Ryszard Bender

Ryszard Bender

Ryszard Bender (2005)
Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1932 Łomża
Data i miejsce śmierci	24 lutego 2016 Lublin
Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: dzieje najnowsze myśli społecznej i politycznej w Polsce i na świecie, historia nowożytna i najnowsza, historia Polski i powszechna XIX–XX w.
Alma Mater	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Doktorat	1961 Uniwersytet Warszawski
Habilitacja	1969 Katolicki Uniwersytet Lubelski
Profesura	1977
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Uczelnia	Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu
Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Okres spraw.	30 marca 1994–21 lipca 1994
Poprzednik	Marek Markiewicz
Następca	Janusz Zaorski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ryszard Janusz Bender (ur. 16 lutego 1932 w Łomży, zm. 24 lutego 2016^[1] w Lublinie^[2]) – polski historyk, nauczyciel akademicki i polityk, profesor nauk humanistycznych, dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, współzałożyciel i wieloletni prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie, publicysta, przewodniczący Krajowego Sekretariatu SOS dla Radia Maryja, poseł na Sejm PRL VII i IX kadencji (1976–1980, 1985–1989), senator II, VI i VII kadencji (1991–1993, 2005–2011), przewodniczący Sejmiku Województwa Lubelskiego (2002–2003, 2005).

Życiorys

Wykształcenie

W 1938 rozpoczął naukę w Szkole Powszechnej nr 4 w Łomży. Następnie w 1950 został absolwentem Państwowego Liceum im. Tadeusza Kościuszki w tym mieście. W 1955 ukończył studia historyczne na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Podjął również nieukończone ostatecznie studia z zakresu filozofii na KUL oraz podyplomowe studia w zakresie prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W 1961 uzyskał na UW stopień naukowy doktora, a w 1969 na KUL stopień doktora habilitowanego. Tytuły profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1977, a profesorem zwyczajnym został w 1985.

Działalność naukowa i publicystyczna

Krótko pracował w zawodzie bibliotekarza w Lublinie i Katowicach. W latach 1970–1975 sprawował funkcję prodziekana, a w latach 1981–1987 dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. W okresie 1969–2002 był kierownikiem I Katedry Historii Nowożytnej Instytutu Historii KUL. Od 1974 do 1979 pełnił funkcję sekretarza generalnego Towarzystwa Naukowego KUL. Był stypendystą Programu Fulbrighta na Catholic University of America^[3][4]. Od 1987 do 1999 pełnił funkcję wiceprezesa Lubelskiego Towarzystwa Naukowego.

Od 1997 do 2002 wykładał w Wyższej Szkole Dziennikarstwa im. Melchiora Wańkowicza, a od 1997 do 1999 także na Akademii Polonijnej w Częstochowie. Od 1999 do 2000 przewodniczył Komisji Akredytacyjnej Niepaństwowych Szkół Wyższych w Polsce. W latach 2002–2005 był kierownikiem Katedry Historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie. W 2006 został wykładowcą w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. Był członkiem zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

W latach 1981–1987 był członkiem Rady Naukowej Episkopatu Polski, a w latach 1989–1996 członkiem Komisji Episkopatu Polski Iustitia et Pax. W 1987 został członkiem zarządu Stowarzyszenia Krzewienia Katolickiej Nauki Społecznej. W 1996 objął funkcję przewodniczącego komitetu redakcyjnego „Rycerstwa Czarnej Madonny” w Polsce.

Od 1959 do 1967 publikował w „Więzi”. Był także m.in. publicystą pism: „Kultura”, „Chrześcijanin w świecie”, „Tygodnik Powszechny”, „Myśl Polska”, „Niedziela”, „Przegląd Katolicki”, „Głos”, „Najwyższy CZAS!” i „Ład”. Od lat 90. był związany z „Naszym Dziennikiem”, Radiem Maryja i Telewizją Trwam.

Działalność publiczna w PRL

W latach 40. działał w niezależnym od władz harcerstwie (był drużynowym i członkiem komendy hufca). Od 1957 do 1960 był członkiem rady naczelnej Zrzeszenia Studentów Polskich. W 1956 współtworzył Związek Młodych Demokratów. Do rozwiązania tej organizacji był członkiem jej zarządu głównego. Kierował także lubelskim oddziałem ZMD. W 1967 wszedł w skład rady naukowej i rady społecznej Ośrodka Dokumentacji i Studiów Społecznych, a od 1986 do 1996 przewodniczył jego radzie naukowej. W latach 1973–1977 jako bezpartyjny zasiadał w radzie Lublina. Od 1976 do 1980 był posłem na Sejm PRL VII kadencji, zajął miejsce Stanisława Stommy.

