Rondo op. 1 (Chopin)

Początek utworu

Rondo c-moll op. 1 – utwór w formie ronda na fortepian skomponowany przez Fryderyka Chopina w 1825^[1] [2][3]. Wydany w tym samym roku w Warszawie przez Andrzeja Brzezinę^[3][4][5]. Opublikowany został później jako opus pierwsze^[6][7]. Rondo utrzymane jest w stylu brillant^[8][9].

Historia

Kompozycja powstała w okresie nauki Chopina w Liceum Warszawskim^[10], do którego wstąpił w 1824^[11]. Chopin uczył się wtedy jednocześnie u Józefa Elsnera^[2], wymagającego od ucznia poznania różnych form muzycznych^[12]. Utwór dedykowany został Luizie Linde („à Mme de Linde”)^[a], żonie Samuela Linde, dyrektora szkoły^[2][4][6].

Rondo ukazało się drukiem 2 czerwca 1825 nakładem księgarza Andrzeja Brzeziny (wydawnictwo działało wtedy od trzech lat^[3]; w 1828 w tej samej oficynie opublikowano rondo op. 5^[14])^[5][7][15]. W tym samym dniu w Kurierze Warszawskim ukazała się informacja na ten temat^[b]. Wydanie zawiera liczne nieścisłości merytoryczne^[3].

10 czerwca w warszawskim konserwatorium Chopin wykonał utwór na eolomelodikonie podczas koncertu na rzecz Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności^[5] zorganizowanego przez Józefa Jawurka^[17], przyjaciela rodziny Chopinów^[18]. Było to powtórzenie koncertu, który odbył się 27 maja w kościele ewangelickim. Na obu zagrali ci sami muzycy^[5]. Po pierwszym koncercie w Allgemeine musikalische Zeitung opublikowano doniesienia anonimowego korespondenta, w których m.in. zachwalano zdolności improwizacyjne Chopina^[17]. Była to pierwsza wzmianka o kompozytorze w prasie zagranicznej^[19].

W Berlinie utwór ukazał się jako op. 1 w 1835 nakładem Adolpha Schlesingera^[20][21]. W Warszawie wydanie miało być dostępne u Brzeziny^[21]. W Londynie utwór ukazał się w marcu 1836 nakładem Wessel & Co. Strona tytułowa informowała o nowym wydaniu poprawionym przez „jego ucznia J. Fontanę”^[22]. Brytyjski wydawca samowolnie opatrzył utwór tytułem „Adieu à Varsovie”^[23][24]. W październiku 1836 kompozycję wydał w Paryżu Maurice Schlesinger^[25]. W maju 1839 w Lipsku opus 1 wydał Hofmeister (wydanie poprawione częściowo przez kompozytora^[3]). W Warszawie nuty miały być dostępne u Sennewalda^[26]. Wydania opierano prawdopodobnie na warszawskim pierwodruku, korygując niektóre błędy (lub popełniając inne). Strony tytułowe informowały o dostępnych wersjach na 4 ręce^{[3][21][22][25][26]}. Prawdopodobnie powielały one to samo skrócone opracowanie (brak taktów 100–129) nieznanego autora (dokonane bez udziału Chopina)^[3].

Rękopis utworu zaginął^[3]. Rękopis incipitu (dwóch pierwszych taktów)^[c] przechowywany jest w Bibliotece Narodowej Francji^[28].

Budowa

Utwór rozpisany w 357 taktach^[29][30] rozpoczyna się skokami między dźwiękami C i G granymi staccato. Refren (temat I) nawiązuje do rond Ludwiga van Beethovena^[8]. Między refrenami występują po dwa kuplety^[1] , przy czym pierwszy kuplet pełni funkcję tematu II^[8]. Według Fredericka Niecksa „tematy zbyt luźno są ze sobą powiązane”^[31]. Zdaniem Mieczysława Tomaszewskiego „tematom brak (...) jeszcze owej typowo chopinowskiej wyrazistości melodycznej i śpiewności”^[1] . Czas trwania utworu wynosi ok. 7,5 minuty^[8].

Recepcja

W liście z 11 stycznia 1832 Robert Schumann polecał Friedrichowi Wieckowi nauczenie ronda op. 1 swojej córki Clary (późniejszej żony Schumanna)^[31]. Zdaniem Fredericka Niecksa „indywidualność kompozytora jest tu jeszcze słabo widoczna, jednak nie możemy zarzucić mu naśladowania jakiegokolwiek mistrza”^[31]. Mieczysław Tomaszewski pisał: „Do badań nad twórczością Chopina (...) utwór ten ma szczególne znaczenie. Widoczne są tam wzory muzyki klasycznej, zarówno w strukturowaniu refrenu, tematu podstawowego jak i części wewnętrznych (...). Język harmoniczny tego utworu odpowiada zasadom muzyki klasycznej. (...) Natomiast stosunki harmoniczne zachodzące pomiędzy tematami zdradzają już wzory późniejsze”^[6].

