SM U-73

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego U-73 z 1915 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.
SM U-73
Klasa

okręt podwodny

Typ

UE I

Projekt

Werk 29

Historia
Stocznia

Kaiserliche Werft Danzig, Gdańsk

Początek budowy

6 stycznia 1915

Wodowanie

16 czerwca 1915

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

9 października 1915

Los okrętu

samozatopiony w Kotorze 30 października 1918

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


755 ton
832 ton

Długość

56,8 metra

Szerokość

5,9 m

Zanurzenie testowe

50 m

Napęd
2 6-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne Benz (2 × 450 KM), 2 silniki/generatory elektryczne SSW (2 x 330 KM), 2 wały
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


10,6 węzła
7,9 węzła

Zasięg

powierzchnia: 5480 Mm / 7 węzłów
zanurzenie: 83 Mm / 4 węzłów

Uzbrojenie
2 zewnętrzne wyrzutnie torpedowe 500 mm (rufowa i dziobowa, zapas 4 torpedy), działo pokładowe 88 mm (w 1917 roku zamienione na działo 105 mm[1]), 2 aparaty minowe (34 miny kotwiczne)
Załoga

32

SM U-73 – niemiecki podwodny stawiacz min, trzeci okręt typu UE I, zbudowany w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku w roku 1915. Zwodowany 16 czerwca 1915 roku, wszedł do służby w Kaiserliche Marine 9 października 1915 roku. W czasie swojej służby SM[a] U-73 zatopił 18 statków o łącznej pojemności 86 649 BRT, uszkodził trzy statki o pojemności 8067 BRT oraz zatopił trzy okręty (28 750 BRT)[2]. U-73 był sprawcą zatonięcia największego statku zatopionego w okresie I wojny światowej – HMHS „Britannica” (bliźniaka słynnego „Titanica”)[3][4].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

U-73 był trzecim z dziesięciu okrętów typu UE I, będącego następcą typu U-66. Był jednokadłubowym okrętem przeznaczonym do działań oceanicznych, o długości 56,8 metra, wyporności w zanurzeniu 755 ton i o zasięgu 5480 Mm[5] przy prędkości 7 węzłów na powierzchni oraz 83 Mm przy prędkości 4 węzły w zanurzeniu[6]. Załoga składała się z 32 osób: 28 marynarzy i 4 oficerów[7]. Okręt był wyposażony początkowo w działo pokładowe o kalibrze 88 mm, które zostało w 1917 roku wymienione na działo o kalibrze 105 mm[1]. Wewnątrz kadłuba sztywnego okręt przewoził 34 kotwiczne miny morskie[5], stawiane z dwóch rufowych aparatów minowych o średnicy 100 cm. Każdy z nich mieścił po trzy miny. Po ich otwarciu, masa wody (w sumie 6 ton) musiała być kompensowana zalewaniem dziobowych zbiorników balastowych. Wygospodarowanie miejsca dla min oznaczało również przesunięcie przedziału silnikowego w kierunku dziobu[8]. Uzbrojenie torpedowe to dwie wyrzutnie (dziobowa i rufowa) kalibru 500 mm, typu zewnętrznego, z zapasem 4 torped.

Służba

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym dowódcą okrętu został 9 października 1915 roku mianowany Gustav Siess[b][9]. Pod jego dowództwem SM U-73 zatopił 16 statków oraz trzy uszkodził[2]. Od lutego 1916 roku do końca roku na okręcie jako drugi oficer służył Martin Niemöller[10].

30 kwietnia 1916 roku jednostka została przydzielona do II Flotylli. Pierwszym zatopionym przez SM U-73 statkiem był brytyjski żaglowiec „Inverlyon” (1827 BRT). 11 kwietnia 1916 roku płynący z Portland do Limerick z ładunkiem zboża statek został zatrzymany 108 mil na północny zachód od Fastnet Rock i zatopiony[11]. 17 kwietnia, kontynuując marsz na Morze Śródziemne, U-73 zatopił kolejny statek – norweski parowiec „Terje Viken” (3579 BRT), zbudowany w roku 1902 w stoczni Tyne Iron SB. Co[12]. i płynący z Galveston do Lizbony z ładunkiem zboża[13].