W 1976 współtworzył Klub Inteligencji Katolickiej w Lublinie (nienależący do ogólnopolskiego porozumienia KIK-ów), w którym objął funkcję wiceprezesa, a w 1983 prezesa. W 2005 arcybiskup lubelski Józef Życiński zabronił temu klubowi określania się mianem „katolickiego”, co było powodem konfliktu między nim a Ryszardem Benderem^[5].

W 1980 wstąpił do NSZZ „Solidarność”. W latach 1981–1983 pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Związku Katolicko-Społecznego. W 1985 wziął udział w zbojkotowanych przez działaczy związanych z pierwszą „Solidarnością” wyborach do Sejmu. Od 1988 do 1989 był współprzewodniczącym Chrześcijańsko-Demokratycznego Klubu Myśli Politycznej w Warszawie. Jako bezpartyjny sprawował mandat posła na Sejm PRL IX kadencji do 1989. Jako przedstawiciel strony solidarnościowo-opozycyjnej brał udział w obradach Okrągłego Stołu w zespole ds. reform politycznych.

Działalność publiczna w III RP

W 1989 w wyborach do Sejmu kontraktowego nie uzyskał poparcia Komitetu Obywatelskiego (którego był członkiem) i bez powodzenia rywalizował m.in. z kandydatami NSZZ „Solidarność”. Od 1989 do 1990 był wiceprezesem Stronnictwa Pracy, a od 1990 do 1991 wiceprezesem Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa „Zjednoczenie”. W latach 1991–1993 sprawował mandat senatora II kadencji wybranego w województwa łomżyńskiego z rekomendacji Wyborczej Akcji Katolickiej (należał w tym czasie do ZChN, był szefem klubu senackiego i wiceszefem klubu parlamentarnego tej partii). Zasiadał w Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.

W 1992 został pozwany przez Jerzego Urbana za określenie go mianem „Goebbelsa stanu wojennego”. W 2004 Sąd Apelacyjny w Lublinie orzekł, że pozwany nie musi przepraszać powoda. Rok później Sąd Najwyższy oddalił kasację i stwierdził, że porównanie nie wyrządziło szkód powodowi^[6].

Od kwietnia 1993 do lipca 1994 zasiadał w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji z nominacji Lecha Wałęsy. W okresie 30 marca do 21 lipca 1994 zajmował stanowisko przewodniczącego KRRiT. Ustąpił z tej funkcji w związku z oskarżeniami o wykorzystywanie stanowiska do darmowych, egzotycznych podróży fundowanych przez stacje telewizyjne ubiegające się o koncesje na nadawanie programu telewizyjnego^[7].

W latach 1998–2005 był radnym Sejmiku Województwa Lubelskiego I i II kadencji. Dwukrotnie pełnił w tym okresie funkcję przewodniczącego sejmiku (w okresie 2002 do 2003^[8][9] i w 2005^[10][11]). Od 1995 do 1998 działał w Ruchu Odbudowy Polski. Od 1998 do 2003 przewodniczył radzie naczelnej Ruchu Katolicko-Narodowego. Następnie był wiceprzewodniczącym rady politycznej Ligi Polskich Rodzin. Z rekomendacji LPR w wyborach parlamentarnych w 2001 bez powodzenia kandydował do Senatu, a od 2001 do 2005 był członkiem Trybunału Stanu. Z listy LPR bez powodzenia kandydował też w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 w okręgu wyborczym Łódź (otrzymał 27 230 głosów).

W wyborach parlamentarnych w 2005 został wybrany na senatora VI kadencji z ramienia LPR w okręgu lubelskim. Objął funkcję wiceprzewodniczącego klubu parlamentarnego tej partii. Następnie go opuścił i w grudniu 2006 został przewodniczącym Senatorskiego Klubu Narodowego. W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz trzeci uzyskał mandat senatorski, kandydując jako bezpartyjny z ramienia Prawa i Sprawiedliwości i otrzymując 168 651 głosów. Na pierwszym posiedzeniu Senatu VII kadencji pełnił funkcję marszałka seniora^[12]. Objął funkcję przewodniczącego Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą. W 2006 został delegatem do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy^[13].

W 2009 był kandydatem KW Libertas w wyborach do Parlamentu Europejskiego w okręgu wyborczym Olsztyn^[14]. W wyborach parlamentarnych w 2011 nie ubiegał się o reelekcję. W tym samym roku zrezygnował ze stanowiska prezesa zarządu KIK w Lublinie, obejmując równocześnie funkcję prezesa jego rady głównej.