Nagrania

Rondo op. 1 nagrali m.in. Ludwik Stefański (ok. 1960)^[d] i Adam Harasiewicz (ok. 1965)^[e][32].

Uwagi

1. Chopin dedykował jej również autograf Mazurka As-dur op. 24 nr 3 (1835)^[13].
2. „Nowe Rondo na Pjanoforte, skomponowane i dedykowane JW. JPani Linde przez Freder. Chopin, wyszło z Litografji A. Brzeziny. Cena zł: 3”^[16].
3. Pochodzący ze spisu incipitów przygotowanych przez Chopina wraz z Augustem Franchomme’em i Sigismundem Neukommem na potrzeby indeksu zbiorowego wydania dzieł Chopina, które ostatecznie się nie ukazało^[27].
4. Muza, SX 0077. Na tym samym albumie w wykonaniu Stefańskiego Rondo à la Mazur F-dur op. 5, Rondo Es-dur op. 16 oraz Rondo na dwa fortepiany C-dur op. 73 (wspólnie z Haliną Czerny-Stefańską)^[32].
5. Philips Records, PH 6747 017. Na tym samym albumie w wykonaniu Harasiewicza m.in. Rondo à la Mazur F-dur op. 5^[32].

Przypisy

1. Tomaszewski ↓.
2. Łukaszewski 2014 ↓, s. 210.
3. Ekier, Kamiński, Raczkiewicz 2005 ↓, s. 4.
4. Tomaszewski 2022 ↓, s. 45.
5. Zamoyski 1985 ↓, s. 25.
6. Chomiński 1978 ↓, s. 40.
7. Rondeau composé pour le Pianoforte [online], Chopin.edu.pl [dostęp 2023-09-19] .
8. Łukaszewski 2014 ↓, s. 211.
9. Tomaszewski 2022 ↓, s. 344–345.
10. Chomiński 1978 ↓, s. 36, 40.
11. Niecks 2011 ↓, s. 54.
12. Chomiński 1978 ↓, s. 44, 184.
13. Luiza Linde. [w:] Chopin.nifc.pl [on-line]. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. [dostęp 2023-09-17].
14. Tomaszewski 2022 ↓, s. 271.
15. Tomaszewski 2022 ↓, s. 45, 271.
16. NOWOŚCI WARSZAWSKIE, „Kurjer Warszawski” (129), 1825, s. 1 [dostęp 2023-09-19] .
17. Niecks 2011 ↓, s. 60.
18. Niecks 2011 ↓, s. 56.
19. Zamoyski 1985 ↓, s. 25–26.
20. Tomaszewski 2022 ↓, s. 272.
21. Rondo pour le Pianoforte, Op. 1 [online], Chopin.edu.pl [dostęp 2023-09-19] .
22. Adieu à Varsovie, Rondeau, pour le Piano forte, Op. 1 [online], Chopin.edu.pl [dostęp 2023-09-19] .
23. Niecks 2011 ↓, s. 334–335.
24. Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 415.
25. Rondo Pour Le Piano, Op. 1 [online], Chopin.edu.pl [dostęp 2023-09-19] .
26. Premier Rondo Pour Le Pianoforte, Op. 1 [online], Chopin.edu.pl [dostęp 2023-09-19] .
27. Tomaszewski 2022 ↓, s. 273.
28. Rondo c-moll. [w:] Chopin.nifc.pl [on-line]. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. [dostęp 2023-09-17].
29. Incypity dzieł Fryderyka Chopina w układzie alfabetycznym [online], Chopin.pl [dostęp 2023-09-19] .
30. Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 187.
31. Niecks 2011 ↓, s. 62.
32. Kański 1986 ↓, s. 62.

Bibliografia

• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5 .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Chopin, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1978, OCLC 462214174 .
• JózefJ. Kański JózefJ., Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ISBN 83-224-0340-2 .
• FrederickF. Niecks FrederickF., Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0 .
• MieczysławM. Tomaszewski MieczysławM., Rondo c-moll op. 1, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-17] .
• AdamA. Zamoyski AdamA., Chopin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-01234-8 .
• Marcin TadeuszM.T. Łukaszewski Marcin TadeuszM.T., Przewodnik po muzyce fortepianowej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, ISBN 978-83-224-0948-0 .
• JanJ. Ekier JanJ., PawełP. Kamiński PawełP., WitalisW. Raczkiewicz WitalisW., KOMENTARZ ŹRÓDŁOWY /SKRÓCONY/, [w:] Ronda op. 1, 5, 16, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2005, ISBN 83-920365-5-7 .
• Józef MichałJ.M. Chomiński Józef MichałJ.M., Teresa DalilaT.D. Turło Teresa DalilaT.D., Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7 .

Linki zewnętrzne

• Rondo c-moll op. 1 – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project

Kontrola autorytatywna (utwór muzyczny/kompozycja):

• VIAF: 175590935, 315229001, 190418434, 294476031
• LCCN: no95026174