Rumień stwardniały (gruźlica stwardniała, łac. erythema induratum) – zapalne zmiany guzowate, umiejscowione najczęściej na podudziach, głównie po stronie zginaczy, bardzo rzadko także uda. Występują głównie u kobiet. Przebieg jest przewlekły z zaostrzeniami jesienią i wiosną
- postać wrzodziejąca – guz ulega rozpadowi
- postać niewrzodziejąca – guz ulega wchłonięciu z pozostawieniem zagłębienia
Rozpoznanie ustala się na podstawie:
- stwierdzenia guzów zapalnych, głównie na podudziach po stronie zginaczy,
- skłonności do rozpadu,
- występowania głównie u kobiet, niekiedy z przebytą lub czynną gruźlicą,
- bardzo silnie dodatnich odczynów tuberkulinowych,
- badania histologicznego.
- Stefania Jabłońska: Choroby skóry. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1994, s. 70. ISBN 83-200-1837-4.