Na przełomie kwietnia i maja 1916 roku okręt prowadził działania u wybrzeży Malty. 27 kwietnia u wejścia do Wielkiego Portu na postawione przez U-73 miny wpłynęły dwa brytyjskie okręty: zbudowany w 1915 roku dla Royal Navy slup HMS „Nasturtium” o wyporności 1250 ton[14], na którym zginęło 8 członków załogi[15], oraz HMS „Russell”, zbudowany w 1899 roku w Palmers Shipbuilding and Iron Company w Jarrow przeddrednot typu Duncan o wyporności 14 000 ton[16]. Manewrujący u wejścia do Wielkiego Portu pancernik wszedł na dwie miny i w ciągu 20 minut zatonął. Z 720-osobowej załogi śmierć poniosły 124 osoby[17][18]. Następnego dnia na tę samą zagrodę minową wpadł uzbrojony jacht, HMY „Aegusa” (dawny „Erin” sir Thomasa Liptona), i zatonął ze stratą sześciu ludzi[19].

SS „Burdigala”.

14 listopada 1916 roku 2 mile od wejścia do portu na greckiej wyspie Kiea, na minę postawioną przez U-73 wszedł francuski krążownik pomocniczy SS „Burdigala”. Ten zbudowany w 1897 roku w Gdańsku w Ferdinand Schichau Werft transatlantyk do 1912 roku pływał pod niemiecką banderą jako SS „Kaiser Friedrich”. W 1912 roku został sprzedany francuskiej firmie Compagnie de Navigation Sud Atlantique. W sierpniu 1914 roku statek został przejęty przez Marine nationale. Statek służył do przewozu wojska z Tulonu do Dardaneli oraz Salonik w czasie bitwy o Gallipoli w latach 1915–1916[20]. 20 listopada 1916 roku na miny postawione u wejścia do portu w Pireusie wpłynęły dwa greckie parowce; oba zostały poważnie uszkodzone. „Spetzai” (788 BRT) zatonął, jednak w późniejszym okresie został wydobyty i powrócił do służby[21]. Dzień później, w czasie rejsu z Neapolu do Mudros, na minę postawioną w okolicy wyspy Kiea wpłynął HMHS „Britannic” (48 158 BRT). „Britannic” był zbudowanym w latach 1911–1915 transatlantykiem, jednym z trzech podobnych statków typu Olimpic (innym był RMS „Titanic”); w czasie I wojny światowej służył jako statek szpitalny. „Britannic” zatonął w ciągu 55 minut. Mimo że na pokładzie było ponad 1100 osób, liczba ofiar była stosunkowo niewielka – zginęło 9 oficerów i 21 marynarzy[22], a 40 zostało rannych[4]. W grudniu 1916 roku SM U-73 zatopił dwa brytyjskie statki: 21 grudnia 94 mile na północny wschód od Port Saidu tankowiec „Murex” (3564 BRT), a 23 grudnia 5 mil od Aleksandrii parowiec „Thistleban” (4117 BRT)[2].

„Pierieswiet” w 1901 roku.

2 stycznia 1917 roku na miny postawione 10 mil od Port Saidu wszedł „Pierieswiet” (ros. Пересвет), należący do Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego krążownik pancerny (zdeklasowany pancernik) typu Pierieswiet, o wyporności 13 500 ton[23]. Zginęło 91 członków z liczącej 828 marynarzy i oficerów załogi; pozostali zostali uratowani przez alianckie jednostki z Port Saidu. Ostatnim zatopionym przez U-73 pod dowództwem Gustava Siessa statkiem był brytyjski parowiec „Bilswood” (3097 BRT). Statek wszedł na minę 8 mil od portu w Aleksandrii[24].

22 maja 1917 roku dowództwo nad okrętem objął kapitan Ernst von Voigt[c][25] i dowodził nim do 15 stycznia 1918 roku. W tym okresie U-73 zatopił cztery statki: trzy niewielkie żaglowce oraz brytyjski parowiec „Midlothian” (1321 BRT)[2]. 16 stycznia 1918 roku kolejnym dowódcą okrętu został kapitan Karl Meusel, który poprzednio dowodził okrętem SM U-155 (pod jego dowództwem U-155 zatopił 19 statków o łącznej pojemności 52 387 BRT oraz jeden uszkodził)[d][26]. 16 czerwca dowództwo SM U-73 przejął kapitan Carl Bünte, który dowodził nim do 15 września 1918 roku. W tym okresie U-73 zatopił jeden statek – brytyjski parowiec „Almerian” (3030 BRT), zbudowany w 1897 roku w stoczni R. Thompson & Sons w Sunderlandzie, płynący z ładunkiem siarki i drobnicy z Livorno do Liverpoolu. W dniu 19 października wszedł on na minę postawioną przez U-73 i zatonął 13 mil na południowy zachód od Sycylii[27]. „Almerian” był ostatnim statkiem zatopionym przez SM U-73.

