolitalną, seminarium duchowne[6], sąd biskupi i kapitułę metropolitalną[1]. Założył oddziały Unii Apostolskiej Kleru i Ligi Świętości Kapłańskiej. Prowadził starania o zalegalizowanie w Białymstoku Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Stefana Batorego[1].
Konsekrował biskupów łomżyńskich: diecezjalnego Czesława Falkowskiego (1949) i pomocniczego Aleksandra Mościckiego (1952)[4]. Był współkonsekratorem podczas sakry biskupów siedleckich: pomocniczego Czesława Sokołowskiego (1919) i diecezjalnego Ignacego Świrskiego (1946), biskupa diecezjalnego łódzkiego Michała Klepacza (1947)[4] i biskupa pomocniczego w Białymstoku[10] Władysława Suszyńskiego (1948)[4].
Zmarł 19 czerwca 1955 w Białymstoku[3]. Został pochowany w kaplicy Matki Bożej Miłosierdzia w prokatedrze białostockiej[1].
Odznaczenia, tytuły
[edytuj | edytuj kod]W 1937 „za wybitne zasługi na polu pracy społecznej” został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[11]. Wcześniej, w 1924, został uhonorowany Krzyżem Komandorskim tego orderu[12]. W 1922 został odznaczony Krzyżem Walecznych[13], a w 1938 Złotym Krzyżem Zasługi[14].
Komenda Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej przyznała mu Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami. Otrzymał również rosyjski Order Oficerski św. Jerzego za pomoc żołnierzom rosyjskim aresztowanym przez Niemców w Sejnach podczas I wojny światowej[3].
W 1924 nadano mu honorowe obywatelstwo Łomży[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Abp. Romuald Jałbrzykowski (1876–1955). wrotapodlasia.pl, 2007-01-26. [dostęp 2015-06-21].
- ↑ Patron. zskolaki.superszkolna.pl. [dostęp 2023-11-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n A. Szot. 50-lecie śmierci arcybiskupa Romualda Jałbrzykowskiego. „W Służbie Miłosierdzia”. Nr 6/2005. ISSN 1897-4996. [dostęp 2023-11-05].
- ↑ a b c d e Romuald Jałbrzykowski. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2019-03-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e P. Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2000, kol. 164–165. ISBN 83-211-1311-7.
- ↑ a b K.R. Prokop. Sukcesja apostolska biskupów i arcybiskupów wileńskich oraz białostockich w XIX i XX stuleciu. „Rocznik Teologii Katolickiej”. T. IV, s. 192–193, 2005. ISSN 1644-8855. [dostęp 2017-11-02].
- ↑ K. Sychowicz: Pierwszy Biskup i Honorowy Obywatel Łomżyński. 4lomza.pl, 2011-01-27. [dostęp 2015-06-21].
- ↑ P. Bieliński: Konferencja Episkopatu Polski. ekai.pl (arch.), 2009-03-09. s. 4. [dostęp 2023-11-05].
- ↑ a b c d T. Krahel. Arcybiskup Romuald Jałbrzykowski w sowieckim więzieniu. „W Służbie Miłosierdzia”. Nr 6/2005. ISSN 1897-4996. [dostęp 2023-11-05].
- ↑ P. Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 2000, kol. 424. ISBN 83-211-1311-7.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410. [dostęp 2015-03-10].
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18. [dostęp 2015-03-09].
- ↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4499/22 G.M.I.. „Dziennik Personalny”. z 1922 r. Nr 11. s. 347. [dostęp 2015-06-03].
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 292, poz. 685. [dostęp 2016-01-01].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Romuald Jałbrzykowski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-09-09] (ang.).
- Publikacje Romualda Jałbrzykowskiego w bibliotece Polona. [dostęp 2021-12-21].
| Przewodniczący |
|
|---|---|
| Zastępcy przewodniczącego |
|
| Sekretarze generalni |
|
.png){kind=logo}