Rzepiennik Strzyżewski

Rzepiennik Strzyżewski

wieś
Centrum
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Rzepiennik Strzyżewski
Wysokość	263 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1258
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	33-163[2]
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0829655
Położenie na mapie Polski Rzepiennik Strzyżewski
Położenie na mapie województwa małopolskiego Rzepiennik Strzyżewski
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Rzepiennik Strzyżewski
Położenie na mapie gminy Rzepiennik Strzyżewski Rzepiennik Strzyżewski
49°48′27″N 21°02′08″E/49,807500 21,035556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Rzepiennik Strzyżewski – wieś (w okresie 1775–1896 miasto) w Polsce, położona w województwie małopolskim w powiecie tarnowskim, w gminie Rzepiennik Strzyżewski, której jest siedzibą.

Położenie

Wieś znajduje się w dolinie potoku Rzepianka oraz na wznoszących się nad doliną wzniesieniach Pogórza Ciężkowickiego^[3].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

W roku 2021 we wsi mieszkało 1258 mieszkańców, z czego 50.5% stanowiły kobiety, a 49.5%- mężczyźni,^[4].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Rzepiennik Strzyżewski^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0829661	Cisie	część wsi
0829678	Dąbry	część wsi
0829684	Miasteczko	część wsi
0829690	Ostrzesze	część wsi
0829709	Padoły	część wsi
0829715	Pod Jodłówką	część wsi

Historia

Wieś lokowana na surowym korzeniu przez króla Kazimierza Wielkiego w 1347 roku^[7]. Miejscowość uzyskała lokację miejską w 1775 roku, zdegradowana została w 1896 roku. W 1886 mieszkało tu około 1800 osób, z czego 264 stanowili Żydzi.

We wsi istniała szkoła parafialna. Po utworzeniu Rady Szkolnej Krajowej szkołę parafialną przeorganizowano w 1867 roku na szkołę ludową pospolitą^[8]. Budynek był drewniany, został rozebrany przez wojsko podczas I wojny światowej do palenia w kuchniach polowych^[8]. W 1921 roku rozpoczęto budowę kolejnego budynku, w ciągu 2 tygodni powstał fundament pod 5-klasowy gmach. Do grudnia 1924 roku wykończono dwie sale lekcyjne i w grudniu 1924 roku rozpoczęto naukę w częściowo wykończonej szkole^[8]. Frekwencja uczniów nie była duża – rodziny były biedne i wielodzietne. Podczas niemieckiej okupacji do prowadzenia nauczania okupant nakazał używać miesięcznik Ster^[8].

Znajdowała się tutaj synagoga, która według różnych źródeł została zniszczona przez Niemców w trakcie okupacji hitlerowskiej lub została rozebrana po II wojnie światowej. Istniało tu getto żydowskie, którego mieszkańcy zostali rozstrzelani 11 sierpnia 1942 roku w pobliskim lesie^[9]. We wsi znajdują się pozostałości żydowskiego cmentarza.

Po południu 16 stycznia 1945 roku Niemcy opuścili Rzepiennik Strzyżewski, a 2 godziny później dotarły patrole Armii Czerwonej. Żołnierze zajmowali budynek szkoły przez 3 dni, powybijali w niej szyby, spalili akta szkolne, książki, zużyli cały zgromadzony opał dla szkoły, którą z tego powodu zamknięto do końca marca^[8]. W okresie PRL w szkole prowadzono również zajęcia Szkoły Przysposobienia Rolniczego (SPR)^[8].

Na przełomie lat 70. i 80. XX w. obok starego budynku szkoły od strony wschodniej dostawiono nowszy i połączono zbudowaną przewiązką^[8]. Budynek z lat dwudziestych rozebrano z powodu stanu technicznego podczas rozbudowy szkoły w XXI wieku. Nowe skrzydło oddano do użytku w 2014 roku^[10].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[11].