W 2001 został odznaczony przyznawanym przez Stowarzyszenie Polskich Byłych Więźniów Politycznych Krzyżem Niezłomnych.

Życie prywatne

Syn Andrzeja i Stanisławy Benderów. Ojciec został w 1944 zamordowany przez Niemców. Matka pochodziła z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Pomian.

Był żonaty z Marią; miał troje dzieci: Agnieszkę, Bognę i Iwona^[15].

29 lutego 2016 został pochowany na cmentarzu Katedralnym w Łomży^[16].

Publikacje

• Ludność miejska lubelskiego w akcji przedpowstaniowej w latach 1861–1862, Lublin 1961.
• Reforma czynszowa w Ordynacji Zamoyskiej 1833–1864, Lublin 1969.
• Chrześcijanie w polskich ruchach demokratycznych XIX stulecia, Warszawa 1975.
• Powstaniec – zakonnik. O. Rafał Kalinowski, Warszawa 1977.
• Społeczne inicjatywy chrześcijańskie w Królestwie Polskim 1905–1918, Lublin 1978.
• Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939, Warszawa 1981.
• Ksiądz Karol Mikoszewski (X. Syxtus) 1832–1886, członek Rządu Tymczasowego Narodowego 1863, emigrant, zesłaniec, Warszawa 1982.
• Wojna o media. Kulisy Krajowej Rady Radia i TV, Warszawa 1994.
• Polskie korzenie jednoczącej się Europy, Włocławek 2000.

Przypisy

1. Zmarł prof. Ryszard Bender, polityk i wykładowca KUL. kurierlubelski.pl, 24 lutego 2016. [dostęp 2016-02-24].
2. Prof. Ryszard Bender nie żyje. onet.pl, 24 lutego 2016. [dostęp 2016-02-24].
3. Ryszard Bender. fulbrightscholars.org. [dostęp 2024-08-01]. (ang.).
4. Ryszard Bender. fulbrightscholars.org. [dostęp 2024-08-01]. (ang.).
5. Bender kandydatem PiS-u do Senatu. rmf24.pl, 13 września 2007. [dostęp 2011-07-18].
6. Bender nie musi przepraszać Urbana. wprost.pl, 9 grudnia 2005. [dostęp 2011-07-18].
7. Andrzej Gaca, Krystyna Kamińska, Zbigniew Nawrocki, Historia i współczesność, Toruń 1996 ISBN 83-904818-2-0, tom II s. 111.
8. Uchwała w sprawie wyboru Przewodniczącego Sejmiku. umwl.bip.lubelskie.pl, 18 listopada 2002. [dostęp 2022-05-06].
9. Uchwała w sprawie cofnięcia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego w przedmiocie stwierdzenia nieważności uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego w sprawie wyboru Przewodniczącego Sejmiku. umwl.bip.lubelskie.pl, 13 stycznia 2003. [dostęp 2022-05-06].
10. Uchwała w sprawie wyboru Przewodniczącego Sejmiku. umwl.bip.lubelskie.pl, 23 maja 2005. [dostęp 2022-05-06].
11. Uchwała w sprawie przyjęcia rezygnacji Pana Ryszarda Bendera z funkcji Przewodniczącego Sejmiku Województwa Lubelskiego. umwl.bip.lubelskie.pl, 17 października 2005. [dostęp 2022-05-06].
12. Religa i Bender otworzą obrady parlamentu. tvn24.pl, 24 października 2007. [dostęp 2011-07-18].
13. Profil na stronie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. [dostęp 2011-07-31]. (ang.).
14. Serwis PKW – Wybory 2009. [dostęp 2011-07-18].
15. In memoriam prof. Ryszarda Bendera. piotrowski.org.pl, 11 grudnia 2017. [dostęp 2017-12-26].
16. Ostatnia droga prof. Ryszarda Bendera. lomzynskie24.pl, 29 lutego 2016. [dostęp 2016-02-29].

Bibliografia

• Biogram na stronie Senatu (VII kadencja). [dostęp 2011-07-18].
• Prof. zw. dr hab. Ryszard Janusz Bender, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-07-18] .

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000080817969
• VIAF: 2513472
• LCCN: n81150029
• GND: 120571420
• BnF: 12172442k
• SUDOC: 030273358
• NKC: js2017973928
• NTA: 093538359
• CiNii: DA15182400
• PLWABN: 9810553707705606
• NUKAT: n95201434
• J9U: 987007273179005171
• LIH: LNB:6z3;=BZ

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3875932

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator osoby w serwisie „Nauka Polska”: 48629
• Ludzie Nauki: 3tpTAJsofDf