Ostatnim dowódcą jednostki został Fritz Saupe[28], mianowany na to stanowisko 16 września 1918 roku. Pod jego dowództwem okręt nie odniósł dalszych sukcesów. 30 października 1918 roku U-73 został samozatopiony u wejścia do Zatoki Kotorskiej[1].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
  2. ↑ Gustav Sieß (11 grudnia 1883 r. – 14 października 1970 r.) w czasie I wojny światowej dowódca SM U-73, SM U-33 i SM U-65. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Żelaznym, orderem Hohenzollernów, Pour le Mérite i Krzyżem Hanzeatyckim.
  3. ↑ Ernst von Voigt (16 czerwca 1888 r. – ?) w czasie I wojny światowej dowódca SM U-73, SM UB-8, SM U-35 i SM UC-35. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Żelaznym.
  4. ↑ Karl Meusel (4 sierpnia 1888 r. – 7 grudnia 1941 r.) w czasie I wojny światowej dowódca SM U-73, SM UB-142 i SM U-155. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Żelaznym.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Robert Gardiner (red.): Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921. s. 178.
  2. ↑ a b c d Ships hit by U 73. [w:] WWI U-boat Successes [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  3. ↑ Largest Ships sunk or damaged. [w:] The U-boats of World War One 1914-1918 [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  4. ↑ a b Britannic. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  5. ↑ a b Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact... s. 102.
  6. ↑ Type UE 1 UE ocean minelayers class. u-boat.net. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
  7. ↑ Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. s. 32.
  8. ↑ Showell Jak Mallmann: The U-boat century. s. 58.
  9. ↑ Kapitänleutnant Gustav Sieß. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  10. ↑ Oberleutnant zur See Martin Niemöller. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-02-20]. (ang.).
  11. ↑ Inverlyon. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
  12. ↑ Shipbuilder: Tyne Iron Shipbuilding Co, Willington Quay (1877 - 1927). [w:] TYNE BUILT SHIPS A history of Tyne shipbuilders and the ships that they built [on-line]. Tyne Built Ships Website. [dostęp 2016-01-19]. (ang.).
  13. ↑ Terje Viken. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  14. ↑ HMS Nasturtium. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  15. ↑ HMS Nasturtium (+1916). [w:] Wreck Site [on-line]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  16. ↑ HMS Russell. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  17. ↑ HMS Russell (+1916). [w:] Wreck Site [on-line]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  18. ↑ HMS Russell 100 years ago and now. u-boat.com.mt. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-17)]. (ang.).
  19. ↑ HMY Aegusa. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-19]. (ang.).
  20. ↑ Dimitri Galon: The sad story of S/S Burdigala, former S/S Kaiser Friedrich (1897-1916). [w:] S/S Burdigala Project [on-line]. keadive.gr. [dostęp 2016-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-04)]. (ang.).
  21. ↑ Spetzai. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  22. ↑ Timothy PD Turner: RMS BRITANNIC or HMHS BRITANNIC. 2014. [dostęp 2016-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-19)]. (ang.).
  23. ↑ Peresvet (Пересвет) [+1917]. [w:] Wreck Site [on-line]. www.wrecksite.eu. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  24. ↑ Bilswood. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  25. ↑ Kapitänleutnant Ernst von Voigt. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  26. ↑ Kapitänleutnant Karl Meusel. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  27. ↑ Almerian. [w:] Ships hit during WWI [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).
  28. ↑ Kapitänleutnant Fritz Saupe. [w:] WWI U-boat commanders [on-line]. u-boat.net. [dostęp 2016-01-17]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Eberhard Moller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present. Londyn: Greenhill Books Lionel Leventhal Ltd., 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Robert Gardiner (red.): Conway's All the World Fighting Ships 1906-1921. Londyn: Conway Maritime Press Ltd., 1985, s. 178. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, marzec 2007. ISBN 1-85367-623-3.
  • Jak Mallmann Showell: The U-boat century. Londyn: Chatham Publishing, 2006, s. 57-59. ISBN 978-1-86176-241-2.
Okręty podwodne typu UE I