• Zespół kościoła parafialnego pw. Miłosierdzia Bożego;
• cmentarz wojenny nr 114 z I wojny światowej;
• cmentarz partyzantów z II wojny światowej;
• budynek mieszkalno-gospodarczy nr 218.

Kościół pw. Miłosierdzia Bożego

 Osobny artykuł: Kościół Miłosierdzia Bożego w Rzepienniku Strzyżewskim.

Kościół pw. Miłosierdzia Bożego w Rzepienniku Strzyżewskim znajduje się na pograniczu z Rzepiennikiem Marciszewskim przy drodze wojewódzkiej 980. Został zbudowany z fundacji okolicznych rodzin (m.in. Sadłoniów) przez księży z rodziny Bochenków w latach 1947–1949. W roku 1972 przy kościele została erygowana parafia. Kościół projektu arch. Zbigniewa Rzepeckiego posiada w swoim wnętrzu i otoczeniu rzeźby Bronisława Chromego, Jerzego Bandury, Anatola i Bogdany Drwalów, Piotra Waligóry oraz obrazy Jacka Malczewskiego, Szymona Czechowicza, Ludwika Stasiaka, Vlastimila Hofmana. Polichromię wykonała malarka ludowa z Zalipia Felicja Curyłowa, a stacje drogi krzyżowej Józef Janos z Dębna Podhalańskiego.

Zespół kościelno-plebański parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Rzepienniku Strzyżewskim został wpisany do rejestru zabytków 12 maja 1993 roku (nr. rej A-354).

Przy kościele od 1992 roku istnieje Muzeum parafialne, Oddział Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie (od 1995 r.). Zbiory muzealne stanowią dzieła z okresu XVIII–XX w., m.in. F. Meinerta – „Zakonnik”, W. Majeranowskiego „Scena biblijna”, J. Wojnarowskiego portrety M. Reja, J. Kochanowskiego, S. Batorego, S. Żółkiewskiego, J. Chodkiewicza, K. Pułaskiego., oraz obrazy J. Malczewskiego i Valstimila Hofmana. A także świątkarstwo, unikalne szaty liturgiczne, paramenty kościelne, oryginalne wyroby rzemieślnicze – meble z poroży i korzeni, figura Madonny z ok. 1540 r., pamiątki z Palestyny i Egiptu, zbiory etnograficzne oraz zbiory biblioteczne księży Bochenków.

• 
  Centrum
• 
  Kościół Miłosierdzia Bożego
• 
  Remiza OSP
• 
  Sala Królestwa Świadków Jehowy

Zobacz też

• Rzepiennik Biskupi
• Rzepiennik Marciszewski
• Rzepiennik Suchy

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119772
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1116 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6. Brak numerów stron w książce
4. Wieś Rzepiennik Strzyżewski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-08-03]  (pol.).
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
7. Elżbieta Dybek, Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334 – 1434, w: Roczniki Humanistyczne tom XLI, zeszyt 2, (1993), s. 71.
8. HISTORIA SZKOŁY - Szkoła Podstawowa w Rzepienniku Strzyżewskim [online], sprzepiennik.iap.pl [dostęp 2022-08-14] .
9. Był sztetl.... W: Piotr Rochowski, Magdalena Rochowska: Między Białą a Wisłoką. Nowy Sącz: Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małpolskiego, s. 49.
10. O SZKOLE - Szkoła Podstawowa w Rzepienniku Strzyżewskim [online], sprzepiennik.iap.pl [dostęp 2022-08-14] .
11. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .

Bibliografia

• Jan Popiel, Kościół w Rzepienniku Strzyżewskim, Tarnów 1959 r.
• Czesław Dutka, Rzepiennik z dziejów parafii, Rzepiennik Suchy 1998 r.
• Muzeum Okręgowe w Tarnowie

Linki zewnętrzne

• Rzepiennnik (3) Strzyżewski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 146 .