Romuald Spasowski
 Romuald Spasowski (1981) | |
| Data urodzenia |
20 sierpnia 1920 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł PRL w Argentynie | |
| Okres |
od 17 września 1953 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych | |
| Okres |
od 1955 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Ambasador PRL w Indiach | |
| Okres |
od 25 kwietnia 1967 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Podsekretarz stanu w MSZ | |
| Okres |
od 19 stycznia 1972 |
| Ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych | |
| Okres |
od 1978 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Romuald Franciszek Spasowski (ur. 20 sierpnia 1920 w Warszawie, zm. 9 sierpnia 1995 w Oakton w stanie Wirginia)[1] – polski dyplomata, ambasador PRL w Argentynie (1953–1954), Indiach (1967–1970) i dwukrotnie w Stanach Zjednoczonych (1955–1961, 1978–1982).
Rodzina
[edytuj | edytuj kod]Syn filozofa marksistowskiego Władysława i Anny Sumowskiej secundo voto Dryńskiej (zm. 1985).
W 1944 roku poślubił w kościele katolickim (sam był formalnie kalwinistą) Wandę Sikorską, krewną gen. Władysława Sikorskiego. Z tego małżeństwa miał córkę Marię (Grochulską) i syna Władysława Kajetana (1951–1970), który zginął lub popełnił samobójstwo[2] podczas pobytu w Indiach (pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie przy dziadku).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Ojciec wpoił Spasowskiemu poglądy komunistyczne, dlatego ten wstąpił podczas II wojny światowej do Polskiej Partii Robotniczej. Po zakończeniu wojny odbył kursy polityczno-wychowawcze i został szefem Polskiej Misji Wojskowej ds. Zbadania Niemieckich Zbrodni Wojennych. Brał udział w procesie norymberskim[3]. Co najmniej od 1951 współpracował z wojskowym kontrwywiadem Polski Ludowej.
W 1947 Spasowski rozpoczął służbę dyplomatyczną. Był konsulem w Düsseldorfie, I sekretarzem ambasady w Londynie oraz posłem w Buenos Aires. W latach 1955–1961 był ambasadorem w Waszyngtonie, potem w Indiach, akredytowanym w Nepalu, Singapurze i Cejlonie. W Ministerstwie Spraw Zagranicznych był dyrektorem departamentów: II i V, od 1962 był ambasadorem tytularnym. Od 19 stycznia 1972 do 3 lutego 1978 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie[4].
W 1970 r., tj. w czasie pełnienia funkcji ambasadora w Indiach (od maja 1967) zmarł jego syn Władysław Kajetan. Przyczyny jego śmierci pozostają niewyjaśnione[2], prawdopodobne jest samobójstwo[5][6].
1 grudnia 1977 został po raz drugi ambasadorem w Waszyngtonie. W grudniu 1980 odbył z żoną tajną podróż do Watykanu, gdzie spotkał się z papieżem Janem Pawłem II. 21 grudnia 1981, kilka dni po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce, poprosił o azyl polityczny. Na jego decyzję wpływ miały informacje o sytuacji w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego, zwłaszcza masakra dokonana na górnikach w kopalni „Wujek” na Śląsku[3].
Był jednym z dwóch polskich ambasadorów, obok Zdzisława Rurarza z Tokio, którzy potępili stan wojenny i poprosili o azyl. Przekazał Amerykanom różne informacje dotyczące zabezpieczeń i szyfrowania w polskiej ambasadzie. Był również sporadycznie wykorzystywany w charakterze eksperta w sprawach polskich. Utrzymywał się z wykładów. Otrzymał dwa doktoraty honoris causa.
Porzucenie przez Spasowskiego placówki zostało uznane przez Izbę Wojskową Sądu Najwyższego za zdradę. 4 października 1982 został on zaocznie skazany na karę śmierci, pozbawienie praw publicznych na zawsze oraz przepadek mienia. 30 października 1985 Rada Państwa odebrała mu także obywatelstwo polskie. W 1985 przyjął chrzest katolicki[3].
Uniewinniony został 25 listopada 1990, a w 1993 przywrócono mu polskie obywatelstwo. Stan zdrowia uniemożliwiał mu przyjazd do kraju[7]. Zmarł na raka[8] w Oakton w stanie Wirginia, USA[5].
Ordery, odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 lipca 1955)[9]
- Złoty Krzyż Zasługi (12 lipca 1947)[10]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (10 stycznia 1955)[11]
- Honorowe obywatelstwo Nowego Orleanu (USA, 1960)[12]
Filmy dokumentalne
[edytuj | edytuj kod]- 2003 – Kariera i sumienie, scenariusz i reżyseria: Wincenty Ronisz[13]
- 2009 – Ambasador Spasowski, scenariusz: Robert Kaczmarek, Tadeusz Śmiarowski, reżyseria: Tadeusz Śmiarowski[14]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kochański 2002 ↓.
- ↑ a b ikr, Tomasz Zbigniew Zapert: Romuald Spasowski: Zawrócony przez Pana Boga. rp.pl, 2012-10-04. [dostęp 2017-02-09].
- ↑ a b c Romuald Spasowski. Jak PRL chciał zabić komunistę, Polskie Radio.
- ↑ Kochański 2002 ↓, s. 56.
- ↑ a b Kochański 2002 ↓, s. 57.
- ↑ Paweł Smoleński: Bohater czy komunistyczny cwaniak? Ambasador PRL, który wybrał wolność w USA. wyborcza.pl, 2022-12-09. [dostęp 2022-12-10]. (pol.).
- ↑ Tomasz Zbigniew Zapert, Romuald Spasowski: Zawrócony przez Pana Boga [online], www.rp.pl, 4 października 2012 [dostęp 2021-03-28].
- ↑ Romuald Spasowski, 74, Dies; Polish Envoy Defected to U.S.. NYTimes.com, 1995-12-08. [dostęp 2017-02-09].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 86, poz. 1049 „za zasługi w pracy zawodowej w służbie państwowej”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 125, poz. 782 „za zasługi przy ekstradycji zbrodniarzy wojennych z Niemiec”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 42, poz. 415 - Uchwała Rady Państwa z dnia 10 stycznia 1955 r. nr 0/60 - na wniosek Ministra Spraw Zagranicznych.
- ↑ Wicepremier Jaroszewicz honorowym obywatelem N. Orleanu, „Trybuna Ludu”, nr 96, 5 kwietnia 1960, s. 1.
- ↑ Kariera i sumienie w bazie filmpolski.pl.
- ↑ Ambasador Spasowski w bazie filmpolski.pl.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Chmielecki. Uciekinier z obozu. „Wprost”. 45, s. 98–99, 9 listopada 2008. [dostęp 2017-02-09].
- Aleksander Kochański, Romuald Franciszek Spasowski, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2023-05-25]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XLI, Instytut Historii PAN, 2002, s. 54–57.
- Romuald Spasowski. Spowiedź Ambasadora. Universitas, Kraków 2022. ISBN 978-83-242-3863-7