Rosz jesziwa

Rosz jesziwa (hebr. ‏ראש ישיבה‎; jid. ‏ראָש־ישיבֿה‎ rosz-jesziwe) – tytuł przyznawany dziekanowi akademii talmudycznej (jesziwy).

Złożenie to pochodzi od hebrajskich słów rosz (głowa) i jesziwa (żydowska szkoła religijna). Od rosz jesziwy wymagane są: wszechstronna znajomość Talmudu, umiejętność analizowania go i przedstawiania nowych opracowań (tak zwanych chiduszim), zarówno w mowie, jak i w piśmie.

Rola

Podstawową rolą rosz jesziwy jest doglądanie studiów nad Talmudem i spraw praktycznych. Rosz jesziwa często prowadzi sziur (lekcje na temat związany z Torą). Inną rolą rosz jesziwy jest udzielanie studentom pozwoleń na podjęcie studiów rabinackich w celu uzyskania smichy.^[1]

Główną rolą rosz jesziwy jest nie tylko bycie dziekanem^[2], ale przede wszystkim prowadzenie na wysokim poziomie najważniejszych wykładów w jesziwie. Studenci studiujący w danej jesziwie (nauka trwa zazwyczaj przynajmniej dwa lata) są znani jako „studenci rosz jesziwy”, gdyż pod wpływem nauki prowadzonej przez rosz jesziwę poznają sposób analizy Talmudu i uczą się krytycznego myślenia.^[3] Co więcej, konkretne metody przyswajane przez uczniów oparte są przeważnie na szczególnym stylu rosz jesziwy. Ponadto, ponieważ w życiu wielu społeczności ortodoksyjnych Żydów jesziwy odgrywają centralną rolę, pozycja rosz jesziwy wykracza poza mury szkoły.

Rosz jesziwa jest nierzadko postrzegany jako filar przywództwa w danej społeczności. W chasydyzmie rola rosz jesziwy jest dodatkowa do roli cadyka (rebego) z chasydzkiej dynastii, która zarządza daną jesziwą. W wielu społecznościach chasydzkich rosz jesziwą bywa syn lub zięć rabina, jego domniemany następca. Jednak rola, jaką jesziwy pełnią w społecznościach chasydzkich, nie jest aż tak istotna, jak w społecznościach litwaków. Studenci chasydzcy żenią się zazwyczaj w wieku 18 lat, równocześnie – w większości przypadków – kończąc swoją edukację w jesziwie, podczas gdy studenci jesziw tradycji litewskiej żenią się nie wcześniej niż w wieku 23 lat, a zdecydowana ich większość kontynuuje studia w jesziwie jeszcze po ślubie. W efekcie tego rola rosz jesziwy oraz jego wpływ na społeczność wśród litewskich żydów jest znacznie większa niż w społecznościach chasydzkich.

Historia

Jesziwy kontynuują naukowe tradycje mędrców Miszny i Talmudu, którzy często stali na czele akademii, wspierając rozwój setek studentów. W talmudycznych akademiach w Babilonii rosz jesziwa był nazywany rosz metiwta (aram. „szef Akademii”)^[4] i miał tytuł gaona^[5].

Dynastie rosz jesziwa

Zależnie od wielkości jesziwy może w niej być kilku rosz jesziwów, nierzadko odlegle spokrewnionych. Istnieją rodzinne dynastie rosz jesziwów, przykładowo w rodach Sołowiejczyk, Finkel, Feinstein, Kotler i Kook, które prowadzą liczne jesziwy w Stanach Zjednoczonych i Izraelu.

Słynni rosz jesziwa

Do czasu Holocaustu większość dużych jesziw miała swoje siedziby w Europie Wschodniej. Obecnie większość światowych jesziw mieści się w USA oraz Izraelu, gdzie też mieszkają kierujący nimi rosz jesziwowie.

Poniżej znajduje się lista niektórych znanych rosz jesziwów:

• rabin Yaakov Ades
• rabin Ezra Attiya
• rabin Chaim Yehuda Leib Auerbach
• rabin Shlomo Zalman Auerbach
• rabin Leib Bakst
• rabin Naftali Cewi Jehuda Berlin
• rabin Avraham Yitzchak Bloch
• rabin Moshe Mordechai Epstein
• rabin Moshe Feinstein
• rabin Eliezer Yehuda Finkel
• rabin Nosson Tzvi Finkel
• rabin Chaim Flom
• rabin Mordechai Gifter
• rabin Refael Reuvain Grozovsky
• rabin Chaim Yaakov Goldvicht
• rabin Eliezer Gordon
• rabin Nachman Shlomo Greenspan
• rabin Kalman Haberkasten
• rabin Shlomo Heiman
• rabin Yitzchok Hutner
• rabin Yisrael Meir Kagan
• rabin Yaakov Kamenetsky
• rabin Awraham Kuk
• rabin Cewi Jehuda Kuk
• rabin Aharon Kotler
• rabin Shneur Kotler
• rabin Boruch Ber Leibowitz
• rabin Aharon Lichtenstein
• rabin Dov Linzer
• rabin Eliezer Melamed
• rabin Isser Zalman Meltzer
• rabin M.M. Minshky
• rabin Avigdor Nebenzahl
• rabin Avraham Yaakov Pam
• rabin Shmuel Rozovsky
• rabin Yaakov Yitzchok Ruderman
• rabin Yisroel Salanter
• rabin Yechezkel Sarna
• rabin Hershel Schachter
• rabin Aaron Schechter
• rabin Gedalia Schorr
• rabin Elazar Szach
• rabin Mosze Szmuel Szapira
• rabin Meir Szapiro
• rabin Naftoli Szapiro
• rabin Shimon Shkop
• rabin Chaim Shmuelevitz
• rabin Jozef B. Sołowiejczyk
• rabin Adin Steinsaltz
• rabin Aaron Teitelbaum
• rabin Naftoli Trop
• rabin Chaim Volozhin
• rabin Elchonon Wasserman
• rabin Yechiel Yaakov Weinberg
• rabin Ezra Schochet

Rosz jesziwa a maszgijach ruchani

Odpowiedzialność za osobisty oraz etyczny rozwój studentów jesziw nie należy do zadań rosz jesziwów. Zajmuje się tym sprawujący funkcję zwaną maszgijach, kierownik duchowy. Koncepcja ta, wprowadzona w XIX wieku przez odłam musaryzmu, prowadzić miała do doskonalenia charakteru jako jednego z celów uczęszczania do jesziwy. Jednym z typowych i wpływowych maszgijachów ruchani był Elijahu Eliezer Dessler.

Przypisy

1. Naród uczony, czyli o religijnej edukacji Żydów - Histmag.org [online], histmag.org [dostęp 2019-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-06] .
2. Barukh ben Daṿid.B.D. Lev Barukh ben Daṿid.B.D., There is no such thing as coincidence -- : and other stories of Divine Providence, Jerusalem: Feldheim Publishers, 2003, ISBN 1-58330-615-3, OCLC 54061743 [dostęp 2019-01-03] . Brak numerów stron w książce
3. Żydowski Instytut Historyczny [online], jhi.pl [dostęp 2019-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-06] .
4. The Pardes Kollel Experience [online], These and Those, 3 lutego 2014 [dostęp 2019-01-03]  (ang.).
5. Kantor i inni, Codex Judaica : chronological index of Jewish history, covering 5,764 years of Biblical, Talmudic & post-Talmudic history, New York: Zichron Press, 2005, ISBN 0-9670378-3-2, OCLC 62882184 [dostęp 2019-01-03] . Brak numerów stron w książce